Ka lungthli ten'' thlir len ing maw....
Sem nak Lailungrawn le khua chuah hau ka.
Thing riangmang ten, Me rem thiam maw?
Cung khuazing nu sin awi seh law.

Ka ngai tuk e,Cung zuang va bang in.
Kop tling leng hna maw zai hla vawr in.
Tlai ni nem ah.
Cung khuazing caan ahung sau i,
Ar bang kan vak vai maw...
Ton lonak caan sau hmanh seh..
Ka tum maw Lailungrawn khua khirh.
Duh tlon thlaimai, le leen lio caan,
Zuun tthing puan bang, an thar zawn ah,
Lung chia kho lo, tlei kho lo in,
Ka hraam tuan rel, zaang tlung lo in,
Zeitik khua khirh, ton um te hnga maw,
Lung ka nawl tawn, ka ttah hla he..,

Fimnak Cu Ca Chungah Aum

Chin miphun nih fimnak kan cawn tikah kan lungthin a tenau tuk. Tei kan rial kho lo. Kan mitthli tlak a fawi tuk. Kan sifak ngai nain sifah harsat kan tuar kho lo. Rethei kan tuar kho lo. Voikhat hnih rawl-ei lo kha thih tluk ah kan ruah. Kan i tinhmi fian lo buin ca kan cawn tikah pingpalo kan su lengmang tawn. Jesuh chuah a lawmtu dingmi ni chuahlei mifim hna zong kha lam a hruaitu hna van arfi an kaltak ruangah Herod siangpahrang nih kum thum tang hngakchia thah dih dingin nawl a peknak hna a si kha mu. Chin miphun nih tinhmi taktak sehchih buin thil kan tuahmi hi kutdong khiah tluk hmanh a si lo. Pawngkam zohchun in thil kan tuahmi tu hi a tam.

Hawi tuahmi poah tuah kan duh ve i, an i ngol le kan i ngol ve, cucu kan lungthin putning cu a si. Fimnak kan cawn tikah mizapi nih tihzah upat pek ding lai lawng kha kan thinlung ah kan rak i pawi chihcia tuk cang. Cunih a von hrinmi cu tlawmpal kan hong thiam tikah kan aw chuah aa dang, kan ban thui aa dang i, kan mit au a reng cang. A theipar lawng kan cuanh tikah a hram a simi harnak kha kan tuar kho ti lo. Kan nule nih hnukthlum an rak kan dinhnak kan ram hi sersiam duhnak lungthin he fimnak cawng loin mi kehleng phelh duhnak lungthin he fimnak kan cawng hna. Kan lungput le khuaruah a bit deuh ruangah kan mithmai kaa thil pinah thil dang ruahchih kha kan thluak le khuaruahnak nih a ban kho ti lo. Hruhnak, uahfaihnak, covo rialdipnak, sifahnak, biaknak zalonlonak chungah hin a kan luattertu cu a puitlingmi fimcawnnak hi a si. Thil dang zeihmanh nih a kan luatter kho lai lo. Pathian zongnih thluachuah pek awktlak a simi hna cung lawngah thluachuah a pek ve hna. Israel miphun kha kan mithlam ah cuanter peng hna usih.

Chinram ah Chin miphun a kan cawm khomi thil zeihmanh a chuak lo. Ramthen dang le ramkulh dang ta kha va banh lengmang an hau. Cu ti miphun dang ram thil kan va banhmi nih pemnak maw thekdarhnak hna kha kan thinlung chungah hram a thla i, aa mer cang. Miphun dang ram thilchuak kan banhnak nih kan chin ram zaamtak lungthin a kan ngeihter. Fimnak kan ngeih lo ahcun hngarmi si loin hngartu kan si peng lai. Cu a mermi cu a than i theipar a chuah manh hlan ah a hram kan phelh kanh a herh. Fimthiamnak kan ngeih lo tikah mah hi harnak le buainak hi kan phisin kho ti lo.

Pathian nih thluachuah kutka a kan onpiak hi kan Chinram ah fimnak lungvar chuak seh ti a kan duhpiak caah refugee in ramdang kip ah kan perchoinak hi a si. Sui, le lungvar nakin fimnak lungvar man a ngei deuh. Cucaah cun ramchung he ramleng he kan umnak hmun cioin kan Chinram ah fimnak mei kan ceuter i, fimnak lungvar kan chuahter lawngah kan ram ah a cangmi hna hi kan phisin khawh lai. Fimnak kan cawn tikah thiamnak thlau loin teirialnak, hacang rialnak le miphun le ram sersiam duhnak lungput he kan cawn a herh. Cu ticun kan ram ah a man khiah khawh lomi fimnak lungvar a chuak lai i, fimnak mei nih a kan ceuh tikah cun kan ram cu eden dum pahnihnak ah kan ser khawh ko lai

MINO A SI LIOAH A CUNGAH A TLUNGMI THIL HNA:- 
 

Mino hna hi taksa lei ah an than cingling liopi a si. A taksa tengkip a thang. A taksa rihnak (weight) le a sanlei (height) ah biatakte in a thang. Nunih nuphung a hngal, pa nih a aw chuah ai thleng. A taksa pum nih a herhmi pum ngandamnak ding caah lentecelh le taksa caah ngandammi tirawl tha a eidin ahcun pumrua dawh ngai le ngandamte in a thang tawn. A taksa a than bantukin a thil duhmi le huamphun (interest) zong a ngakchiat lio he ai thleng dih. A khuaruahnak zong upa ruahnak lei a panh ve ziahmah. A taksa le a ruahnak zong a thang lio mi a si bantukin a pawngkam thil a hmuhmi le theihmi nih a ruahnak ah tampi hmunhma a lak tawn. Mino a si bantukin a ruahnak le a khuatuaktan ning ah chambaunak tampi a ngei. Theihthiam le ruahzia thiampiak ngai an hau. A duh zong duh lo zongah chan tiluan nih a chuahpi mi thil chung hin cun a zam kho lo i, amah ah thiltha le thalo duhthimnak nganpi a ngei. A taksa a thang nain a ruahnak le lungthin hi a thang dih kho rih lo. Hmuh tonmi tlawmte lawng a ngeih rih (Lack of experience) caah cawnpiaktu a herh. Cawnpiaknak tha le lam hmuhsaktu tha an um lo ahcun a donghnak phichuak cu a hmaan lomi lam zulh kha a si ko.
Nu le Pa Sinak he aa Pehtlaimi thil ah a thancho lio Caan A Si

A duh zong duh lo zongah nu le pa sining he aa pehtlaimi thil vialte zong chikkhatte ah a ngakchiat lio taksa in aa thleng. Nunih nuphung an hngal, an hnuk a bom. Pa zong taksa phunkip, nu le pa sinak he ai pehtlaimi thil vialte a thang.
A ton bal lomi thil a si bantukin ningzahnak tampi a ngei tawn. Cawnpiaknak thate kan pek khawh lo ahcun thilthalo nih hmunhma fawite in a lak khawh. Cawnpiaknak tha kan pek a herh. Chinmi tampi nih hi bantuk lei i, fale cawnpiak hi biapi ah kan chia theng lem lo. Zer kong chim le ceih ah a tam deuh nih cun kan ruah; mino hna pawng hrimhrim ahcun chim le cawnpiak kan duh tawn lo. Miphun thangcho nih cun an fale mino hna hi mah bantuk cawnpiaknak hi an daithlanh hrimhrim lo. An cungah thil a cang balmi le phan balmi an si lo caah mah bantuk cawnpiaknak hi an herh ngaingai. Mino a si tikah taksa that lio, thawn lio le thisen a lum lio caan a si bantukin a thil hmuhmi le a hna theihmi tampi a pawngkam ah aizel lenmi vialte nih hin lamtha lo ah fawite in, cawnpiaknak tha a ngeih lo ahcun, a pialter khawh. Cucaah cawnpiaknak tha kha a herh.

Hmaitial Nu 

Khuahlan deuh chanlio in an rak tonmi thil khuaruahhar pakhat asi. Kawl singpahrang Mingdong(1853-1878) chan lio in a rak i thok an ti. Thlanglei ram um lainu hna hi an rak i dawh tuk lawng si loin an tivun a hninghno an cuar a varngai tikah Kawlmi phun hna an mit a rak thit tuk hna ti asi. Nupi le sal caah an rak fir tawn hna. Pa vial te hi chun ah cun lo rian an rak tuan zungzal tikah ramlak lawng te ah an um. Nu hna nih. inn rian an rak tuan i khuachung ah an rak um tikah Kawlpa pawl hna nih duhtawkin an rak fir khawh hnanak zong asi. Miphun dang fir cu an rak tih tuk ruang ah an hmai ah sinak in rak i tial i ka mui i dawh hlah seh law rak ka fir hna hlah seh tiah an mah le an mah muichaitnak ah an rak i tuahmi asi. Anhmai an i tialning cu kum 12 an si hrawng in tthitet hling in an rak tial hna i zerhkhat chung bak an hmai an i phiah ah a rak fak tuk i an hram an ai tuk caah an ka ah thing an rak seh tar hna (an hacang an i rialnak ah an ha vial te a tlong lai ti phan ah) a cheu cu sau tuk a zawt hna. A rak fah tuk caah hmasabik ah an cal lawng an rak i tial cun an dam in an biang mah cuticun  dotkhat hnu dot khat an i tialter voikhat te ah an hmaizatein an i tialter ahcun a fak tuk caah minung an sinak nih a tuar kho lo i an thi kho. Nihin ahcun cu hmai tialterr phunglam cu nungak asi ah cu nu nih va ngeih a zat tikah a hmai a tialter lo asi ahcun va a ngei kho lai lo ti phunglam tu ah aa thleng. Cu ruangah an duh lo bu tein le an tih bu tein an hmai an i tialter tu hi asi. Thlanglei kan unau catang a ngei deuh mi nih hi phunglam hi cu a tha lo ee tin an thloh hna an cawn piak tawn hna ti asi.

