Mirang Le Chin A Voikhat Nak I Tuknak Tuanbia
Mirang nih chinmi pawl an tuk tik hna ah, a voikhatnak te ah an tei hna
lo. Voithum an tuk hna hnu lawngah an tei khawh hna. Voikhatnak an i
tuk hi 1871 kum ah asi, voihnih nak cu 1888 asi, Cun voithum nak an i
tuk cu 1889 kum ah asi. 1896 kum ah Chinram tam deuh cu an laak cang i
Chin Hill Atcs an tuah i an uk hna. 1894 kum ah rakpal loding tiah
phungphai tuah in an rak humhim nak hmun hna cu maymyo mirang uktu bawi
nih 1920 kum ah a hrawh dih i, 1929 kum ah an rak nganh mi hmunram hna
cu an laak dih.
Kachia hmun ah mirangpa winchester nih lakphak
kungcin dingin Chinram chungah a luh ruangah Pu Beng Khuai hruai mi Chin
ralkap bu nih Winchester cu an rak thah, i a fanu Merry Winchester cu a
nung in an rak tlaih. Cuticun 1871-1872 kum chungah Brigadier General
Captain. G.Boucher nih kachia ral lam cu hruai in le General Brown Low.
CB.Captain Lewis hna nih chittakaung rallam cu hruai in an tuk tik hna
ah Mirang-Chin a voikhat nak i tuknak cu a chuak. Hika ah hin mirang
ralkap hriamnam tlingte he minung(500) an si. 1882 kum hnu ah Pu Hoih
Saka nih ralkap (250-300) tluk i hruai in Chittakaung tlangcung i mirang
pennak khua pakhat cu an tuk hna i, Minung 29 an thah hna , 7 hma an
pu. Cun 92 cu sal ah an tlaih hna.
A Voihnih Nak I Tuk
Chin raltuknak cu Mojor General White VC le Vargadier General France,le
Captain Raike hna nih hruai in 1888 kum ah an tuk mi hna a si. Miranglei
in khorka ralkap No,42 Assam ralkap buu, Punctuer police hna komh in
an tuk hna. Chin ralkap lei in Pu Con Bik, Pu Khai Kam le a dang hruaitu
hna komh in kale-kabaw a rakkai mi ral pawl cu an doh hna. Sugeon Major
Lee Queens cu mirang cozah i a sangbik upatnak asi mi Victoria Cross
Upatnak pek awktlak tiangin an raltuk nak hi a rak fak.
A Voithum Nak I Tuk
Chinram raltuk nak cu 1889 kum ah mirang cozah nih Chinram hi tha
tein uk lawlaw dingin policy an remh hnu ah, L.T Stewarh nih hruai mi
ralkap buu hna cu Sittakaung in Haka tlangtiang lam tuah dingah an
zohter lio ah aa thok mi asi. Chin-Lushai raltuknak ah 1889 kum ah cun
rallam pathum in an kal i an tuk hna. Chin paraltha hna zongnih naisai
lo tiin an tuk ve hna. Mirang ralkap hna cu nichuah lei ral lam in W.p
symons nih rallam pahnih hruai in a tuk pi hna. Chaklei rallam in
Colone-Skene nih a hruai hna ralkap 1622 an i tel, Cun thlanglei rallam
in General W.Psymons hruai mi telh in ralkap thazaang 1896 he Gankaw lei
cun an doh rih hna. Bangladesh ram lei Chittakaung rallam lei in
General Vw Tregear nih hruai mi ralkap 3380 thazaang tel in an doh hna.
Mah hna cu Chin ralkap lei in Pu Jahuata le Pu Hausata(lungtain)hna nih
an rakdoh hna. Cu lawng sirih loin Pu Lal Luai nih Thangzang ralhmun ah
biatak tein a doh ve hna tik ah mirang ralkap bawi Stewart zong a thi.
Sittakaung ral lam in Captain Rundall le Gankaw rallam in a kai mi hna
cu 1890 febuary 26 ah an i tong hna. Assam rallam le Kachin ral lam cu
Col, GJSkinner nih a hruai hna i ralkal 700 an si. Kachia ralkap buu
bawmtu dingah police pawl nih an hruai Coolie hna,panture thazaang
(2511) Manipur in thazaang (782) Laa (rang) ralkap (2196) le vui ralkap
(91)an i tel.
1892 kum ah ram uk bawi nih a uk mi hna Tlaisun,
Hakha,Lushai hmun ram hna cu mirang kuttang ah an rak um cang hna.
Sizang,Sukte, Kumhau, hna le Thantlang, Sakta, Surkhua, Leitak tbk. Khua
hna nih kan sung tiin meithal thlah ding cu an duh hna lo. Culio ah cun
Matupi, Mindat, Kanpetlet le Khumi hmunhma pawl hna cu mirang nih an
palrih lo. Cuticun 1895-96 kum hrawng a hungphak cun Chinram kau deuh cu
mirang nih a rak uk cang. 1896 kum i an rak uk cia hmunhma hna cu Chin
Hill Regulation tuah in an rak uk hna. Cu phunglam hna cun thlanglei an
rak uk rih lo nak Chimram hna cu an rak cul thluahmah hna,i 1929 kum
hnu lawngah Chinram hi mirang nih a dihlak in an rak lak khawh.
An Rak Uk Khawh Rih Lo Nak Hmunhma Hna An Tuk Nak Hna
Mirang cozah nih pakoku in nitlak lei le nitlak chak lei Chinram hna cu
1930 tiang laak lo dingin an rak chiah mi asi. Chinram laak cia mi
mirang bawi, Rakhine ram uktu mirang bawi le, Lushai ram uktu mirang
bawi pawl hna nih 1894 ah thanhnak ca an chuah. Mah 1894 thanhnak caah
cun laakrih lomi Chinram chungah a ho hmanh khual tlawn nak ah siseh, a
pel hrim pal lo dingah an chiah. Zei ruangah dah tuk lo,laak lo dingah
hmun ram ah an chiah tiah cun, zeihmanh a țhangcho lomi asi tik ah cozah
nih lamkal nak te hna tuahpiak a hau lai. An mithmuh ah remh ding tampi
an hmuh tik ah cozah rian a ngan chinchin lai tiah an ruah. Cun tangka
hmannak zong a tam lai caah laak lo dingin thanh ca an tuah mi asi. A
laaknak ding caah a dih mi le an hmuh lai ding kong an tuaktik ah ai
tlak in an hmuh lo ruang zongah asi. Anmah mirang cozah zei harnak hmanh
an kan pek lo ahcun laak lo dingah a tha tiin timhtuah nak an ngei.
