Zekhariah Nih Bawipa Bia A Zumh Lo Caah,Thla 9 Chung Holh Kho Loin A um.
Luka 1:8 Ni khat cu Zekhariah kha, nifate an rianṭuannak ah a caan a hung phan ve i Pathian hmaiah khan tlangbawi rian cu a ṭuan.
9Tlangbawi hna
nih an zulhmi phungning in, biakṭheng cung i rimhmui khangh awkah khan
amah cu camcawhfung zuh in an thim. Cucaah Bawipa Biakinn chungah khan a
vung lut.
10Cu caan cu rimhmui khangh lio i mi zapi Biakinn leng i thla an cam caan kha a si.
11A sinah Bawipa vancungmi pakhat a rung lang i rimhmui an khanghnak biakṭheng orhlei kamah khan a dir.
12Amah cu Zekhariah nih khan a hmuh tikah a lau i a thin a phang. vancungmi nih cun a thawh i, “Zekhariah, na thinphang hlah! Pathian
nih na thlacamnak kha a theih i na nupi Elizabeth nih fapa an hrinpiak
lai. A min ah Johan na sak lai.
14Amah cu a chuah tikah naa lawm hringhran lai i midang tampi zong an i lawm ngaingai ve lai.
15Zeicahtiah
amah cu Bawipa hmaiah mi ngan a si lai. Zu siseh, zureu siseh, zeihmanh
a ding lai lo. A chuahka hrimhrim in Thiang Thlarau in a khat lai;
*
16Israel mi mi tampi kha Bawipa an Pathian sinah a kirpi ṭhan hna lai.
17Amah cu
Pathian thlahmi lamkaltu a si lai i profet Elijah bantukin a fekmi le a
ṭhawngmi a si lai. Pale hna le fale hna kha hmunkhat ah a fonh ṭhan
hna lai i nawl a ngai lomi hna kha miding mi hna ruahnak lam leiah a
hruai ṭhan hna lai. Bawipa mi hna cu Bawipa ca i aa tlakmi minung si
awkah a rak timh hna lai,” tiah a ti.
*
18Zekhariah nih
vancungmi cu a thawh i, “Cucu a si kho lai tiah zeitindah ka zumh
khawh lai? Zeicahtiah kei cu ka tar cang i ka nupi zong a tar ve fawn,”
tiah a ti.
19Vancungmi nih cun a leh i, “Kei cu Gabriel, hi thawngṭha nangmah chimh awkah a ka thlahtu Pathian hmai i a dirmi cu ka si.
*
20Ka bia cu na
ka zum lo, asinain a caan a phak tikah cun a tling ṭhiamṭhiam te ko
lai. Na zumh lo caah holh kho loin na um lai i kan chimhmi thil kha a
tlin ni a phak hlantiang bia pakhat hmanh na chim kho lai lo,” tiah a
ti.
21Cu chung cu
zapi nih khan Zekhariah cu an rak hngah ko i zeicahdah Biakinn chungah
cu cancan cu a rauh hnga, tiah an khuaruah a har.
22A hung chuah
tikah a chawn kho hna lo — cucaah Biakinn chungah langhnak a hmu ti kha
an hngalh. A kut in hmelchunhnak kha a tuah i cuticun a chawnh hna,
bia pakhat hmanh a chim kho lo.
23Biakinn chung i a rianṭuannak caan kha a dih tikah Zekhariah cu inn ah a ṭin.
24Cu hnu tlawmpal ah cun a nupi Elizabeth cu nau kha a hun pawi i thla nga chung leng chuak loin a um.
25A thawh i,
“Atu cu a donghnak ah Bawipa nih hi tlukin maw a ka bawmh! Zapi hmai i
ka ningzahnak cu a ka lakpiak cang,” tiah a ti.
57Elizabeth cu a nithla a hung tling i fapate a hrin.
58Bawipa cu
zeitluk in dah a cungah a ṭhat ti kha a innpa hna le a rualchan hna nih
an theih tikah amah tluk te cun an dihlak in an i lawm.