Hlan lioah khua pakhat ah nuva an um I fapa pakhat te an ngei. A

min cu Ral Dawn a si. Ni khat cu Ral Dawn le a pa cu lo ah an kal.

Lo an thlawh lioah anhling thei hmin dawh te khi Ral Dawn nih

a hei hmuh. Cu thei cu rau dirdiar tein sen duk var khun a vari ai

dawh ngai. Cu thei dawh te cu dah ngai tiah a hei lawh. “Ka pa, mah

thei dawh tluk nungak dawh vawlei cungah an um hnga maw?” tiah

a hal. “Kha tluk dawh kha cu ahohmanh an um lo, thlang ah Tum

Sing bel a um,” tiah a ti. Cu tikah cun a mui hmuh lo hmanh in a

duh colh.

Ral Dawn cu Tum Sing kawl ah a kal. Biarpi tak nu khua a phan.

Ral Dawn zei na ti lai?” tiah a hun ti. “Tum Sing ka ṭhi lai tiah a leh.

“Keimah hi Tum Sing ka si, hung ka ṭhi,” tiah Ral Dawn muidawh

cu a hun duh tuk ah a hun ti. Ral Dawn nih cun a thei hmin putmi

he cun a hei zohkhek I ai khah lo caah a lanhtak. A kal tthan I

Puantlang tak nu khua a phan. “Ral Dawn zei na ti lai?” tiah a hun

ti. “Tum Sing ka ṭhi lai tiah a hun leh. “Keimah hi Tum Sing ka si,

hung ka tthi,” tiah a hun ti. A thei hmin putmi he cun a zohchunh

tikah ai khah lo caah a lanh tak hoi hna. Cun, Tawnlo tak nu khua

a phan. “Ral Dawn zei na ti lai?” tiah a hun ti. “Tum Sing ka ṭhi lai”

tiah a hun leh. “Keimah hi Tum Sing ka si hung ka ṭhi,” tiah a hun

ti. A theihmin putmi te he ai lawh lo caah a kaltak. Cu hnuah Tum

Sing khua cu a hung phan. Tum Sing cu congnak puan a rak tak len

ko. Ai dawh tuk ah hin Lasi nungak ko a lo, a congna puan tahmi

zongin ai dawh dih. “Ral Dawn, zeidah na ti lai?” tiah aw nem

ziaimai tein a hun hal. “Tum Sing ka ṭhi lai,’’ tiah a hun ti. Tum Sing

nih cun, “E,” tiah a hun ti. Ral Dawn nih cun ai dawh tuk I a si ṭheu

lai, tiah a theihmin nakhmanh cun ai dawh deuh I, Ral Dawn zong

cu padawh minthang ngai a si ve I voikhat hmuhnak te ah an I duh

ning cu chim khawh a si lo.

“Ka nu le ka pa lo in an hung tlung lai I, Tum Sing nih zuhui, zureu

an pe maw, tiah an in hal tikah a k ape lo na ti lai,” tiah Tum Sing

nih Ral Dawn cu a ti. Zuhui fati thlum bik cem le zureu thaw bik cu

ri deng in a dinh. A nu le a pa cu an hung tlung I an thil an I ṭhumh

cangka in an konglam cu an hung I hal. “Nunu nih zuhui zureu hna

an in pe lo maw?” tiah mawng nawn in a ṭhu ko mi Ral Dawn cu

an hun hal. Ral Dawn nih cun nungak chimmi bia cu al a duh lo

caah, “A k ape lo,” tiah a ti. “Nunu zeicadah zu hna cu na rak pek lo,

vun tuahpiak,” tiah an ti. Tum Sing nih cun Ral Dawn cu a mitsir

in a vun venpah in merh nawn in a hun zohpah in zuhui cu a hun

tuahpiak. Ral Dawn cu ṭuang laicer ah cun lunghmui ngaiin a ṭhu

ko. Zuhui cu a hei ei. Zureu a hun tuahpiak ṭhan. A ding kho tuk ti

lo a ri tuk cang.

A thaizing ah cun Tum Sing nu le pa cu lo ah an kal ṭhan. Lo an

thlawh lioah khin, “Tum Sing nu le pa, Tum Sing kan dawt, nan

ti le, Ral Dawn nih tlang kua tlang hra a liampi,” tiah vate nih an

pawng in a awn lengmang. Tum Sing nu nih, “Tum Sing pa, vate

cu zei a ti len ko hen, Tum Sing kan dawt, kan daawt nan ti le

Ral Dawn nih tlang kua tlang hra a liampi, a ti len ko cu ngai ve

hmanh,” tiah a ti. Tum Sing pa nih cun, “Na lo thlawh zuam lo tuk

ah, lo cu thlo ko,” tiah a ti.

Ral Dawn le Tum Sing cu Ral Dawn te khua lei ah cun zingkate in

an kal I, lam tanṭim ah Pinu tikhor ann phak ah, “Ka ngun chin

khup ka philh,” tiah lau lengmang in Tum Sing nih cun a hunt i. Ral

Dawn nih, “Khan, ka vung lak lai, lam pawngah hin rak um law rak

ka hngak. Ai chokvaimi na hmuh hna tikah ahohmanh rak chawn

hna hlah,” tiah a chimhtak.

Tum Sing cu tikhor pawng thingkung nganpi cungah a kai I Ral

Dawn cu a hngak. Cu lioah cunt tithan ah Pinu a hung. Ti a hun

than ah khin Tum Sing thla cu tikhor chungah a hmuh. Amah

thla ah a rel I, “Pinu an ka ti, taangtu an ka ti, keimah cang cun kai

dawh tak te zimziai,’’ tiah a ti i a lam utmat. Ti a than khawh cun a

kal. Cu hnuah Pinu rual cu ti an hung than I cuticun an ti I an lam

I an kal lengmang. A hnuah Pinu pakhat cu cuticun a um ve lioah

Tum Sing nih cun ai tuar ti lo I, “A –a-a, keimah thlapi hna,’’ tiah

a hun ti. Pinu nih cun a cunglei cu a hun zoh I Tum Sing cu a hun

hmuh. A kai hnawh I a seh. Tum Sing thi dor khat te cu vawlei ah a

tla i umkung ah in kheu i a thei pakhat te a tlai. Pinu cu Tum Sing

thilthuam cun ai thuam i a rak um ziarzuar ko.

Ral Dawn cu a hung tlung i a hun hmuh tikah Tum Sing muisam

cu a lo ruam lo nain zei ti awk a hngal lo. “Ra kun, kan kal lai,’’ tiah

a ti. An kal lai ah Ral Dawn nih cun um thei te cu a lawh I a zal

chungah ai sanh. Pinu cu a hun utmat tikah, zeicaahdah Tum Sing

na kut ai tawisau, tiah Ral Dawn nih a hun hal. “Zei tikah dah Ral

Dawn he kan i kuh reh len lai ka tinak ah ka kut ai tawisau,’’ tiah

a ti. “’chinfual?” tiah a hal hoi. ‘’Zei tikah dah Ral Dawn nih a ka

hmehpiak len lai ka tinak ah ai chinfual,’’ tiah a ti. An kal lengmang

I Ral Dawn hnulei ah cun Tum Sing cu bei lengmang in a kal. ‘’Tum

Sing, zeicaahdah na ke ai tawisau?’’ tiah a hun hal ṭhan hoi. ‘’Zei

tikah dah Ral Dawn te khua ka phak zokzok lai ti kai ngaih tuknak

ah ai tawisau,’’ tiah a ti. An khua cu an phan. Ral Dawn nih um thei

cu thlanglei vamping ah a thlai.

Ral Dawn le Tum Sing cu lo ah an kal. An tlun hlanah ti than cia

le mei ṭha tein kau cia in a um I rawl zong chuan cia in a um. Ral

Dawn cu a khuaruah a har ngai.

An in chak nuhmei nu cu, ‘’Ahodah rawl a rak kan chumhpiaktu hi

a si. Nangmah nih hlah maw na rak kan chumhpiak,’’ tiah a ti. ‘’Aw,

keimah nih ka in chumhpiak hna,’’ tiah a ti. Cu tikah cun, ‘’Rawl

hung ei ve,’’ tiah Ral Dawn nih a hei auh i a hung ei ve. Cuticun lo

an kal karah rawl chumh cia in a um lengmang. Nifate in lo an kal

kar I rawl a rak chum lengmangmi cu ahodah a si set hnga, tiah

Ral Dawn nih ni khat cu Pinu lawng cu lo ah a kalter I inntang in a

bawh. Zanlei ah zanriah chumh a cut ah vamping i ai thlaimi umte

cu nungak dawh ngaite ah ai cang i rawl a chum le. Ral Dawn nih

cun a thli tein a hnulei in a pel i a hunk uh cut. “Hung ka thlah,’’

tiah a ti. “Thlah hlah, ka nupi pei na si leh cu,’’ tiah fek ṭhup in a

kuh chinchin. Ka thlah sual lai ti a phang tuk i a tha dih-umnak in

a kuh a reh chinchin. Cu tikah cun Tum Sing nih cun zei ti tuah

awk a hngal lo I, “Ka thlah ne ko cang, na nupi ka si ne ko kun cang

lai,’’ tiah a tin a len in a zum lo, a lo sual lai ti a phang I fawibai ah a

thlah duh lo. A thabat a celh lo hnu ceu ah a thlah. Rawl a chumhmi

cu an ei i chakchang ah an nuva an i kup an i rek I an it ko. Darbel

khap kua in ti an khin i a tlok hluahmah.