An raklaak lomi hmun ram hna cu nitlak lei ah kanpetlet in peng 12 ai
hlat nak hmun Victoria tlang tiang asi. Nitlak chaklei ah cun Mindat in
peng 20 ai hlatnak Hilawng khua tiang asi. Mirang cozah nih 1911 ah
milurel nak a lakning in tuklaak rih lomi Chinram hmun ah khua 38 an si.
Inn tung 1900 asi, i milu (population) 9123 an si.
Mirang nih
uk lonak hmun asi tik ah michuak lut zong an tlawm i hlan phungning in
saltlaih nak te hna, phuhlamnak an rak hmangpeng. Cun khuakhat le
khuakhat an i do i an i ral hna, mirang cozah dohtu hna nih mirang uk
lonak hmun ram asi ti an theih tik ah caan tha la in i dornak ah an
hman. Cu tik ah Rakhine ram uk bawi, Chin ram uk bawi le Lushai ramuk
bawi hna nih hiti kan zuah mi hna hi cu a țha lo tiah an ruah. 1908 kum
thok ka ah, Rakhine ram devision lutlai sin ah an duhnak an chim.
Rakhine ram lutlai devision nih kawlram uktu mirang lutlai sin ah 1908
Febuary 12, Ca number 744-7p.5in a chimpiak țhan hna. Cutik ah Burma
ramuk bawi lutlai nih tukding le laakdingah lungtlin pi loin an mah nih
mirang uk nak an kan herh caan tiang hngah dingin le, tangka le ralkap
thazaang dih loding in laakkhawh ding dirhmun a phak tik ah laak te
dingin ca a leh hna.
1918 kum cu India ram chungah Molly
siangpahrang uknak phunghram thlen le remhding ah cozah pawl an rian tam
cingling asi. Cu lio ah kawlram cu India mirang bawi i, kuttang ah
state pakhat bantuk in a um mi asi tik ah an remh mi phunghram zulhnak
dingah an i zuam lio caan asi,i Chinram kong an chimtik ah Kawlram
mirang uktu lutlai hna nih zei an rel lo nak zong asi ko lai.
Atu
myanmar(burma)timi chung i a um mi Kachin, Shan, Karenni ti bantuk
state hna ah cun Chinram bantuk in laak lonak ding hmun tiin an rak
chiah mi a um lo. Chinram ah mirang hna nih duh mi thil mansung a chuah
lo ruangah asi. Cun khat telei ah mirang cozah uknak nih a kulh dih mi
ram a si caah thinphan awk a um loin an ruah ca zongah asi. Cuticun 1929
tiang uk loin an rak chiahnak hmunhma asi.
Vawlei cung ralpi
pakhatnak a dih tiang laak loin an rak chiah mi cu ralpi pakhatnak a dih
tik ah uktu bawi hna nih Chinram chung laakrih lonak hmunhma kong cu
caihhmai nak an rak tuah. Mirang uk cia nak khua hna ah ral an va tuk i
sal ah an serhna, mirang cozah dohtu an i dornak hna, mirang cozah
riantuan tu cakuat phortu hna le an khualtlawnnak ah hna hnawhnak an pek
lengmang tik ah mirang bawipawl sin ah laakding ah an hal hna. Mirang
cozah an nawl ngei pakhat asi mi Gen. CarrickDolf nih 1920 may thla
zarhkhat nak ah uk nak lei upa tampi hna he MayMyo khua ah ton
biaruahnak an tuah pi hna. Cu ahcun khualtlawn lamlen zong tuah loding
timi phungphai cu kumhnih voikhat veh tonding in phung an remh. Cun
khual an tlawn tik ah.
Palik 50 in i ken ding, mirang cozah a
dong duh mi khua hna lawngah kal ding, ral a sir in a duh lomi khua le
ram ah luh lo ding.
Hramhram in tuahnak pawl hrial ding.
Khualtlawn nak ah ngunkhuai(taxes) laak lo ding, biacaih piaknak ti
bantuk tuah lo ding. Asinain khua Upa hna nih biacaih piaknak sawm
lawngah tuahpiak ding. A khun laksawng te hna zong an mah nih lungtho
tein an pektik ahcun el lo ding.
Caan a rau e, rau lo e ti nak
kha ruah hrimhrim lo ding, mirang cozah uknak tangah an um ahcun an
hmuhding mi miaknak hna kha chimh hrimhrim ding.
Cun laakkhawh caang ka in biacaihnak te hna, a khun laaknak te hna faktuk in tuah lo ding
Meithal a duh tuk mi miphun an si caah an meithal te hna laakpiak
lo ding, meithal a ngei mi cazin tu kha laak in, licence tuah piak ding
in fial ding. Tiah phung an rak remh chih.
Cuticun Chinram chung i uk rih lomi hmunhma hna cu 1929-30 lawngah hna tlaknak an ngei.
Lettu, khawmsuattu = Salai Ni Peng
Chirhchan: Sihpi.blogspot.my
Saturday, 5 November 2016
Kawlram President a tuan balmi hna silole mah tein uktu Bawi ah aa chiami hna.