59Ngakchiate cu
zarh khat a hung ti ah khin a cuarpar tan awkah an kalpi; annih nih a
pa min Zekhariah in kan auh lai, tiah an ti.
*
60Sihmanhsehlaw a nu nih khan, “Asilo, a min cu Johan a si lai,” tiah a ti.
61Annih nih amah cu an thawh i, “Nan sahlawh nan rualchan lakah cu min a ngeimi pakhat hmanh an um ṭung lo,” tiah an ti.
62Cun a pa kha kut zaoh in an chawnh i ngakchiapa kha a min zeidah sak na duh, tiah an hal.
63Zekhariah nih cun caṭialnak catlap a hal hna i, “A min cu Johan a si,” tiah a ṭial.
64Cu cangka cun Zekhariah cu a holh kho ṭhan i Pathian kha a hun thangṭhat.
65A innpa hna cu an khuaruah a har i hi thil kong cu Judea ram tlang cung vialte ah khan a thang dih.
66A theimi paoh
kha an lung a suk hna i. “Hi fa hi zei ko dah a can te lai?” tiah an
ti cio. Zeicahtiah Bawipa ṭhawnnak cu a cung i a um kha a fiang ko.
Monday, 28 November 2016
catialthiam, historian le biblical scholar nih 2015 Dec. 9 i a tialmi chung in Khrih Jesuh hrinnak thianghlim kong fehtertu historical tehte hi kan vun tial hna lai.
2. Chanthar Mithiam Pawl Nih An Fehter
Sihmanhsehlaw, Ramsay bantuk in Baibal a hmuhning a thlen dih cikcek ve. Vawlei cawh in Baibal palhnak tete heh tiah a kawl ttualmal i, Dr Luke tialmi Thawngtha cauk le Lamkaltu cauk hi zumhtlak taktak an si, Baibal ningpi hin, history source zumhtlak a si tiah a hun hmuhchuah hnu ah, a ti.
Cauk 'The New Evidence That Demands a Verdict' a chuah i, Albright nih hitihin a tial, "Pakhat hnu pakhat (ka) hmuhchuah deuhdeuh i rel cawk lo tiang in a hmaan taktakmi a si i, Baibal hi history source a si tiah (ka) pom deuhdeuh," a ti.
Mithiam ah ai ruatmi pawl nih Khrih hrinnak kong Luke 2:1-5 khi hitihin an rak soisel, milurelnak a rak um hrimhrim lo i, ahohmanh an chuahkehnak khua ah an kir lo, an rak ti. Josephus nih pei Syria ram, ramkulh uktu Quirinius i milurelnak a tuahmi kha A.D. 6 tiah nithla a khenh ko cu, Khrih hrinnak caah a tlai tuk, an ti.
* Siibawi le world-class historian a simi Dr Luke nih mithmutu chimmi a hlat dih cikcek hnu ah a tial.
* Chanthar archaeology nih tuanbia taktak a sinak tehte a fehter.
*
Baibal a zum lomi le Baibal hi tuanphung sawhsawh a si ti a zummi
professor hmanh nih tuanbia taktak a sinak kong a hmuhchuah i, a lung aa
thleng.
* Biakam Hlun chan profet tampi nih ahlankan in kum tampi lio ah an rak chimchungmi a si.
* Khrihfa hmasa bik pawl nih an rak hngalhmi le zumhmi a si.
1. Siibawi & World-class Historian Dr Luke Nih A Khawmhsuatmi Document A Si
Khrih
Jesuh hrinnak thianghlim (virgin birth) tuanbia hi Dr Luke nih kha chan
lio i mithmutu pawl chimmi kha a hlathlai dih cikceh hnu ah a tialmi a
si. Khrih hringtu nu Mary hmanh kha bia a rak hal men lai tiah an zumh.