Pinu cu mui lai ah ruahpi sur lakah cin hiamhuam in a hung tlung I

a thing phurhmi cu innleng ah “ku tlur” tiah a hun ngalh. Innchung

a hung kuh ahcun chakchang i a rak i kup komi a hun hmuh hna.

“Ṭa le far te an i kup ta tit tet’’ tiah a hun ti hna. Ral Dawn nih a

samthih inntang awng ah ai thlakter i Pinu cu, “Vung char ta,” tiah

a fial. A vung lak lioah tisa tlok cun a toih i a ai ruangmang. Ral

Dawn nih cun, “Pinu pum cu na duhnak in i tuah sek,” tiah Tum

Sing cu a ti. Sum ah a phomh a phomh i innthlang dum chungah

a hlonh. A hlonhnak hmun ah cun anhling a kheu. Anhling no cu

Tum Sing nih a lawh I buti ah a chumh. Bel cu a hung tlok hluahmah

i, “porh, porh, kek,kek, “ tiah a tlok. “Cu an ngelcel cu,” tiah

a cawi i innthlang ah a thlet dih. A thletnak hmun ah cun saisua a

kheu. Ral Dawn cu khualtlawn ai tim. A kal lai ah, “Khi saisua hnah

khi maw na ha in cik lai ci,” tiah Tum Sing cu a chimh tak.

Ni khat cu Tum Sing cu lo ah kal ai tim. Chuncaw funnak hnah a

hal len i a tong lo. Cu tikah innthlang saisua hnah hi seh ka ṭawh ko

, tiah a va kal. A vapa i a chimh takmi bia cu a philh. A tin in a ṭei

len i a ṭei kho lo. A ha in a hun cik tikah a lei a tan i a thi.

Ral Dawn cu a hung tlung. A nupi a thihnak kong cu khuami nih

an chimh. A nupi thlan cu a hawl. Vapel hngakchia rual nih thlan

hmun cu an chimh. A cawh i Tum Sing ruak pawngah cun a ih

hnuah a hrukpi in a thin laicer ah ai chun i a thi ve.

Chirhchan= Van Neih Thang tialmi chung in lakmi asi. 

[BGM, Thura, Aungsan Thuriya]
1923 ah PuThang Gei le Pi Naing Hai nih Bawirin (Matupi) Khua ah an hrin. Chuahpi unau pathum an si. Kum 4 a si ah a pa nih a thih tak hna. A nu nih pa dang a ngeih tak i a pate sinah a um. Laica tangli a awng i a sayate tawlrelnak in Falam ah tangnga cawn a thawh. Chungkhat sahlawh a ngeih lo caah Saya Aung Dwe sinah harsa ngai in a um. Vaipa sin zong ah a um i ek zong a ruhpi. Rian òuan pah in sianginn kai cu a peh.
1939 kum ah ralkap a lut i Burma Rifle 5 ah an chiah. Japan ralkap nih an nawr deuh hna caah India lei ah an zam. India ah ralkah ning phunphun an cawnter hna. 1943 in 1944 tiang hlathlaitu (spy) rian thlai in Kawlram ah an rak ra i ral an rak doh òhan hna. Raldoh a thiam khun caah Burma Gallantry Medalan pek.
1948 Nohawng (Feb.) thla ah 1st Chin Rifle ah an òhial i Sergeant rank an pek. A ralkap pawl mawtaw cycle cit a chimh hna nak ah accident a tong i a thi tiah operation room ah an chiah cang nain mithi khua in a rak kir òhan. Second Lieutenantrank an pek i Vuanci U Nu inn kilvengtu (security) rian zong an khinh.

Mah hi gold Medal cu a si.

                              

           
1949 ah ralòhatnak min Thura an pek. Hi kum hi ral an doh tambik kum a si. April 10 ah Sawbuagyikone ral, 16 ah phungki sianginn ral, angki sehzung ral, Thantapin ral, le Hmawbi ral tbk.hna zongah ral òha ngai in ram caah ral a rak tu. 1950 ah upat peknak laksawng lak ah a sang bikmi Aungsan Thuriyakan pek tiah President nih a thanh. Kawlram ah hi laksawng a hmumi hi atu tiangah paruk lawng an um rih i a nung bu in a la kho mi cu a mah lawng hi a si. 1952 ah thlathum chung dinhnak caan an pek i a chuahkehnak Laitlang ah a tlawng. Ram an vaihnak ah sai pahnih a rak kah. April 25 ah a pu fanu Baung Che he kutsih lehthahnak an tuah.
1952 Chiapa (July) 14 ah captain rank an pek. Hi caan hrawng hin Shan ramri ah Tuluk vunrang pawl an hran tuk caah tuk hna dingin rian an khinh òhan. Tuluk pawl tuk pah in Shan nu Kuam Khan a rak òhit. Nupi pahnih inn khat i chiahòi cu a lung re a rak thei ngai nain a nupi le cu daw le rem tein an umòi kawh caah a lung a rak dai òhan. Lai nu nih fa 7, Shan nu nih fa 7 tiin fa 14 a ngei. A fale cu sianginn zong òha tein a chiah hna.“Ei ding rawl ka ngeih lo zongah, ka fale cathiamnak ding caah cun ka ngeih chiah chawva ka hman dih ko lai” tiah a rak ti.
1962 ah a rian in i dinhnak nawl an pek. A chuahkehnak khua ah an kir i lothlo rian tlai in khua a sa. Sa kah a zuam tukmi a si bantuk in
khuami pawl he ram an vaihnak ah ngal nih a òhio i a ril chuak lak in a hliam. Matupi sizung ah thla khat chung an zoh khenh. Mithi khua in a voi hnihnak a kir òhan a si.
1974 ah Matupi Pyithuh Hlutdaw kuzale caah an thim. 1978 in 1981 tiang Matupi ah rian checktu President rian a òuan piak hna. Captain Thai Chawn hi midingfel, milungtluang, milungòhawng ngai a si. Amah le a si khawh tawk tein khua le ram òhanchonak caah rian a rak òuan. Paletwa ah ralkap a òuan bal mi bu (War Veterans) ah lutlai a òuan. Cu rian a òuan lio ahcun pawpi khensar in a zaw i 1988 Nohawng (Feb.) 18 ah No. 2 Yangon Ralkap Sizung ah hi vawlei nunnak in a kan liam tak.
A khawmtu: Van Lian Hup & Sang Za Thang

Ahlan ah khua pakhat ah putar pa pakhat nih fapa pakhat a ngeih ti asi,Cu afapa cu ahungthlangval i aa dawh tuk, mipum ruatha le mizia tha ngai asi.voikhat cu muidawh taktak ngaknu  he an i duh.bia cu an i ruahtawn lengmang tlangval pa nihcun aphi ka pe cang kan i kawmhnak zong asautuk cang tiah ati.Kum 5 hrawng ahungrauhhnu ahkhin ngaknu  nihcun asi le na ka duhdawt taktak ko asi ahcun ni sarih chung ah na pa thin le lung na ka peek lai, cu hnu lawnglawng ah na duhmi cu aphi kan peek lai tiah ati.

Aw tiah tlangvalpa cu khua fakpiin aruat i.an inn ahcun atin akahringtu kapa ngaingai thah i ngaknu kapa thin le lung laak i pek cu katuah ngam tung lai lo tiah a awlawk chong tukin khua aruat peeklo ah le ngaknu nih zeitikhmanh ah aphi peek loding akahringtu kapa asi fawn kangakchiat tein nihin ni tiang akacawmtu le akadawbik tu kapa asi fawn zeitinhen asi lai aw... tiah lungrethei in aum ti asi.

Cutikah apa nihcun amithmai kha voidang bantukin apanhlo kha ahmuh tikah kafapa hi ziah vuidang ahcun mithmai panhte le lawm tein kapa tiah akachonhbiak tawn ziah atu hi lungtha loin aum hnga tiah lung nuam loin apa cu aum ve alungre athei ve ti asi,ngaknu nih bia akamhmi kha ani duhsah tein ahungnai chinlengmang tikah alungrawh kha afakchin kapa thah lai i athin le alung laak lai i ngaknu vapeek lai cu zeitinhen katuah lai tiah zan it kholo tiangin alung re atheih tuk i hringferh in atakpum cu raulote ah azor thluamah adeerning khuaruahhar asi.apa nihcun zan nga nak ahcun ziah hitihin kafapa hi aum hnga tiah a ih nak khan ah cun a va kal.

A pa nihcun kafa zeidah na duh na duhmi aum ahcun kachim ko napa nih hin naduhmi poahpoah kan tuahpiak lai zeicahtiah nangmah lawnglawng cupei fapa kan ngeihmi cu na si cu.naduhnak tlinter awkah zeipaoh kan tuah piak ko lai tiah afapa cu ahnemh akuh i atap thluamah sihmanhsehlaw a fapa nihcun ngaknu nih akamhmi kha a chim ngamlo zeicahtiah a pa cu asiang hrim velo a ngaihchiatter kha a ruah in aruatkho lo.a pa cu akuh i atap thluamah ve.cuticun anpafa in zan khua cu an dei.athaizan cu ngaknu nih tlangvalpa bia akamhmi ni sarih ahungtlin lai zan ahung phan cang,tlangvalpa nihcun a ngaknu adaling he i co lo cu aruah tikah aruat kho lo,aduhnak achungah apil tuk cang.