1948
in 1962 tiang Parliment Democracy phungin i uk asi i. President pa 3 cu
mipi nih thimnak in an tuan. 1962 in U Ne Win nih nawlngeihnak alak
i.0962 in 1974 tiang kumpi 12 chung a rak uk. Cun Burma rampi cu
Siciallist Programme Party cu aho hmanh zuamcawhtu umlo in Presideng
term 2 a tuan. U Ne Win hnu in 1988 tiang President a tuantu pa 4 an um
nain U San Yu lawng presisent sau a tuan kum 7 dengmang a rak tuan. U
San Yu president a tuan chung i a nawlngeitu bik cu U Ne Win a si ko. U
San Yu hnu a tuan tu pa 3 cu zarh khat tuan na zarh hnih tuan na an si,
1988 hnu in ralkap nih nawlngeihnak an lak. U Saw Muang le U Than Shwe
hi president an silo nain rampi ah Bawibik an rak si. curuangah
president dirhmun president nak hmanh in sang deuh dirhmun ah an um. U
Saw Muang nih kum 4 cun Than Shwe nih kum 20 tiin ralkap nih kum 24
nawlngeihnak an lak.2010 in ralkap nih nawlngeihnak an thlah i
Parliament Democracy rim a nam mi uknak bantukin a kan kirpi than.
Attachments area
March 18.2012 Pi Aung San Suu Kyi. Biahren.
============================== ====
A ho val hmanh kian hlah ka duhmi kaphak hlan lo tiin Tlangcungmi zawn aruat i. Mipi tong tampi hmaika ah aau len ngamtu Nuraltha. Aung San Suu Kyi .
Lakhruak NLD nih a biapi in kanchiahmi pathum cu upadi humhimnak, ramchung daihnak le phunghram remhnak hi an si.Upadi nih hum-himnak kongah media hritawi in hren an si caah zalawng tein chimnak,tialnak le ngaihnak nawl hna chuh a si i, cucu upadi nih zohkhenh timi hrawh a si. Mipi thinlungah tihnak lawng in a khatcang. Tihnak vawlei in kan chuah hlan lo le nuhrin covo kan ngeihhlan lo democracy kanhmu kho lai lo. Upadi nih a kan hum lawngah zalennak dik kan hmuh lai.Upadi nih a kanhum lawngah kan coding thil kan hmu lai. Nawlngeitu a ho an sizongah namnehnak a umlai lo. Cu lawngah democracy kan ti khawh lai. Upadi kongah mipi ca thatnak a chuahpilomi poh kan remh lai.Mipi himnak a petu upadi in kan thlen lai.Biaceih lei kongah zalawng te le hman tein a um khawhnak ding kan i zuam lai. Media pawl zalawng tein kanchiah hna lai. Upadi he aa kalh mi zeibantuk rianngan an si zongah biaceihnak nawl kan umter lai. Upadi ningin su-alnak a ngei ko mi zong biaceih piak a si lo ahcun a ding ko tinak a si. Ramchung ral nih nihin tiangkan ram a kang cuah-mah.1947 ah hruaitu pawl an rak thah hna riin tlangcung mi he ruah-nak a dannak vialte cabuai pakhat ah chim-reltinak um loin hriam-nam tu in dawi leng-mang an si nihin tiang a si rih ko.
Upadi nih himnak a kan pek lo tikah ramchung ral mei a alh chinnak tu a si.Tlangcung mi himnak a petu si loin hramhram uktu ralkap tu a chuahter hna. Ram chung ralmei kan hmih lawngah ram thanchonak kan tuankho lai.Ram chung ralmei hmihnak ah thil pathum a hau. 1.Kahdaihnak kan ser lai.2. Ramkhel bia in ralmei alhnak kan hmih lai.3. Tlangcung mi nih anduhmi Panglong nih akalpi mi i tluk ruannak,mah tein i uk khawhnak le mah tein lai relkhawh-nak timi a dikmi pyi-taungsuh taktak ser khawh kan i zuam lai.Tlangcung mihna hi Kawlram pi inchuah hi an duh mi a silo, a dikmi democracy pyitaungsuh pi hi an duhti hi kei ka hmuh ning asi. 2008 upadi phunghram a chuahcangka in hi upadi hi phunghram NLD nih kan pom lo tiah kan thanh i,remh ding tete kanlanghter colh.Kawlram chungralkap le ramkip um ral-kap hna hi ram zohkhenhtu an si ti cu zapi theih asi. Kawlram thanchonak ah ralkap tel lo awk a thalo. Ka pa a rak dirhmi ralkap hi Kawlram that-nak ca aa zuam ding ansi ti hi ka zumh ning a si.
Phunghram timi hi mipile uktu kar pehtlaihnak lam pakhat a si bantuk in a herh caan ah kanremh lai kan chap lai.Tulio phunghram kanzoh tikah democracyrim a nam lo.Tahchunnak pakhat ka pek ahcun thimmi nih hruai hi democracy taktak cu a si. 2008 phunghram ah mipi nih thim lomi uktu chungah25% (ralkap) an i tel hi mipi hmuh a si. Tulio hruaitu chungah mipi thim lomi an i tel caah democracy he aa kalhnak cu a si. 2008 phunghram remh ding kan timi hna cu NLD nih mipi sin phakter a si cang.1988 in NLD party cu Kawlram ah adikmi democracy achuah khawhnak dingkan i zuamnak kum 20chung retheih khur kantlak hi mipi theih a si. NLD chungin rianphuah,sihni lisen chuh, Doctor pawl lisen chuh le tlaihkhih ruangah anchungkhar khuasaknak zong a rawk dih. NLD nih mipicaah retheih an ngol lo,an tuar thiam ko. NLD nih ramdang he pehtlaihnak kan i zuam.Ram thanchonak caah ramkip nih bawmh zong a herh. Chawletnak kongah zalawng tein upadi nih a kan hum a herh.Sifah lonak ah rian umter kan i zuam lai. Ramchung leiba le phaisa herhmi kongah phaisa thar chuah loin a dang lam in kan tuan chuah lai.Fimthiamnak kongah fimnak taktak achuahpitu sianginn ah serchuah kan i zuam lai.Kawlholh aa harh deuhmi tlangcung ngakchiakong kan ruah piak hna lai. Sianginn kai aa harhdeuhmi mino pawl caah sianginn leng leiin cawn-nak kan ruah piak hna lai. Ram zakip fimnak kan tluk hna ding hi a biapi tukmi a si.