Dr
Luke nih Thawngtha cauk a tialmi hramthok ah mithmutu chimmi le felte
in a dothlat cikcekmi a sinak kong a langhter. Khrih hrinnak kong hi Dr
Luke nih Baibal tialtu a dang pawl nakin tling deuh in a tial.
Dr
Luke hi Khrih lamkaltu mithiang Paul he Jerusalem le Judea peng ah
caantam a rak hmangmi a si i, Khrih hrinnak kong a rak hngal biktu pawl
Mary tbk. sinah biaruahnak caantha a rak hmu ttheu lai.
Thihnak in Khrih a thawh hnu ah a hringtu Mary hi kum zeizat chung dah a
nun ti hngalhfian taktak a si lo nain, kum 24 tiang a nung tiah
chimchintu thenkhat nih an ti. Dr Luke nih Mary a ton lo hmanh ah, Mary
he ai niamhniammi pa khatkhat tal a ton hna i, thawngtha a tialmi hi
'primary source' a si.
Greek
scholar minthang Kenneth S. Wuest nih Greek New Testament Word Studies
ah Dr Luke kong a tial. Kha lio ah, "Mary hi a rak nun ko rih ahcun, Dr
Luke nih hin Mary chimmi hrimhrim a theih i, hrinnak thianghlim tuanbia
hi a dothlatmi le a tialmi a si," a ti.
Historian
minthang A.N. Sherwin-White nih Dr Luke tialmi hi a hmaan taktak maw
tiah Luke Thawngtha cauk le Lamkaltu cauk khi felte in a chek hna. Dr
Luke i a tial telhmi ram 23, khuapi 54 le tikulh 9 ah White nih a va
chekhlai i, palhnak pakhatte hmanh a hmu hin lo. (Lamkaltu (Acts) cauk
khi Dr Luke tialmi a si)
Baibal
soiseltu vawlei mithiam pawl Sir William Ramsay, William F. Albright
tbk. nih Dr Luke tialmi cauk a palhnak langhter duh ah dothlatnak an
tuah tikah, a hmaannak tu an hmuhchuah i, an lung ai thleng phah.
Ramsay
hi kum 1800 donghlei i Baibal soiseltu hlipi a rak si, a hngakchiat lio
in Baibal soiselnak kong cawnpiakmi a si, Biakam Thar cauk khi A.D. 2
canceo lio hrawng ah rak ttawncop luklak in an tialmi a si, zumhtlak a
si lo tiah rak cawnpiakmi pa a si.
Ramsay
nih Asian Minor (Turkey ram hrawng) i Paul khuatlawnnak hmun pawl kha a
va kalhnawh hna i, Dr Luke tialmi Thawngtha cauk le Lamkaltu cauk
palhnak langhter nakding caah a va dothlat hna.
A
khualtawnnak lampi ah vawlei a cawh hna i, tehte a kawl hna. Ramsay nih
Baibal a hmuhning a thlen dih cikcek i, Dr Luke a hun dirpi lehlam.
"Luke hi first-rank historian a si, a tialmi hi zumhtlak taktak facts a
si hlei ah, (Dr Luke hi) historian thiamnak taktak a ngeimi a si fawn. A
tawinak in cun, Luke hi vawleicung historian lianngan bikbik hna lak ah
telh awk a si," a ti.
Kum
1896 in Ramsay nih 'St. Paul the Traveler and the Roman Citizen,' timi
cauk chuah hram a thok. Vawleicung ah Baibal soiseltu anih anih timi
pawl lakah lungtuainak a chuak, Baibal palhnak kawl ah ai thawhmi pa
nih, Baibal hmaannak tu a tial caah a si. Thil ai bingtalet.
Dr
Luke tialmi Thawngtha cauk le Lamkaltu cauk ah tinpel tia hmanh palh lo
in a hmaannak kong kha Ramsay nih kum 20 chung cauk in a chuah hna.
Tehte a langhtermi pawl an tthawn taktak caah, Pathian um a zumlomi mi
tampi nih an zumhnak an hlawt i, Khrihfa ah an lut phah.