Cucah zan cu ahungphan apa cu a ih nak khan ah a it tlangvalpa zong cu a ih nak khan ahcun a it ve.an ih nak khan veve in i hngilh kho loin khua an ruat veve apa cu atho i afapa ih nak khan ahcun alut afapa cu azoh i aa hngilh lo kha ahmuh tikah kafa tiah a kawh afapa nihcun kapa tiah ati.apa nihcun kafa zeidah naduhmi asi,kachim ko tiah amitthli he aw nem tein ati.afapa nihcun kapa kanchim ngam lai lo.ati.ziah zeidah asi kachim ko naduhmi cu kan tuahpiak hrim ko lai.kafa nangmah caahcun pei ka nun cu.ati.afapa nih cun kapa ngaknu daling kangei i cu nu nihcun bia pakhat a ka kamhmi aum i cucu kapa na sinah chimdingah karuah tikah karuat kho lo.cucaah hitihin lungrawk ngai in ka umnak cu asi,tiah apa cu ati.

A pa nihcun zeidah asi kachim ko tiah ati.afapa nih cun kapa ka ngaknu he bia kan i ruah i puai kan tuah cang lai kan i um cang lai tiah kati,Anih nih silo cuti naruah si ahcun bia pakhat kan kamh lai i cucu natuah hnu lawngah aphi cu kan peek  lai tiah a kati aw tiah kati i vakal law napa thinlung kha alum-sa tein nakut zapei in ka sinah na rakput lai, cucu atu in ni sarih hlan ah ka sin naphanhpi lai tiah a kati.cucu atu zan hi ahnubik ni sarih atlin lai zan asicang ee tiah apa cu tlangvalpa nihcun achimh,

Cu bia an i ruah lio ahcun anpafa in an i kup i antap thluamah,A pa cu khua fak piin aruat a ngaihchia tuk afapa duhmi tuahpiaklo kha aruah tikah adawt tukmi asi fawn,lungrethei le chungril vaang in aum keimah thih cu kathih hnu ah mi nih an run neek lai mi nih an run zohchuk lai tivialte khua aruat thihtaak kha asian in asiang hrim lo.sihmanhsehlaw afapa cu adawt tukmi fapa fangkhat asi caah aduhnak tlinter kha aduhnak sangbik ah achiah khua dei laite ah khin apa cu inn lengah khua acuan fing le tlang hna le van Arfi hna cu azoh hna ah alung alengtuk a ngaihchia tuk hringhren amitthli he cun nam saupi aa lak i afapa ih nak khan ahcun a lut kafa kathin lung cu ka la law na ngaknu co nak asi poah ahcun ka that ko tiah afapa cu nam cu apeek afapa nih cun apa nam peekmi cun apa cu amit aa chinh i thilakin asawh,

A pa thin le lung cu aran khawhchungin alaak i a ngaknu sin lai ahcun atli thluamah cuti atlik lio ahcun lung pakhat aa pah i aril ateng, apa thin le lung alaakmi cu akutcung in khin!Hmun dangpi ah a val ril, cu lio ahcun aw pakhat atheihmi cu,Kafapa naa khawng maw.? aran nakin tho kathin lung  akik dih sual lai aran nakin la zokzok law tlik pi tiah ati.tlangvalpa cu atho i apa thin lung cu atlikpi than a ngaknu inn cu aphan,An innka cu arannakin a kingh angaknu te nihcun innka cu ahun tlangvalpa nih cun bia na ka kamhmi hna atu karakput cang tiah mithmai pangh tein ngaknu cu apek ngaknu nihcun ka dua zeitin dah an hringtu napa na ngakchiat tein na tlanval tiah an cawmtu naduh naherhmi vialte an tuahpiak dihtu na mithmuh Pathian hmanh na thah hngam ahcun zei lungput dah na ngeih ti kha kan hngalh thlakhat hmanh arauh hlanah na ka thah ve ko lai caah asi kho lo tiah innka akhar i innchungah a luhtaak,

Jerusalem khualipi ah cuang ngai in Temple Mount hi a um, Jew (Israel) le Khrihfa nih Abraham raithawinak Moriah Tlang, an ti; Muslim nih profet Muhammad thla a cam lengmangnak tlang, an ti.
Jew biaknak (Judaism) ah hmun thiang bik a si i, Muslim biaknak ah hmun thiang bik pa thumnak a si. Khrih Jesuh nih vawlei a len lio ah, a pal tawnmi le a nehbung a taannak hmun a si i, Catholics tel in Khrihfa ca zongah hmun biapi a si.

B.C chan lio in an rak i cuh ttheumi le nihin tiangin Jew le Muslim an buai ttheunak tlang a si. Nizan September 13 zing ah Israel palik le Palestinian Muslim, caan tlawmpal chung an buai. Jew kumthar lai ah Jew caah Temple Mount hi len khawh dingin on a si. Palestinian an lung a si lo i, lung in an kan cheh tiah Israel palik nih an ti.

Kum 1187 in nihin tiang Muslim nih Temple Mount hi an tinco lan. Islamic biaknak iang-ai a lennak tlang a si. Temple Mount tual chungah The Dome of Rock (Muslim biakinn lubo) le Muslim biakinn Al-Aqsa tbk. an um.
Abraham Tefa, Nihin Tiang An Buainak Tlang A Si
Gen. 22:9 ah Pathian nih Abraham sinah a fapa Isak raithawi awk i a hal tikah, an fapa in Moriah tlang ah an rak kal. Temple Mount hi Moriah tlang a si tiah Jew nih an ti. Abraham nih thluachuah a donnak tlang a si. (Gen. 15:1-5)
Abraham nih a dawtmi a nupi Sarah he an Isak an hrin, Sarah salnu Hagar he Ishmael an hrin. Isak nih a nupi Rebekah he faphir: Esau le Jacob an hrin hna. Jacob cu, nihin Israel miphun an pa a si.

Ishmael fapa 12 chungin nihin Arab miphun an chuak (Gen. 25:16). Esau nih Ishmael fanu Mahalath a tthit (Gen. 28:9) i, Edomites le Amalekites miphun an chuak. Kum thong a ruah hnu ah, Ottoman Turks le Seljuk Muslim tbk. an chuak. A.D. 1070 in Osmanli Turk Muslim nih Israel ram Holy Land an uk.
Esau le Ishmael tefa Palestinian Muslim le Jacob tefa Israel hi nihin tiangin an i ngiar zungzal ko. Israel dirpitu United States le United Kingdom le an hawile ram pawl nih Abraham thluachuah an i hrawm.
Israel Nih Temple Mount An Hun Co

B.C 1,000 hrawngah Siangpahrang David nih Jerusalem a rak laak. 'David Khualipi' ti a si (II Samuel 5:7). A hnu ah David nih sui sakel 600 in 'Bawipa Pathian Inn' saknak caah Moriah tlang hi a rak cawk i, biaktheng a rak ser. (I Chron. 22:1)

A fapa Siangpahrang Solomon nih Moriah tlang ah dawh taktak in Temple a rak sak. Solomon nih remdaihnak in Israel a rak uk. Sihmanhsehlaw a tefa Judah siangpahrang pawl nih Moriah tlang ah hin, taksa hor duh cuai milem pathian Tammuz, Molech le Ashtarothan an rak ser hna.
Tcn. ah, Siangpahrang Manasseh nih hor duh cuai milem Ashtaroth tbk. a rak phun. Molech pathian sinah a fapa hmanh raithawinak ah a rak thah. An ral nih Israel tuk hram an thok hna. Izipt siangpahrang Faro nih Temple a rak ramh. Ramdang sal ah taan hram an i thok.
Saltannak In An Kir

Babylon siangpahrang Nebuchadnezzar II nih Solomon Temple a lak i, mei in ciam put in a duah. Temple sui le ngun le khengbel thianghlim an rak fir hna. Israel (Jew) miphun sal ah a tlaih hna (II Kings 24:10-13).
Persia Siangpahrang nih Babylon a tei i, Jew miphun sal pawl ai lak hna. Persia Siangpahrang Cyrus chan a hung phan i, Jerusalem Temple sathan dingin a kirter hna. Zerubbabel, Ezra le Nehemiah hrihhruainak tang ah, Jew miphun nih kum 21 chung Jerusalem Temple an sakthan i, B.C 515 ah an lim.

B.C. 200 hrawngah Greek Alexander the Great nih Jerusalem a lak i, Seleucid pennak in a uk. Seleucid Siangpahrang Antiochus IV nih Solomon Temple ah Jew miphun hranhram in milem a biakter hna i, voksa a eiter hna. Moriah tlang ah Zeus milem a ser i, biaktheng ah vok in rai a rak thawi.

B.C. 63 ah Rome (Italy) nih Israel ram a hun lak i, kum 500 chung a uk lan. B.C. 40 ah Edomite (Esau) le Arab (Ishmael) cithlah Herod the Great nih Rome hnatlaknak in, Judea peng ah siangpahrang a tuan. Herod nih Solomon Temple a tharchuah i, ngan deuh in a hun kauh.

Khrih Jesuh nih vawlei i a len lio ah khan, Solomon Temple hi a rak veh tawn. Matt. 24:1- 2 ah Khrih nih Jerusalem Temple rawh te nakding kong a chim. "... hihi kan chimh hna: lung pakhat hmanh hi a umnak kel ah a ummi an um te lai lo, an dihlakte in chimh an si dih lai," tiah a zultu sinah a rak chim.