Siang cachimtu an fimthiam-nak hi a biapi tukmi pakhat a si. An fimthiamnak he a ruangmi thlahlawhkan pek hna a hau. Fim-thiamnak lei remhnak ah tulio harnak vialte kanhnon dih lai. Ngandam-nak lei kan i zuam lai.Si lei a cawng mihna caah chan he a kalkhomi fimnak anhmuhnak ding kan izuam lai. Lothlo pawl himnak a petu ding upadi kan ser lai. Ancovo an hmuhnak dingah bu sernak nawl kan pek hna lai. Zei bantuk ram asi zongah mino hi man angei tukmi an si caah anfimthiamnak kong le tuan ding rian kong biatak in khua kan khan piak hna lai. Student Un-ion pi dirhnak nawl zongkan pek hna lai. Ramchung minung 50% asimi nu covo kong biatak in kan ruah piak hna lai.Tu ka chim mi hi lemsoi ka tuahnak ah ka chimcang hna. Hi kong hi ruahnak sawhsawh a si nan ti ko lai. Lungrual tein kan dir ahcun kantuah kho hrim lai kazumh. NLD cu thiltha chuahnak caah 20 chungharnak a tuar cangmi asi. Ram thanchonak caah NLD hi rian har khinhko hna uh tiah nawl kanduh hna.
.(Cc:Thitholwin.blogspot
==============================
A ho val hmanh kian hlah ka duhmi kaphak hlan lo tiin Tlangcungmi zawn aruat i. Mipi tong tampi hmaika ah aau len ngamtu Nuraltha. Aung San Suu Kyi .
Lakhruak NLD nih a biapi in kanchiahmi pathum cu upadi humhimnak, ramchung daihnak le phunghram remhnak hi an si.Upadi nih hum-himnak kongah media hritawi in hren an si caah zalawng tein chimnak,tialnak le ngaihnak nawl hna chuh a si i, cucu upadi nih zohkhenh timi hrawh a si. Mipi thinlungah tihnak lawng in a khatcang. Tihnak vawlei in kan chuah hlan lo le nuhrin covo kan ngeihhlan lo democracy kanhmu kho lai lo. Upadi nih a kan hum lawngah zalennak dik kan hmuh lai.Upadi nih a kanhum lawngah kan coding thil kan hmu lai. Nawlngeitu a ho an sizongah namnehnak a umlai lo. Cu lawngah democracy kan ti khawh lai. Upadi kongah mipi ca thatnak a chuahpilomi poh kan remh lai.Mipi himnak a petu upadi in kan thlen lai.Biaceih lei kongah zalawng te le hman tein a um khawhnak ding kan i zuam lai. Media pawl zalawng tein kanchiah hna lai. Upadi he aa kalh mi zeibantuk rianngan an si zongah biaceihnak nawl kan umter lai. Upadi ningin su-alnak a ngei ko mi zong biaceih piak a si lo ahcun a ding ko tinak a si. Ramchung ral nih nihin tiangkan ram a kang cuah-mah.1947 ah hruaitu pawl an rak thah hna riin tlangcung mi he ruah-nak a dannak vialte cabuai pakhat ah chim-reltinak um loin hriam-nam tu in dawi leng-mang an si nihin tiang a si rih ko.
Upadi nih himnak a kan pek lo tikah ramchung ral mei a alh chinnak tu a si.Tlangcung mi himnak a petu si loin hramhram uktu ralkap tu a chuahter hna. Ram chung ralmei kan hmih lawngah ram thanchonak kan tuankho lai.Ram chung ralmei hmihnak ah thil pathum a hau. 1.Kahdaihnak kan ser lai.2. Ramkhel bia in ralmei alhnak kan hmih lai.3. Tlangcung mi nih anduhmi Panglong nih akalpi mi i tluk ruannak,mah tein i uk khawhnak le mah tein lai relkhawh-nak timi a dikmi pyi-taungsuh taktak ser khawh kan i zuam lai.Tlangcung mihna hi Kawlram pi inchuah hi an duh mi a silo, a dikmi democracy pyitaungsuh pi hi an duhti hi kei ka hmuh ning asi. 2008 upadi phunghram a chuahcangka in hi upadi hi phunghram NLD nih kan pom lo tiah kan thanh i,remh ding tete kanlanghter colh.Kawlram chungralkap le ramkip um ral-kap hna hi ram zohkhenhtu an si ti cu zapi theih asi. Kawlram thanchonak ah ralkap tel lo awk a thalo. Ka pa a rak dirhmi ralkap hi Kawlram that-nak ca aa zuam ding ansi ti hi ka zumh ning a si.
Phunghram timi hi mipile uktu kar pehtlaihnak lam pakhat a si bantuk in a herh caan ah kanremh lai kan chap lai.Tulio phunghram kanzoh tikah democracyrim a nam lo.Tahchunnak pakhat ka pek ahcun thimmi nih hruai hi democracy taktak cu a si. 2008 phunghram ah mipi nih thim lomi uktu chungah25% (ralkap) an i tel hi mipi hmuh a si. Tulio hruaitu chungah mipi thim lomi an i tel caah democracy he aa kalhnak cu a si. 2008 phunghram remh ding kan timi hna cu NLD nih mipi sin phakter a si cang.1988 in NLD party cu Kawlram ah adikmi democracy achuah khawhnak dingkan i zuamnak kum 20chung retheih khur kantlak hi mipi theih a si. NLD chungin rianphuah,sihni lisen chuh, Doctor pawl lisen chuh le tlaihkhih ruangah anchungkhar khuasaknak zong a rawk dih. NLD nih mipicaah retheih an ngol lo,an tuar thiam ko. NLD nih ramdang he pehtlaihnak kan i zuam.Ram thanchonak caah ramkip nih bawmh zong a herh. Chawletnak kongah zalawng tein upadi nih a kan hum a herh.Sifah lonak ah rian umter kan i zuam lai. Ramchung leiba le phaisa herhmi kongah phaisa thar chuah loin a dang lam in kan tuan chuah lai.Fimthiamnak kongah fimnak taktak achuahpitu sianginn ah serchuah kan i zuam lai.Kawlholh aa harh deuhmi tlangcung ngakchiakong kan ruah piak hna lai. Sianginn kai aa harhdeuhmi mino pawl caah sianginn leng leiin cawn-nak kan ruah piak hna lai. Ram zakip fimnak kan tluk hna ding hi a biapi tukmi a si.