John Hopkins
University i Semitic holh (a fawinak in Middle East holh) cawnnak
professor hlun le archaelogist minthang William F. Albright hi Ramsay
bantukte hin, Baibal soiseltu le a palhnak a kawltu a si. Sihmanhsehlaw, Ramsay bantuk in Baibal a hmuhning a thlen dih cikcek ve. Vawlei cawh in Baibal palhnak tete heh tiah a kawl ttualmal i, Dr Luke tialmi Thawngtha cauk le Lamkaltu cauk hi zumhtlak taktak an si, Baibal ningpi hin, history source zumhtlak a si tiah a hun hmuhchuah hnu ah, a ti.
Cauk 'The New Evidence That Demands a Verdict' a chuah i, Albright nih hitihin a tial, "Pakhat hnu pakhat (ka) hmuhchuah deuhdeuh i rel cawk lo tiang in a hmaan taktakmi a si i, Baibal hi history source a si tiah (ka) pom deuhdeuh," a ti.
Mithiam ah ai ruatmi pawl nih Khrih hrinnak kong Luke 2:1-5 khi hitihin an rak soisel, milurelnak a rak um hrimhrim lo i, ahohmanh an chuahkehnak khua ah an kir lo, an rak ti. Josephus nih pei Syria ram, ramkulh uktu Quirinius i milurelnak a tuahmi kha A.D. 6 tiah nithla a khenh ko cu, Khrih hrinnak caah a tlai tuk, an ti.
Asinain
archaeologist pawl nih tehte a hun hmuhchuah tikah, mithiam i ai ruatmi
pawl hi an rak palh diam. Quirinius nih voi 2 tiang ramkulh uktu a
tuan, 7 B.C. ah a tuan hmasa. Kum 7 B.C hi Khrih chuah caan he ai milh
bakmi a si.
Biakam
Thar cauk scholar tihzahmi F.F. Bruce nih a chim i, chanthar soiseltu
mithiam pawl nih Luke a palh tiah an lunghrinhnak zawn tete ah hin,
archaeologist pawl nih atu le atu in Luke a hmaannak tehte tu an
hmuhchuah hna i, soiseltu pawl palhnak a lang lengmang, a ti.
3. Pathian Um A Zumlomi Oxford Professor A Lung A Pem
Oxford
University i Renaissance literature i Pathian um a zumlomi (agnostic)
professor C. S. Lewis, cathialthiam cungcuang le tuanphung biafang
kherhlaitham min ngei nih Baibal Biakam Thar hi tuanphung sawhsawh, a
tialtu pawl i an ttawncop luklakmi lawngte a si tiah a rak ti peng.
Sihmanhsehlaw,
Lewis nih Baibal rel hram a hun i thok, Biakam Thar Thawngtha cauk pawl
khi a hnu rel hna i, hlan chan lio tuanphung he an i dannak taktak a
hun hngalh, a khuaruah a har. "Tuanphung sawhsawh (myth) a si ruam ttung
lo," tiah a hun ti diam.
Lewis
hi hlan chan lio tuanphung (ancient mythologies) kong a hngal tuk
hringhranmi a si tiah hun nolh ding a si. Baibal a rel hnu in, Khrih
zultu tha taktak ah ai cang i, kum zabu 20 chung i Khrihfa dirkamhtu
suttung biapi bik 'liangpi taktak' ah ai cang ti awk a tha.
A
chan lio ah German sianginn ah Baibal soiselnak a lar sanglingpi a si.
Biabal a soiseltu theologian minthang pawl Rudolph Bultman tbk. nih
Biakam Thar i Jesuh hrinnak thianghlim kong tehna, khuaruahhar a tuahmi
thil tehna le (Khrih) a thawhthannak tehna khi an zum lo i, (Khrih)
zultu pawl nih an phuahcopmi a si, an rak ti.