Tapung a thomi Jew an hung um. A.D. 70 ah Rome mi Titus nih a ralkap in Jerusalem khua a hun kulh taktak i, Temple a rak khangh. Rome ralkap pawl nih Temple lung vialte an rak tthek dih i, lung ah ai benhmi sui an rak coih hna.

A.D. 136 ah Roman General Hadrian nih Temple Mount ah Jupiter a pathian caah temple pakhat a hun sak i, milem a rak ser hna. A.D. 330-640 karlak ah a rak i rawk.
Muslim Nih An Hun Laak, Khrihfa Crusader Nih An Tei Hna
A.D. 700 ah Muslim nih Jerusalem an tuk i, an laak. Hadrian Temple saknak hmun ah Muslim biakinn al-Aqsa Mosque an hun sak. The Dome of Rock timi an toh.

Caan rau lote ah Catholic nih an tei hna i, Temple Mount an uk. Khrihfa nih an tuk hna i, Holy Land (Israel ramchung) an lak. A.D. 1100 thoklei in lihnin hrawhmi Muslim biakinn al-Aqsa Mosque kha Temple Solomnis tiah an sakthan. The Dome of Rock kha Temple Domini tiah min an thlen.
Asinain A.D. 1187 ah Muslim nih an chuhthan hna i, Temple Mount ah an biakinn 2 an cothan. Nihin tiang in Sunni Muslim (Islamic State phun) nih an ngeih thai.
Temple Mount Ah Chanthar Buainak

Nihin ah Israel nih Israel ram le Jerusalem khualipi a uk ko nain, Muslim council Waqf timi nih Temple Mount an ngeih. Israel cozah nih Temple Mount hi chut hna sehlaw, Muslim he chim awk tha lo tiang in an i tu lai.
Kum 1929 ah Jew nih Temple Mount nitlaklei vanpang khi co an rak duh i, Arab Muslim le Israel mi karlak ah tukden buainak a rak chuak.
Kum 1967 ah Israel nih a ram latu Arab Muslim ram pawl, ni 6 chung a rak tuk i, a tei hna. Israel ralkap nih Temple Mount an rak lak. Asinain Temple Mount i Rock of Dome le Muslim biakinn hrawh tbk. tu cu, a um lo.
Kum 1980 hrawng ah Jew tuklekpek pawl nih Dome of Rock hi a thli in hrawh cikcek an zalhnak kong, cozah nawlngeitu pawl nih an hun hngalh.
Kum 2000 Camp David remdaih biaruahnak ah Israel Prime Minister Ehud Barak nih a rak chim i, Palestinian nih Temple Mount hi an uk awk a si ko nain, Israel cozah nawlngeihnak tangah a si awk a si, a rak ti.
Palestinian cozah bawi pawl nih an rak leh i, Temple Mount ah Jew Temple a um bal lo i, Jew miphun he pehtlaihnak an ngei bal lo, an rak ti.
Israel nih khi tlang khi an tuanbia ah a cuangmi hmun biapi a si, an ti lio ah, Palestinian pawl nih khi tlang ah Jew miphun hmun pakhat hmanh a um lo ti an i tlaih. Cucaah an buai pah lengmangnak a si.
Temple Mount le Caan Donghnak
Khrih Jesuh nih Profet Daniel biaphuan i 'thiotu fihnung (Khrih dotu)' nih hmunthiang Biakinn i a dir te lainak kong le a caan a dongh te lainak kong a nolh (Matt. 24:15-ff; Dan. 9:27; 11:31).
Teinak le sunparnak he Khrih a ratthan te tikah, 'thiotu fihnung' le ral vialte a tei dih te hna lai i, a pennak a dirh lai.
Ch: The Real Truth Mekazin le Temple Mount Wikipedia le AP
Globalchinnews

'' Raltha Tein Um Phannak Ngei Hlah Nalung Dong Fawn Hlah'',
Vawleicung ah tihnung bik cu nun beidong pawl hi an si . Nun beidong pawl nihcun ruahchannak an ngei ti lo nun buin an thi . Cu pawl lak ah naa tel ve sual lai ti ka phang. Lungdongh timi biafang cu mi ralchia pawl sinah aum . Cu pawl cu an lungdonghnak kha an i thihpi te lai .

 Mi ralchia pawl cu AR bantuk an si :-
AR cu tihphannak lawng in a nun a hmang liam i , a zangzel tuk fawn . Ar nihcun arsiar le a kal khawhnak hmun bi te cu a thai lengmang sawhsawh . Dumleng lei ah zeidah a um ti zong theih aa tim fawn lo . Thla zong a ngei ve ko nain a zalennak caah azung kho in san atlaihnak pakhat te hmanh ahmang thiam fawn lo. a tla cu a caah san atlai lem lo . dum kulh mi chung ah cun a tlawngleng i hmailei chanchonak a ngei lo . Thli a hran caan ah thlaphang tuk in arsiar lei ah aa relh tawn. Cucu mi miralchia pawl nun daan a si .

Mi raltha pawl cu Mupi bantuk an si :-
Mupi cu vate paohpaoh lak ah thinlung hnget le thawng bik cak bik a si . Tuar khawhnak , tumruhnak le teimak nakin a nun a hmang tawn. A caah ` asi kho loding ´ tihmi biafang a um lo . Thlichia a hran tikah Ar bantukin aa relh aa thup lo , thlichia cungah zeitin ka zuan lai timi fiang tein a theih . Thlichia nih a nun a hrawkhral kho lo . A tumtah mi fiang tukin a theih , hlawhtling dingin aa zuam . Aa zuam mi ah hlawh tlin lo timi aum lo . Thlichia a hran caan ah midang bomhnak tel lo in a mah ten a zuang , zeibantuk harsatnak a ton hmanh ah a mah ke tein a dir aa hnget .

Mi hlawhtling pawl i an hlawhtlinnak muru cu ` lungdongh lo ´ hi a si .
Nangtah zeibantuk mi dah na si ? Mupi maw Ar dah ?
* Thinlung rethei , ruahchannak ngei loin ,` na lamthluan a um ve maw? ,
ruahchannak ngeilo tiangin na lung dong hlah Mupi bantukin thazaang chuah than law thawng ngai le raltha tein na caan hman i zuam,