Siang cachimtu an fimthiam-nak hi a biapi tukmi pakhat a si. An fimthiamnak he a ruangmi thlahlawhkan pek hna a hau. Fim-thiamnak lei remhnak ah tulio harnak vialte kanhnon dih lai. Ngandam-nak lei kan i zuam lai.Si lei a cawng mihna caah chan he a kalkhomi fimnak anhmuhnak ding kan izuam lai. Lothlo pawl himnak a petu ding upadi kan ser lai. Ancovo an hmuhnak dingah bu sernak nawl kan pek hna lai. Zei bantuk ram asi zongah mino hi man angei tukmi an si caah anfimthiamnak kong le tuan ding rian kong biatak in khua kan khan piak hna lai. Student Un-ion pi dirhnak nawl zongkan pek hna lai. Ramchung minung 50% asimi nu covo kong biatak in kan ruah piak hna lai.Tu ka chim mi hi lemsoi ka tuahnak ah ka chimcang hna. Hi kong hi ruahnak sawhsawh a si nan ti ko lai. Lungrual tein kan dir ahcun kantuah kho hrim lai kazumh. NLD cu thiltha chuahnak caah 20 chungharnak a tuar cangmi asi. Ram thanchonak caah NLD hi rian har khinhko hna uh tiah nawl kanduh hna.
.(Cc:Thitholwin.blogspot
Hmasabik ah NLD a dirhtu hna min.
1 Tin Oo
2 Aung San Suu Kyi
3 Win Tin
4 Ngan Win
5 Han Thar Myint
6 Dr. May Win Myint
7 Dashila Sai. Kachin
8 Nan Htway Myint. Karen
9 Zo Bawi. Chin
10 Khin San Htay. Sagaing
11 Ohn Kyi . Mandalay
12 Khin Saw Htay. Maway
13 Khin Htay Kyaw . Mon
14 Dr. Than Ngwe. Shan
15 Khin Moe Moe. Shan
16 Kyaw Khin. Arakan
17 Hla Hla Moe. Tanintharyi
18 Khin Aye Mu . Taningryi
19 Myo Ngunt Yoyh Work Committee
20 Khin Zaw Lin . Irrawaddy
21 Soe Win Rangon hna an si. Cc: Mizzima
2008 ahkhan USDP tiah min thlen taktak a hung si,, nihin ni tiang USDP tiah kawh behmi party a si, A hlan i USAID min in thil antuahmi le antuanmi vialte zongkha Atu USDP party ah an tlen dih,Lungfian awk atu USDP party cu Ralkap Than Shwe le akut tang pawl nih rak dirhmi asi,
Than Shwe le akut
tangpawl hna nih anmah duh in kan ram cu an hun uk.An thlahlawh hna cu
minung pakhat ah Nuai 2 te hna a phan Rampi thimnak timi zong zeihmanh
arak um lo,Uk thlorh in an mah duh in an uk, 2010 Vovembar thla
hrawnghrang ahcun Senior deuhdeuh pawl cu Ralkap thilthuam an i
phawihter hrulh hrulh MP sinak duh ah, NLD party nih tei lai antih tuk.A
phun phun in an tlerhkhawn hna. Pi Suu Kyi cu inn thong inn ah anchiah
ko an chuah duh nemmam lo.NLD membar pawl cu Rampi thimnak ah luh khawh
loding in a dawi hna, ramchung party MP/MLA thenkhat mee an tling ve
nain zeihmanh nawlngaihnak tin co mi an ngeihna lo,Ralkap nih an pe duh
hna lo,
NLD a seemning 8888 August 8,1988 rampi buainak cu Septembar 18 ah
Genaral Saw Maung le akut tang pawl telh in uknak anlaak, Thimnak
kantuah lai party dirh
khawh asi tiah rampi thawng athanh cu bantukin Septembar 27 ni ah
Genaral
Tin Oo, Aung Gyi,hna cu President le Vice ah thim in Pi Suu Kyi cu
Genaral Secretary ti in NLD party an hun dirh,atu kum Septembar
27 kha NLD kum 27 tlinnak Jubilee asi,
1990 May 27-Genaral Election ahcun NLD nih Seat 390/485 82% in atei nain Pi Suu Kyi Inn hrenh thong in an chuah duh hlei lo, 1990 mee ningin si seh law NLD nih kan ram cozah antlaih cang hnga,
USDP
party a seemning, USDP hlan ah USAID ti arak si hmasa 1993 in Genaral
Than Shwe Bawibik sinak a laak dih hnu ah,Constitution athar serding
in National Convention a kawh hna, Genaral Khin Nyunt cu cawlcangtubik a
si, Ne Win fanu le atu le pawl an nawl ngeihnak le bawi sinak vialte cu
Than Shwe sinah an peek dih.Cu National Convention ahcun USAID cu USDP
tiah min bunh teding in an derh,1990 May 27-Genaral Election ahcun NLD nih Seat 390/485 82% in atei nain Pi Suu Kyi Inn hrenh thong in an chuah duh hlei lo, 1990 mee ningin si seh law NLD nih kan ram cozah antlaih cang hnga,
2008 ahkhan USDP tiah min thlen taktak a hung si,, nihin ni tiang USDP tiah kawh behmi party a si, A hlan i USAID min in thil antuahmi le antuanmi vialte zongkha Atu USDP party ah an tlen dih,Lungfian awk atu USDP party cu Ralkap Than Shwe le akut tang pawl nih rak dirhmi asi,
CHIN MINTHANG HNA (2)
Hmasa bik Kawl le Lai remnak tuahtu Pu Lian Chum tuanbia
Kawl siangpahrang Mindung min a thih hnuah a fapa Tibaw cu 1878 kum ah siangpahrang ah a hung cang. 1885 kum chungah Bombay-Burma tlor kampani nih Kawlram chung tlorthing an fir caah Kawl cozah nih sualnak an pek hna ruangah Mirang cozah cu an thin a hung i Kawlram chaklei cu an tuk hna. Tibaw siangpahrang le a tlangpi vialte cu 1885 kum November 29 ni ah an tlaih hna i India ram Yatanakirih tikulh ah an chiah hna.