Lewis
nih hi (German) theologian pawl hi a rak paih (challenge) hna. "Hi mi
hna (theologian) pawl nih hin, tuanphung (myth) zei tluk tam dah an rel
cang ti hngalh ka duh," tiah Lewis nih a ti. Tuanphung (mythological)
caholh kongah kherhlaitu/ soiseltu professor kum tampi ka tuan cang i,
tuanphung tham cu ka hngalh ko hen cu, a ti. "Biakam Thar Thawngtha cauk
hi tuanphung an si lo," a ti.
4. Profet Nih Kum Zabu Tampi Lio Ah Ahlankan In An Phuan
Genesis
3:15 ah, Pathian nih rulhreu le minu Eve karlak ah i ral nakding kong
bia a chim, "Nang le hi minu karlak le na tefa le (minu) tefa karlak ah i
ralnak ka chiah lai; (minu fapa nih) na lu ah an rial lai i, nang nih a
kemit ah na cuh lai," tiah rulhreu sinah a ti.
Hihi
Pathian nih hmailei i a cang dingmi bia a phuanmi a si. Hi zawn ah 'pa
ci' a ti lo, 'nu ci' a ti i, fiang tak in a langmi cu, ngaknu thianghlim
Mary nih 'pa ci' tel lo in, Thiang Thlarau in pawimi Fapa Khrih a
hrinnak thianghlim kong a chimmi a si.
Satan
nih Khrih kemit ah cuh a zalh, vailamtah i a thih nakding kham ai zuam
nain, Khrih nih vailam ah Satan lu a rial. Sual ngaihthiamnak caah
vailam i a thih hnu ah Khrih nih thihnak le thlan a tei.
Isaiah
7:14 ah, "Amah Bawipa hrimhrim nih hmelchunhnak pakhat an pek lai: Pa
hngallo (virgin) nih fa a pawi lai i, fapa a hrin lai, a min ah Immanuel
ti a si lai," a ti. Matthai le Luke nih hi bia a tlinnak hi an
langhter.
5. Khrihfa Hmasa Bik Pawl Nih 'Virgin Birth' Hi An Zumh
Vanrang
toi Khrihfa hmasa bikbik pawl nih Khrih hrinnak thianghlim hi an zumh
dihmi a si. Cu an zumhnak cu, 'Lamkaltu Hna Zumhnak' nih a fehter.
Lamkaltu Hna Zumhnak nih cun hitihin a ti:
"Cungnung Bik Pa Pathian, van le vawlei sertu ka zumh;
Cun a Fapa ngeihchunte Jesuh Khrih kan Bawipa:
Virgin Mary nih Thiang Thlarau in a pawimi i a hrinmi a si" a ti. (duhnak zawn lakmi)
Hi
zumhnak 'virgin birth' hi A.D. 325 Nicene Zumhnak nih a fehter i,
pehzulh in Catholic, Eastern Orthodox le Protestant Khrihfa nih an zumh.
Biadonghnak:
Khrih Jesuh hrinnak thianghlim (virgin birth) hi Biakam Thar Thawngtha
cauk nih an langhter. Cu an langhtermi cu, chanthar i tehte hmuhchuahmi
nih a hmaannak kong an fehter. Ka fim, ka thiam ai timi Pathian zumlotu
pawl le liberal theologian pawl nih Khrih 'virgin birth' an zum lo.
A
cunglei i langhtermi anmah bantuk mithiam pawl tu nih cun, Biabal thate
in an rel, felte in an dothlat hnu ah, an hngalhnak nih a rak phak lomi
tehte an hmuh hna i, Khrih zultu tha tu ah an i cang lehlam.
Yale University archaeologist & professor Millard Burrows nih, "Liberal
theologian tampi i (Baibal kong ah) ahleihluat tuk in zumhlonak
(lunghrinnak) an ngeihmi hi, cahlun (data) hmuh khawhmi pawl felte in an
chekhlatnak in (a hrampi) an i lakmi a si lo, supernatural ralchanh
zumhnak derthawmnak nganpi in a rami tu a si," a ti.
Subscribe to:
Posts (Atom)