''Lungrual Cu Teinak A Si '',
Dotkhatnak:
Hiti hin bia hram domh ka duh. Lungrual timi biafang (sullam) hi ka hmuhtheih khawh tawk van hrilhfiah ka duh. Cucu zeidah a si! lungrual kan timi cu, minung pakhatnak tam sin lawngah a lang khomi thil a si. Minung pakhat nih amah pumpak lawng in lungrualnak a sersiam kho lo. A bawmtu, ttanpitu a ngeih a herh. Cun, a pahnihnak ah, teinak kan timi cu zeidah a si? Phundang in kan chim rih a si ahcun, (hlawhtlinnak) ti a si ko. Teinak kan timi cu, pumpak zong in teinak cu hmuh (ngeih) khawh a si ko. Teinak kan timi sullam, pahnih in van hrilhfiah ka duh:
1. Thil pa khatkhat zuamnak, asiloah ral (tuknak) i donak a um tikah, hlawhtlinnak a hmumi kha teitu cu an si. Cucu teinak kan timi a muru pakhat cu a si.
2. Bibile cathiang nih teinak ti a kan chimhfianhmi cu, thil ṭhalo kan tuahmi sualnak hna le, kan pum chungah sualnak, thurhhnawmhnak in a khatmi kan lungput ṭha lo hna kha tei u, tei khawh i zuam u a kan ti. Bible cathiang nih a kan chimhfiannhmi, phundang in kan chim rih a si ahcun, thazaang tal lo in, kan lungthin in tei. Cu caah teinak kan timi sullam cu, `hen hnih in kan van hrilhfiahnak cu a si.
Dothnihnak:
A dothnihnak ah, kan tlangtlar a simi lungrual cu teinak kan timi kong he, lung aa rualmi hna nih zeibantuk teinak (hlawhtlinnak) dah an hmuh timi, tahchunhnak pathum in van laak ka duh. Cu hna cu:
Laimi phun nih miphun kan i hruainak ah siseh, biaknak leiin kan i hruainak ah siseh, chirhchan le tahchunhnak ah kan laak zungzalmi kan Bible cathiang chungin Israel miphun tuanbia hi van char ve ka duh. Bible cahlun chungah Israel miphun an lung aa rualnak in hlawhtlinnak an hmuhnak pakhat in van char ka duhmi cu; Jerusalem kulhnak vampang cu ral nih an rak hrawh dih cikcek i Jerusalam khua dawh cu an rak zaamtak ruangah le ral nih sal ah an rak hruai hna ruangah king demduampi in a rak um. Sihmanhsehlaw Nehemiah nih, cu kulhnak vampang a rawk cu a theih tikah, a ngaihchia i a ttap. Khi tikah Bawipa sin ah thla a cam i a bawipa, Persia siangpahrang sin ah nawl a hal i a rawk ciami vampang va remh awk ah cun a va kal. Khi tikah, Israel miphun cu kulhnak vampang remh ṭhan awk ah a hruai hna tikah, lungthote in Nehemiah cu a nawl an ngaih i an zulh. Cu tikah lungrualte in a rawk dih cikcek ciami vampang cu an remh ṭhan i ni sawmnga le ni hnih ah an lim.
Sianghramrun (Primary school) kan rak kai lio ah, kan cawnmi chungin pakhat van char ka duh rihmi cu; pakhat nih fapa panga a ngeih hna i an zapite cun a auh hna. Khi tikah an pa nih cun pakhat kha a auh i thinghreu a tommi kha a khiahter. Sihmanhsehlaw amah lawng nih cun a khiak kho lo. Pakhat tete in an dihlak cun a khiahter hna, sihmanhsehlaw ho hmanh nih an khiak kho lo. Cu caah, an zapite in a bawmhter hna i, khiak u a ti hna i cikhatte ah cu thinghreu tom cu an khiah khawh.
Voikhat cu, MOVIE ka zoh. Cu movie (baisakup) ka zohmi cu, khua khat le khua khat an i donak kong a si. An khua hnih cun aa ngamh tak veve mi an si. Asinain khuachung khuasa minung ah khua khat lei kha an tlawm deuh ngai. Asinain, an lung aa rual i an hruaitu hna nawl kha an ngaih i an hruaitu hna zong nih mipi zoh in rian an ṭuan. Khat leikam cu a letkhat in an tam. Sihmanhsehlaw, an minung an tam rup in an karlak ah lungrualnak a um kho lo, anmah duhning cio in khua an sa, ral cu an do. An hruitu pawl chimhmi zong an ngai lo i hruaitu a simi lila hna hmanh kha an lung aa khat, (aa nge) lo. Voikhat cu ral an i do ciammang i a tlawm deuh lei nih an hmal dih cikcek hna. Pakhat hmanh nganta lo in an thah dih cikcek hna. An khua cu anmah nih an khua ah an i ser.
A cunglei tahchunhnak pathum ka laakmi hna hin, lungrual cu teinak kan timi kan tlangtar a muru a khen ko rua tiah ka ruah. A cunglei pathum ka van charmi hna kan theih bantuk in zeitluk in dah lungrualnak nih teinak (hlawhtlinnak) a hmuh timi cu kan hmuh khawh. Nehemiah nih Israel miphun cu, kulhnak vampang remh ṭhan awk ah a hruai hna tikah, lungthote in Nehemiah bia cu an ngaih i caan sau hmanh rau lo in an lim khawh. Lungrual lo in anmah duhning paoh in rak um hna sehlaw, a rawk ciami kulhnak vampang cu an remh ṭhan kho hnga lo. Cun, mipa a fale hna nih an pa chimhmi ngai duh lo in anmah duh sahlam in hei um hna sehlaw, kha thinghreu tompi cu an khiak kho hnga lo. Ral aa domi khua hnih kong zong kan theih cang bang, a tlawm deuhmi, lung aa rualmi khua nih an tei ko. Cu caah, kannih Chinmi phun zong mi tlawmte si ko hmanh usihlaw, kan lung aa rual (ai nget) ahcun, kan saduhthahmi, kan chunmang cu tlamtlinnak kan hmuh khawh ko lai.
Dotthumnak:
Lungrualnak le teinak kan hmuh khawh nakding ah cun, zeidah kan tuah a herh ne? Laimi kan pale ṭhen khat hna nih an chim ṭheo tawnmi cu, “Laimi phun kan lung aa rual khawh lo nak cu; Kawlmi phun he naihniam tuk in khua kan sak ruangah an zirtiannak an kan chonhbarh, kan sifah ruangah, lutlai si kan duh tuk ruangah, kan holh aa khat lo ruangah,” ti hi ṭhen khat kan pale hna nih an chim tawn ṭheo. Cun tahchunhnak dang van charta rih ning law, kan vawleipi ah hramhram in ram mipi a ukmi, (dictatorship) mah duhning lawng in ram mipi a hruaimi (penmi) ram hna kan cuanh tikah, khi ram hna khi an ram chungah buaibainak ni chiar, zan chiar a chuak peng. Mipi kar le hruaitu karlak ah remrualnak, pakhat hmanh a um (a de) kho lo. Anmah duhning lawng in ram an hruai tikah, buaibainak cu a chuak camcin ko. Cu nih cun zeidah a chuahpi rih tiah cun; Harsatnak, firtleinak le thil ṭha lo phun zakip kha a chuahterchih. Kan Bible cathiang chungah kan hmuh rihmi cu, Israel siangpahrang ṭhen khat nih ram mipi an hruai (pen) hna tikah anmah duhning lawng in an hruai hna ruangah le Pathian nih tinhpiakmi zulh duh lo, nawl ngaih duh lo ruangah le mipi bia pakhat hmanh an lak duh lo ruangah remrualnak a um kho lo. Khi tikah, harsatnak le ral nih a den tawn hna.

Kan nih chinmi phun, ahleice in kannih mino hna nih teh lungrualnak cu kan sersiam kho lai maw? Teinak cu teh kan hmu kho lai maw? “Zei ruangah kan hmuh khawh lai lo!” Asinain, lungrualnak kan sersiam lai kan ti tikah, zei tin kan ser lai? A cunglei kan langhter cang bang, hruaitu hna nih mah duhning lawng in mipi hruai, mipi duhnak zohpiak thiam lo, mah lung lawng i rinh, mah nih a zeizongte lutlaih (pen) dunak, mah kaarkalak huih lawng in rianṭuan. Hi thil vialte hi kan hlawt i mipi duhnak zohpiak thiam, mah lung lawng rinh lo in khat le khat kar ah remrualnak sersiam duhnak, kan sining i theihpiak thiam, abianaah: kan Ca/holh le kan nunphung cio tete i upat piak zia thiam in hruaitu hna nih rian kan ṭuan a si ahcun, lungrualnak cu a karh lai i, teinak cu kan hmuh ko lai. Hi thil vialte kan sersiam nakding ca ah harsatnak cu tampi kan tong ko lai.

Tahchunhnak pakhat in van charta rihning law, French president, Nikolas Sarkozy nih atu lio Libya an buainak kongah a chimmi cu, “Harsatnak, ṭihnung thil tampi tonnak um lo in luatnak cu a ra kho lo,” a ti. Cu caah, lungrualnak kan ser lai kan ti tikah, harsatnak cu kan tong hrimhrim ko lai. Lundong lote in kan ṭan, tei kan rial a si ahcun, lungrualnak cu kan sersiam khawh lai i kan hmuitinh teinak cu kan co khawh hrimhrim ko lai. kan lung aa rual a si ahcun, kan Chin rampi hmanh khi ram ṭhangcho, vawleipi nih theihmi ram ah kan thlen (sersiam) khawh ko lai.
Theihding – “Tho 2011” ah ACCY tawlrelnak in Australia chung Chinmi Capar ttial zuamnak ah rak ttialmi a si.
Van Fidi

Nifa Pathian Bia :
Keimah Tinak Nih Chungkhar le Khrihfabu A Thenter
A thuk ngaimi tiva pakhat hi khat lei ral le khat lei ral kalnak dingah thing an khan i cu thing cung cun saram pawl nih i chawhlehnak ah an hmam tawn. Voikhat cu tiva khat lei ral veve cun meheh tum pahnih an rak ra veve i, tiva i thing an khanmi a laifang ah an i tong. Cutikah an i zoh i an i kian duh loin pakhat le pakhat cu an i pah chih i an i su. Cu tlawmpal an i suk cun thingluang cung cun tiva chungah an pahnih in an tla. Cu meheh tum pahnih cu tiva nih a fanh hna i an pahnih cun an thi ti a si.

Cu tiva i an dawnhmi thing chung thiamthiam ahcun tuukawng pahnih zong khat lei kam veve in an rak ra ve i, tiva lai ahcun an i tong ve. Cu tikah an i zoh veve i tlawmpal ah tuukawng ngan deuhmi nih a bawhpiak i, tuukawng fa deuhmi cu a keng cungin a kai i a kal. Cuticun pakhat le khat an i kian an i bawm ruangah tiva chung tla lo tein khat lei ral le khat lei ral ah an chuah veve ti a si.
Hi tuanbia pahnih te nihhin zumtu hna kan chungkhar nun ah siseh, khrihfabu le penglang le ram ca i riantuantu upa hna le mipi hna ca zongah tampi a kan cawnpiak. Chungkhar tampi ahcun nupile zong nih siseh, vale zong nih siseh pakhat le khat kan i theihthiam lo ruang, kan i kianh duh lo ruangah le keimah tinak ruangah chungkhar ah i sikvuaknak, buainak le i thennak tiangin a chuahter tawn.
Cu bantuk thiamthiam in khrihfabu zongah riantuantu Pastor tehna le Evangelist tehna zong siseh, chairman tehna le upa riatuantu dangdang zong siseh pakhat le pakhat rian khinhnak, riantuannak ah le zeidangdang ah theihthiamnak, i bawmhnak le i kianh duhnak a um lo tikah cun khrihfabu ah buainak, i siknak le a donghnak ahcun i thennak tiangin a chuah tawnnak a si. Cu bantuk thiamthiam in pengtlang, ram le miphun riantuannak zong a si.
Cucaah chungkhar ah siseh, khrihfabu ah siseh, pengtlang le miphun rian kan tuan cionak ah i theihthiam, rian i kianh thiam le i bawmh thianm i toidor nun kan ngeih ahcun chungkhar a dam lai i, kan hruaimi khrihfa a dam lai i, kan pengtlang le kan miphun nih damnak le chanchonak a hmuh ko lai. Paul nih ''Pakhat le pkhat nan zawn i ruat dih u. Lungpuan in hm hah u, rian hme tete tuan duhnak lungthin nge u. Ka fim tiah vaa ruah hlah u'' ( Rom 12:16) tiah a ti.
Pakhat le pakhat i dawtnak, i theihthiamnak, i zawnruahnak le i bawmhchanhnak nih chungkhar, khrihfabu le miphun a damter. Sihmanhselaw Keimah tinak, rian i kianh duh lonak, i bawmh duh lonak le i theihthiam duh lonak nih chungkhar le khrihfabu le ram le miphun a rawhter i thennak a chuahter. Bawipa nih theihfiannak in pe ko seh! Amen.