Tibaw siangpahrang nih Kawl ram chaklei a rak uk lio caan ah Zokhua a humhaktu bawi hna lakah Thanghmun chung Pu Lian Chum le Lungrualhlum chung Pu Bual Hniar zong an rak i tel ve. Zokhua mi cu atu le atu Nek hrawng (Kangaw peng) ah an rak kal i an caw le an naa an rak firpiak hna lengah an minung zong an tlaih hna i sal ah an zuat hna, a cheu cu an thah hna. Muicu khuami hoi hna cu Pu Ni Thang le a hawile nih an ṭhio hna i sal ah minung sawmriat an tlaih hna. An lakah Pa Za Uk a pam ruangah lampi ah sal sawmriat cu an thah hna. Mahka hmun cu Vaihaunak tiah an ti. Mah bantuk cun Kangaw peng (Nek hrawng) vialte lengah Mangkhua peng tiangin Zokhua mi nih cun um awk hngal loin an rak tuah hna. Cucaah Kawl bawi vialte cu an i tong i hna a kan hnawhtu Laimi hi zeitindah kan tuah hna lai, tiah khua an khang. “A kan uktu Tibaw siangpahrangsin ah mi i thlah u si law Laimi nih hna an kan hnawhnak vialte hi a dikthliar in chim u si law a ṭha bik lai,” tiah bia an chah. Mah bia vialte hi Tibaw siangpahrang sin ah Mangkhua bawi nih vung tong sehlaw, an ti.
Bia an chahningte cun Mangkhua bawi cu Tibaw siangpahrang ton ah cun Mandalay khua ah a vung kal. Tibaw siangpahrang he cun an i tong i Laimi nih Kangaw peng, Mangkhua peng le Ṭhilin peng chung i hnahnawhnak an peknak hna kong vialte a dihlak in a chimh dih. Tibaw siangpahrang nih cun, “A si ahcun hnahnawhnak an petu hna Laimi lakah hin an hruaitu bik ahodah a si, mah an hruaitu cu ka sin ah runpi law remnak kan tuah lai” tiah a chimh dih hnuah Mangkhua bawi cu a kir. A hung phan i Kankaw peng bawi, Ṭhilin peng bawi he tiah an I tong. “Hna a kan hnawhtu bik hi Zokhua mi an si caah Zokhua bawi i au sehlaw a autu ah Mangkhua bawi si seh,” tiah an ti i Mangkhua bawi cu sal sawmnga he Zokhua bawi ton ah a tlung. Zokhua cu a phan i Zokhua bawi he cun an i tong. Mangkhua bawi nih cun Tibaw siangpahrang he an i tonnak vialte tlamtlingte in Zokhua bawi vialte cu a ruah hna. Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi he i ton i remnak tuah a duhnak kong vialte zong a chimh hna. Nanmah lakah Tibaw siangpahrang he i tong dingin nan i thlah a hau lai, a ti hna.
Zokhua bawi vialte zong cu an i tong ve i ahodah Tibaw siangpahrang ton ah cun kan thlah lai, tiah an i ceih. Pu Bual Hniar kal seh, an ti. Pu Bual Hniar nih, a si lo, keimah nakin Pu Lian Chum kal seh, tiah a ti caah an dihlak in Pu Lian Chum kal ding cu an hna a tla cio. “Tibaw siangpahrang tong dingah Pu Lian Chum a si lai. Naa kenmi na sal sawmnga hi chia ta hna law amah hi damte in a hung kir ṭhan lo sual a si ahcun kan thah dih te hna lai. Damte in Pu Lian Chum a hung kir ṭhan a si le na salle cu na sin ah kan run thlah ṭhan hna lai,” an ti ve. Mangkhua bawi zong cu a hna a tla ve nain Pu Lian Chum nih, “Miṭhi le lalang sawmnga nan ka khanpiak lo ahcun ka kal lai lo,” tiah a ti hna caah amah zultu ah Thor sawmnga an khanpiak i Mangkhua bawi he cun Tibaw siangpahrang ton awkah an pok. An kete cun an kal lengmang i ni tampi hnuah Mandalay khua cu an phan i Tibaw siangpahrang he cun an i tong.
Tibaw siangpahrang nih, “Zokhua bawi Pu Lian Chum, keimah he i ton le bia i ruah awkah na run khawh caah kaa lawm. Kan hnulei ah Mangkhua bawi nih, Kankaw peng Nek hrawng, Mangkhua peng in Ṭhilin peng tiang hnahnawhnak na peknak hna kong a ka chimh i nangmah he bia i ruah duh ah kan cahnak a si. Kawl le Lai cu remte in umṭi awk kan si. Pakhat le pakhat i thah awk, i doh awk le sal ah i tlaih awk, thil i fir awk le hnahnawhnak i pek awk kan si lo. Na ram chung i a ummi Zokhua mi vialte cu hung chim hna law hmailei ah daw le remte in kan um cang ahcun a ṭha. Hnahnawhnak hung pe ti hna hlah,” tiah saupi tlamtlingte in a ruah. Pu Lian Chum nih, “Ka rammi vialte zong cu ṭhate in ka hung chimh hna lai. Atu hnu hin cun remte in kan hung um cang lai. Asinain hmailei ah Kawlmi nih an kan serhsat nakhnga lo Mangkhua bawi hi ka chimhpiak law ka duh” a ti ve. Tibaw siangpahrang nih cun Mangkhua bawi cu, “Hmailei ah Laimi cu zeitikhmanh ah na hung sertsat hna lai lo. An herhmi vialte ṭhate in na hung bawmh hna lai,” a ti. Mangkhua bawi zong nih, “Laimi he remte le dawte in kan hung um cang lai” tiah a leh. Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte ṭhate in nahung nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte òhate in na hung kilven hna lai, na hung humhak hna lai i khuachiah na hung lak hna lai. Inn khat ah pumbel, lapar cuai khat, cite cuai khat le thirfim na hung khawlh hna lai” tiah a ti. Mangkhua bawi zong cu, “Atu ka chimmi vialte hi khuachiah ah Zokhua bawi nan hung pek lengmang lai,” a ti i Mangkhua bawi nih, “Kan pek ko hna lai” tiah bia aa kam. A donghnak ah Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi Pu Lian Chum cu a tanglei thil hna hi laksawng ah a ṭhenh.
1. Lian Chum, Tibaw siangpahrang le tlangpi pawl zuk cuang feipi pakhat
2. Kawl nam saupi pakhat
3. Muko pakhat
4. Phungki nithawng pakhat
5. Ngun hrai pakhat
6. Awi-um pakhat le
7. Rangtum le a citdan
8. A zultu Thor sawmnga cu maimaw ludomh zun khat cio.
Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Fapa na ngeih tikah sawbua na hung sak te lai” a ti. Zokhua bawi Pu Lian Chum, Mangkhua bawi le Thor sawmnga cu an tlung i Zokhua an phanh tikah Mangkhua bawi a rak zultu sal sawmnga kha an thlah ṭhan hna. Tibaw siangpahrang nih khuachiah a pekmi vialte cu a tanglei bang hin a pek hna.
1. Thanghmun chung Pu Do Hnin nih Mangkhua in Ṭhilin chung khua vialte,
2. Khengmual chung Mang Zik nih Thawng chung vialte,
3. Siakhel (Lungrualhlum chung) nih Nek hrawng vialte khuachiah cu kum fate Japan ral tiang an khawlh lengmang hna.
Pu Lian Chum an phuahmi hla
1. Mang ngeih ran lo suiṭhi le suiṭha sui miang he,
Kai law kum tin thang law
Liangcungnung, Ti lai hna aan velngei nih.
2. Rulthau sir vang khawh le rawl farel,
Kawlram chuak cite tiangin,
Min tin cia ei kipkar kan rak si lio bia kha,
Zanmang lihchim cang ko tu Mirang chan cu.
CACC (2009)
Hmasa bik Kawl le Lai remnak tuahtu Pu Lian Chum tuanbia
Kawl siangpahrang Mindung min a thih hnuah a fapa Tibaw cu 1878 kum ah siangpahrang ah a hung cang. 1885 kum chungah Bombay-Burma tlor kampani nih Kawlram chung tlorthing an fir caah Kawl cozah nih sualnak an pek hna ruangah Mirang cozah cu an thin a hung i Kawlram chaklei cu an tuk hna. Tibaw siangpahrang le a tlangpi vialte cu 1885 kum November 29 ni ah an tlaih hna i India ram Yatanakirih tikulh ah an chiah hna.
Tibaw siangpahrang nih Kawl ram chaklei a rak uk lio caan ah Zokhua a humhaktu bawi hna lakah Thanghmun chung Pu Lian Chum le Lungrualhlum chung Pu Bual Hniar zong an rak i tel ve. Zokhua mi cu atu le atu Nek hrawng (Kangaw peng) ah an rak kal i an caw le an naa an rak firpiak hna lengah an minung zong an tlaih hna i sal ah an zuat hna, a cheu cu an thah hna. Muicu khuami hoi hna cu Pu Ni Thang le a hawile nih an ṭhio hna i sal ah minung sawmriat an tlaih hna. An lakah Pa Za Uk a pam ruangah lampi ah sal sawmriat cu an thah hna. Mahka hmun cu Vaihaunak tiah an ti. Mah bantuk cun Kangaw peng (Nek hrawng) vialte lengah Mangkhua peng tiangin Zokhua mi nih cun um awk hngal loin an rak tuah hna. Cucaah Kawl bawi vialte cu an i tong i hna a kan hnawhtu Laimi hi zeitindah kan tuah hna lai, tiah khua an khang. “A kan uktu Tibaw siangpahrangsin ah mi i thlah u si law Laimi nih hna an kan hnawhnak vialte hi a dikthliar in chim u si law a ṭha bik lai,” tiah bia an chah. Mah bia vialte hi Tibaw siangpahrang sin ah Mangkhua bawi nih vung tong sehlaw, an ti.
Bia an chahningte cun Mangkhua bawi cu Tibaw siangpahrang ton ah cun Mandalay khua ah a vung kal. Tibaw siangpahrang he cun an i tong i Laimi nih Kangaw peng, Mangkhua peng le Ṭhilin peng chung i hnahnawhnak an peknak hna kong vialte a dihlak in a chimh dih. Tibaw siangpahrang nih cun, “A si ahcun hnahnawhnak an petu hna Laimi lakah hin an hruaitu bik ahodah a si, mah an hruaitu cu ka sin ah runpi law remnak kan tuah lai” tiah a chimh dih hnuah Mangkhua bawi cu a kir. A hung phan i Kankaw peng bawi, Ṭhilin peng bawi he tiah an I tong. “Hna a kan hnawhtu bik hi Zokhua mi an si caah Zokhua bawi i au sehlaw a autu ah Mangkhua bawi si seh,” tiah an ti i Mangkhua bawi cu sal sawmnga he Zokhua bawi ton ah a tlung. Zokhua cu a phan i Zokhua bawi he cun an i tong. Mangkhua bawi nih cun Tibaw siangpahrang he an i tonnak vialte tlamtlingte in Zokhua bawi vialte cu a ruah hna. Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi he i ton i remnak tuah a duhnak kong vialte zong a chimh hna. Nanmah lakah Tibaw siangpahrang he i tong dingin nan i thlah a hau lai, a ti hna.
Zokhua bawi vialte zong cu an i tong ve i ahodah Tibaw siangpahrang ton ah cun kan thlah lai, tiah an i ceih. Pu Bual Hniar kal seh, an ti. Pu Bual Hniar nih, a si lo, keimah nakin Pu Lian Chum kal seh, tiah a ti caah an dihlak in Pu Lian Chum kal ding cu an hna a tla cio. “Tibaw siangpahrang tong dingah Pu Lian Chum a si lai. Naa kenmi na sal sawmnga hi chia ta hna law amah hi damte in a hung kir ṭhan lo sual a si ahcun kan thah dih te hna lai. Damte in Pu Lian Chum a hung kir ṭhan a si le na salle cu na sin ah kan run thlah ṭhan hna lai,” an ti ve. Mangkhua bawi zong cu a hna a tla ve nain Pu Lian Chum nih, “Miṭhi le lalang sawmnga nan ka khanpiak lo ahcun ka kal lai lo,” tiah a ti hna caah amah zultu ah Thor sawmnga an khanpiak i Mangkhua bawi he cun Tibaw siangpahrang ton awkah an pok. An kete cun an kal lengmang i ni tampi hnuah Mandalay khua cu an phan i Tibaw siangpahrang he cun an i tong.