Hnaring Khuahlun Tuanbia tawi
(Hnaring khua cu Thantlang peng chung khuate vialte lakah Khua nganbik a si caah a konglam ka hun postnak asi.)

Hnaring khua cu Lautu peng ah khua nganbik le khuahlun bik pakhat asinain atu tiangah khua upa dihlak hnatlaknak in chuahmi khua tuanbia cauk a um kho rih lo caah 1996 kum ah Rev. Dr. Si Thar ( B.Th ) lio nih ( The History of Lautu Baptist Churches ) tiin Thesis a rak tialmi P- 16 chungah siseh, cun zipeng Pu Ngun To nih, Laimi phun thawhkehnak le khuatlaknak P-395 chungah siseh, Mirang chan ah Hakha vuanthawk nih a rak tial tak mi, `" Head man`s Register" le Pu Thio Ling diary chungah siseh, cun Pastor Hre Hmung chimmi le Hnaring khuahlun khua tuanbia tawi chuahpi dingah tuanvo pekmi Rev. Bawi Ung le a dangdang record book hna chungin lakchin in atanglei bantuk in ka vun langternak a si.
Hnaring khua cu AD 1600 kum ah hin Fanthen ram Tlungpi khua in Pu Le Chin fapa Lian Mang le a minung hna nih an rak tlakmi khua a si. Khua an rak tlakka ah hin inndong ( 25 ) an rak um ti asi. Pu Lian Mang nih Hnaring khua a rak tlak hlan ah hin Zotung miphun an rak si men lai tiah zumhmi Khuvlie le Phabaw chungkhar hna nih Hnaring khua ah an rak um hmasa hna i, chan ( 4 ) tluk hrawng an rak um chung cang men lai tiah zumh a si.
Hnaring timi sullam cu a phunphun in chim ciomi le hrilhfiah mi dangdang a um kho ko lai nain Rev. Dr. Si Thar nih Hnaring khua upa bochan mi vialte a hal hna, a dotthlat hnu ah Thesis a tialmi sullam cu, voikhat ah Pu Lian Mang le a hawi le pawl cu Hnaring ram, ramriah awk ah Fanthen ram Tlungpi in an rak ra hna i, lam ah Khuvlie chungnu an ton tikah " Khoika dah na kal lai tiah an hal. Cu nu nih cun " Luring la" tiah a leh hna. Zotung holh in Luring la cu Hakha holh in Loring ah ti a si. Ramriak pawl theihnak ahcun Laringtiah an theih i a hnu ahcun " Laring in Hnaring " a ra tiah hmuh a si. Hi nak in a fiang deuh mi sullam hmuh hlan chung paoh ahcun a cung lei langhtermi hi hmanh dawh a si ko. Laimi ( Chin ) khuatlaknak tuanbia kan zoh tik zongah ramriahnak le ramvaih hmanhsatnak in ramtha le hmuntha an rak kawl tiin hmuh a si bangin hmanhdawh ngai a si ko. 2009 January tiangah hin inndawng 232 an um i , pa 547, nu 626 minung an zapi 1173 an um.
Hnaring khuahlun khua le ram uktu khuabawi hna cu Hnaring khua tlakpi hmasatu Pu Lian Mang hi a pakhatnak khuabawi ( first chief ) a si awk a si nain ca le bia rak ngeih hlan thil sining kha theih a rak si lo caah theih hnu ah khuabawi a tuanmi hna cu Pu Thio Ling ( diary cauk), Pastor Hre Hmung le Ohkathah Pu Za Hre pekmi cazin bantuk in vun langhter a si.
Khuabawi tuantu hna le an tuan kum
1.Pu Lian Mang (1600)
2.Pu Mang Thang
3.Pu Pen Thang
4.Pu Dar Mang
5.Pu Za Tial
6.Pu Tial Ce
7.Pu Thawng Dun
8.Pu Daa Ce
9.Pu Thawng Mang
10.Pu Van Thang
11.Pu Ki Khar
12.Pu Rung Nawl (1910- 1932)
13.Pu Lian Kulh (1932- 1961)
14.Pu Thla Lian (1961- 1969)
15.Pu Za Hnin (1969- 1973)
16.Pu Rung Dun (1973- 1982)
17.Pu Thang Dia (1982- 1985)
18.Pu Tum Mang (1985-1988)
19.Pu Khia Ce (1988- 1991)
20.Pu Van Tial (1991- 1993)
21.Pu Hram Uk (1993- 1995)
22.Pu Baa Zah (1995- 1997)
23.Pu Ngun Hmung (1997- 2000)
24.Pu Sui Ling (2000- 2001)
25.Pu Tial Chung (2001- 2003)
26.Pu Sui Ling (2003- 2005)
27.Pu Thla Ling (2005- 2006)
28.Pu Bawi Hu (2006- 2010)
29.Pu Za Khuai (2010-......?)
Pu Lian Kulh cu mirang nih ramuk bawi ah an ser i, Hnaring khuahlun, Hriangpi, Sate ( Bawchaw), Leikang, Longthangtlang, Zingma khua hna a uk hna. ( G. VP. NO. 97/ 66 Hot 1932 )
Hnaring Lawtlakhua Tuanbia tawi
-------------------------------------------
Circle chairman le khuabawi caan saupi a tuantu Pu Thio Ling diary cauk chungah le Pu Ngun To tialmi, " Laimi phun thawhkehnak le khuatlaknak cauk P. 396 chung, cun tulio khuabawi a tuantu Pu Za Hre kuatmi cazin fonhtonh in ka tialmi a si.
Hnaring Lawtlakhua khua hi a hlan deuh ahcun Hnaring Lawtlakhua tiah auh tawn a si. Uknak lei riantuan fawinak caah Khuahlun le Lawtlakhua cu khuakhat khan in hmuhmi a si caah Mirang nih vuanthawk chan, " Headman Rigister Record book" ah zongah Hnaring Lawtlakhua Khua tlaknak kum a um lo nain Pu Ngun To tialmi cauk chungah le Pu Thio Ling diary cauk chungah Hnaring Lawtlakhua bawi Pu Mang Thang fapa Sia Vung khuatlakpi tu le 1917- 1918 kum , Lotaw chimnak ruangah kum khat thong an thlak tiin hmuh khawh a si caah Hnaring Lawtlakhua hi AD 1910 hrawngah Hnaring khuahlun in Pu Sia Vung hruainak in tlak chinmi si dawh a si.Mirang chan ah Hnaring Lawtlakhua Khuabawi an pek hmasabik pa cu Pu Thawng Hu fapa Mang Daw kha 23.01.1921 ni in an tuanter ti a si. ( Pu Ngun To cauk P-396 ) .Hin caan lio ah hin Inndawng ( 130 ) an rak um cang. Lawtla khy ah hin khuasang or Khy tluo pa 5 a um. Cu hna cu 1.Hmuesakhue 2. Sehue, 3.Suepuvhna, 4.Aacue, 5.Bawba tiin a si.
Lawtlakhua timi sullam zong hi hlan ah an rak auh tawnnak ram min a si tiah Pu Thio Ling diary chungah cun hmuh a si. Khua le ram hruaitu Khuabawi hna cu Mirang chan record book, Pu Thio Ling diary cauk, Pastor Hre Hmung le tulio khuabawi tuantu Pu Za Hre pekmi cazin bantuk in ka vun langhter.
Khuabawi tuantu hna le an tuan kum
1.Pu Sia Vung (1910- 1921)
2.Pu Mang Daw(1921- 1946)
3.Pu Za Kheng(1946- 1956)
4.Pu Thio Ling(1956- 1967)
5.Pu Mang Thang(1967- 1972)
6.Pu Thla Mang(1972- 1982)
7.Pu Thio Ling(1982- 1985)
8.Pu Via Bawi(1985- 1988)
9.Pu Mang Khu Ling(1988- 1991)
10.Pu Khua Le Ling(1991- 1993)
11.Pu Ring Kung(1993- 1995)
12.Pu Za Ve(1995- 1997)
13.Pu Hlun Sang(1997- 1999)
14.Pu Thla Mang(1999- 2001)
15.Pu Ram Uk(2001- 2003)
16Pu Thla Chaw(2003)
17.Pu Hmung Uk(2003- 2005)
18.Pu Za Hre(2005- 2010)
19.Pu Thla Chaw(2010-....?)
Hi tuanbia tial kum 2009 January tiangah in Inndawng 140 an si i, pa 383, nu 413 minung an zapi an um.
Rural Health Centre ( Sii-inn)
-------------------------------------
Hnaring khua ah hin Lautu miphun vialte kan i hrawmhmi H.A ( Leh Thoh Ciamazi Hmuh ) umnak sii-zung a um. 18.01.2009 ni ah Hnaring khuabawi pa Pu Za Hre nih phone in a rak ka chimh ningte in a thawhkehnak tuanbia te kha atanglei bantuk in ka vun langhter. Zeicatiah minung nunnak caah sii-zung hi biapi tukmi a si. Sii-zung he kan i hlat tuk ruangah thih cu lo pi in minung tampi thih tawn a si. Cu caah acozah nih sii-zung a kan pekmi hi Lautu kan thlauchuah a si.
Hnaringsii-zung hi 25.03.1962 ni ah phunh piak a si.A thawkka in H.A Siibawi a tuantu hna cu a tanglei bantuk in an min le an khua min langhter a si.
1.Pu Thang Hlei( Lumbang )
1962- 1966
2.Pu Ngun Do Kham( Tedim )
1967- 1970
3.Pu Ha Om( Mindat )
1971- 1974
4.Pu Nah Thang( Lumbang )
1974- 1977
5.Pu Lal Hnging Lo ( Farrawn )
1977- 1986
6.Pu Van Kulh ( Lumkhuatum )
1986- 1988
7.Pu Nah Thang( Lumbang )
1989- 1992
8.Pu Pau Khen Hau (Tonzang)
1992- 1995
9.Pu Sang Hlei (Zephai)
1995- 2000
10.Pu Dar Hmung (Surkhua )
2004- 2007
11.Pu Sai Myint Kyaw
2008
1989 thawk in L.H.V ( Ciamazi Sayama ) kan hmuh i, an min cu Daw Aye Myint, Daw Siang Myint ( Hakha ), Daw Dar Thluai ( Surngen ) le Daw Cuai Par hna an si. Midwie. Vaccinator le workservant zong pek chih a si.
Ch: Sayagyi H. Lian Ttial ttialmi "Lautu Thlachuah" cabu chungin lakchommi asi.

A pa 8 nak Myanmar President Thein Sein (8th President of Myanmar)
1945 kum April ni 20 ah Hainggyi pawng, atu Ngupudaw Myone chungah a ummi Kyonku khua te ah Pu Maung Phyo le Pi Khin Nyunt hna i, an fapa pathum hna lak ah Val Thein Sein cu a hniang bik pa a si. Hringtu anu le apa hi vawlei hmunhma a ngei lomi, lothlomi te an si. Hringtu apa Maung Phyo cu anu pi Pi Khin Ngunt a thih hnu, kum 10 hnu ah Phungki rian a hun tuan (phungki a hung si).
Ralkap riantuannak
Thein Sein cu Ralkap fimcawnnak sianginn in 1968 kum ah BA degree a lak. Cu hnu cun ralbawi he aa pehtlaimi rian kha a changchang in Sagiang, Kalaymyo, Shanram Kalaw, Yangon hna ah a hun tuan. A rian kha duhsah tein a rak sang chin lengmang. 2004 Kum Khin Nyunt thong an thlak hnu ah Thein Sein cu Secretary-1 ah Pu Than Shwe nih a rian a kai ter.
Prime Minister riantuannak
2007 Kum April ah Soe Win aiawh ah amah cu Prime Minister Vuncichok ah an hun thim. Prime Minister rian an pek taktak hi cu Soe Win a thih hnu 2007 kum October 27 ni ah a si. Soe Win cu thi cancer zawtnak in Singapore ah 2007 Kum October 12 ah a thimi pa kha a si. Cu tikah Thein Sein cu State Peace and Development Council ah a rang a sang bik pali nak a hung si. Amah nih Bangladesh le Combodia he pehtlaihnak hna a hun tuah. Prime Minister a tuan hnu ah ramleng lei a voikhatnak a chuahnak hi Loas ram, Vietnam le Cambodia ram hna a si an ti.
2008 kum May thla ah thlichia a hung chuakmi Cyclone Nargis kong he pehtlai in tuanvo ngeitu bik a lu bik kha amah Thein Sein hi a si. Cucaah ramdang bomhnak tampi a dokhamtu le ramdang bomhnak kha ralkap bomhnak bantuk ah min a thlentu zong kha amah a si tiah an ti.
Thimnak
2010 Kum April 20 ah ralkap sinak in aa din. Amah le a hawi le minung 22 hi ralkap rian in aa dintimi an si. Cu hna nih cun USDP ralkap party kan timi kha an hun hruai. 2010 kum thimnak ah amah cu USDP lu tlaitu bik a hung si. Thimnak aa cuh lio ah amah he aa zuammi pa cu National Unity Party in Kyaw Aye a si. Zabuthiri Township in aa zuammi a rak si. Me thlakmi a phi ning in cun amah nih 91.2% me in a tei an ti. 2011 kum February ni 4 ah amah cu Pyidaungsu Hluttaw's Presidential Electoral College nih Myanmar ram President ah an hun thim. Kum 49 a rauh hnu ah mipi nih thimmi President ah a hung cang. Amah bomtu ding President hna cu Tin Aung Myint Oo and Sai Mauk Kham hna an si.
2011 Kum March ni 30 ah a hawi le Vice Presidents pahnih hna le thimtharmi Parliarment hna he biakamnak a rak tuah. (keimah nih a leng bia ka hun chap. Thlennak tamtuk a tuahtu an hei ti nain mitha lo a sinak le ralkap asinak a tu tiang a thlau rih lo tiah an zumh). 2015 thimnak ah hin President Thein Sein cu aa zuam ti lo. Media nih biahalnak an rak tuah lio ah hin mipi nih President si ding in an ka duh rih ahcun ka tuan ko lai ti hi a rak chim ton. Amah hi a tu lio Myanmar ram thlihran zoh tikah Ralkap he naihniam tein um a duhtu a si an ti. Shwe Man hi Suu Kyi he naihniam tein um a duhmi a si caah zantim pi ah USDP lutlaitu sinak in Thein Sein nih a rian a chuh than.
Thein Sein President a si hnu ah Myanmar ram chungah thlennak tampi a um an ti. Tlangcungmi hriamtlai pawl he zong daihnak riam hram a domhtu asi caah Nobel Peace Prize hmanh pek a phu tiah an rak chim len nain cu an chim tonmi bia vialte cu minmei bang a lo diam ai cang. Sihmanhsehlaw 2015 October a hung phak tikah tlangcung hriamtlai phu he NCA Rampi kahdaihnak minsen an thut khawh cang lai tiah thangthat a tong than. Sihmanhsehlaw phu tlom deuh nih NCA minsen an thut lai caah hi riantuannak ah thinlungput phunhnih ah aa then tiah an chim cio. Atu ah a lar ngaimi pakhat cu Thein Sein nih mipi nih President tuan rih seh an ka nawl ahcun ka tuah rih ko lai tiah a chim. Suu Kyi nih cun mipi nih nawl hau lo in mipi caah keimah nih ka tuan lai tiah kan i zuam ding a si tiah a chim ve ti a si. November ni 8, 2015 kum ah 2010 hlan te ah an dirh tharmi President Thein Sein hruaimi Party USDP le Kum 30 dengmang a hlun Nobel Peace Prize a hmutu Aung San Suu Kyi hruaimi Pary NLD cu …………….......cang lai. Tling le fiang tein nangmah tein rel le theih na duh ahcun atanglei link ah hei rel te law
by Thawngzapum
Quelle: https://en.wikipedia.org/wiki/Thein_Sein
Thein Sein - Wikipedia, the free encyclopedia
Thein Sein (Burmese: သိန်းစိန် [θéɪɴ sèɪɴ]; born 20 April 1945) is a Burmese politician and former military commander who has been President of Burma (Myanmar) since March 2011. He was the Prime Minister from 2007 until 2011 and considered by some as a moderate and reformist in the post-junta govern…
en.wikipedia.org

Thein Sein - Wikipedia, the free encyclopedia

Thein Sein (Burmese: သိန်းစိန် [θéɪɴ sèɪɴ]; born 20 April 1945) is a Burmese politician and former military commander who has been President of Burma…

en.wikipedia.org

NA LUNGDONGH CAAN AH NA PHILH LO DING MI THIL PHUN 10

#1 Mi na volhpamh hna hlan ah
- Holh a duh tuk ko nain a holh kho lomi an um ti kha philhhlah.

#2 Na ngeih mi na sining, thilri cungah lungtling loin na zaai tawn maw?
- Nihin ni ah hin, nangmah nih na ngeihmi bantuk ngeih   a duh tuk ve ko nain a ngei kho lomi an tam tuk. 

#3 Keden denh awk na ngeih lo ruangah na ngaih a chiat ahcun;
- Keden denhnak ke a ngei lomi tamtuk an um philh hlah.

#4 Na duhmi na ngeih khawh lo caan ah lungfaak in Pathian sinah na zai tawn maw? 
- Vawleipi hi zoh law, hmuh a duh lo tuk ko nain, ton na duh lo tuk buin harnak nih a den mi an tamtuk philh hlah.

 #5 Rawl na eimi a thawt le thawtlo kong i na buai hlan ah 
- Ei ding ngeilo i a vakvaimi tampi an um, ti kha philhhlah.

#6 Ka riantuanmi nih a ka simhtuk ti'n na phunzai bal maw? 
- Riantuan ding ngeihlo ruangah lungrethei i a um       mi an tampi ti kha philh hlah.

#7 Nan Run-inn nih hawi inn a tluk lo ruangah lungfaak in na um sual maw? 
- Umnak inn ngei loin lamkam i a vak vaimi tamtuk an  um  philhhlah.

#8 Na innchung a hnawm ruangah phunzaai na hmang maw? 
- Lamkam hnawmlak i a riakmi an tamning khi ruat ta.

#9 Motor/ Motor cycle na cit caan ah khin na phunzai tawn maw? 
- Na kal cuahmahnak lamah khan cit ding ngei loin ke i a kalmi an tampi ti kha philh hlah.

#10 Lungrethei, vansang i na um lio caan hna ah khin mi vanchiabik ah na ruat sual tawn maw?
- Hmaipanh le lunglomhnak he Pathian sinah lomhnak  bia chim ko. Zei ruangah; thihnak chung in an luatter  ruangah.