Tibaw siangpahrang nih, “Zokhua bawi Pu Lian Chum, keimah he i ton le bia i ruah awkah na run khawh caah kaa lawm. Kan hnulei ah Mangkhua bawi nih, Kankaw peng Nek hrawng, Mangkhua peng in Ṭhilin peng tiang hnahnawhnak na peknak hna kong a ka chimh i nangmah he bia i ruah duh ah kan cahnak a si. Kawl le Lai cu remte in umṭi awk kan si. Pakhat le pakhat i thah awk, i doh awk le sal ah i tlaih awk, thil i fir awk le hnahnawhnak i pek awk kan si lo. Na ram chung i a ummi Zokhua mi vialte cu hung chim hna law hmailei ah daw le remte in kan um cang ahcun a ṭha. Hnahnawhnak hung pe ti hna hlah,” tiah saupi tlamtlingte in a ruah. Pu Lian Chum nih, “Ka rammi vialte zong cu ṭhate in ka hung chimh hna lai. Atu hnu hin cun remte in kan hung um cang lai. Asinain hmailei ah Kawlmi nih an kan serhsat nakhnga lo Mangkhua bawi hi ka chimhpiak law ka duh” a ti ve. Tibaw siangpahrang nih cun Mangkhua bawi cu, “Hmailei ah Laimi cu zeitikhmanh ah na hung sertsat hna lai lo. An herhmi vialte ṭhate in na hung bawmh hna lai,” a ti. Mangkhua bawi zong nih, “Laimi he remte le dawte in kan hung um cang lai” tiah a leh. Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte ṭhate in nahung nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte òhate in na hung kilven hna lai, na hung humhak hna lai i khuachiah na hung lak hna lai. Inn khat ah pumbel, lapar cuai khat, cite cuai khat le thirfim na hung khawlh hna lai” tiah a ti. Mangkhua bawi zong cu, “Atu ka chimmi vialte hi khuachiah ah Zokhua bawi nan hung pek lengmang lai,” a ti i Mangkhua bawi nih, “Kan pek ko hna lai” tiah bia aa kam. A donghnak ah Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi Pu Lian Chum cu a tanglei thil hna hi laksawng ah a ṭhenh.
1. Lian Chum, Tibaw siangpahrang le tlangpi pawl zuk cuang feipi pakhat
2. Kawl nam saupi pakhat
3. Muko pakhat
4. Phungki nithawng pakhat
5. Ngun hrai pakhat
6. Awi-um pakhat le
7. Rangtum le a citdan
8. A zultu Thor sawmnga cu maimaw ludomh zun khat cio.
Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Fapa na ngeih tikah sawbua na hung sak te lai” a ti. Zokhua bawi Pu Lian Chum, Mangkhua bawi le Thor sawmnga cu an tlung i Zokhua an phanh tikah Mangkhua bawi a rak zultu sal sawmnga kha an thlah ṭhan hna. Tibaw siangpahrang nih khuachiah a pekmi vialte cu a tanglei bang hin a pek hna.
1. Thanghmun chung Pu Do Hnin nih Mangkhua in Ṭhilin chung khua vialte,
2. Khengmual chung Mang Zik nih Thawng chung vialte,
3. Siakhel (Lungrualhlum chung) nih Nek hrawng vialte khuachiah cu kum fate Japan ral tiang an khawlh lengmang hna.
Pu Lian Chum an phuahmi hla
1. Mang ngeih ran lo suiṭhi le suiṭha sui miang he,
Kai law kum tin thang law
Liangcungnung, Ti lai hna aan velngei nih.
2. Rulthau sir vang khawh le rawl farel,
Kawlram chuak cite tiangin,
Min tin cia ei kipkar kan rak si lio bia kha,
Zanmang lihchim cang ko tu Mirang chan cu.
CACC (2009)
Ka Philh Kho Lo
CNF dothlennak kum 28 philhlonak le nunak a petu kan ralkap an ruak kan ram khualipi Haka khua ah kiarpinak
Haka ah March 13-17 tiang ka va tlungta. Tinhmi pa 3 ka ngei. Pakhatnak cu: Kapa kum 75 tlin ni Diamond Jubilee Birthday kan tuah piak. A pa 2 nak cu: A tanglei biachahnak kong ah tuanvo ngeitu CNF upa le Haka khuanu khuapa hna, mino le ramdaihnak Chin Peace and Tranquillity Committee (CPTC) hna he meeting tuah ding le, Chin State Cozah (a kai thar ding si hna seh, a kal ding si hna seh) hi biachanak kong va ceihpi ding.
Hi a tang i kan tial mi khuaruahnak kong ah 16 March ah HBA zung ah khuanu khuapa hna le mino, Krihfa buu kip hruaitu hna le CPTC hna he cun cozah leiin Municipal kan bawi le he khuakhan lairelnak kan ngei. An zapi a tha a thawh tuk ve cio ca ah, kan meeting a dih i, a hmunhma zong kan va zoh colh hna. Hmun 3 kan va zoh khawh i thlacamnak he kan va ham. Joint Committee kan ser i, CNF lei in, Pu Ral Hnin, Col Solomon Thang Ding le Pu Bil Cung hna nih CNF ai an awh lai i, khuanu khuapa lei (in tek lei in) in Pu Thla Hre (Hotu), Pu Siang Mang hna le Pu Hrang Vung nih a herh bantuk in hmunhma kong ah tuanvo an lak lai i, next meeting ah an rak chuahpi lai. (Ruahcia nawn mi cu a um ko). May thla chung ah a herh mi sub-committee vial te form ding.
17 March ni ah Kan Hlutdaw Chairman Pu Zo Bawi sin ah siseh, cun a tu lio Chin State Cozah CM Hung Ngai le a cabinet vialte he hi kong kan ceih than. March 28 ni ah Haka khua ah cozah thar (NLD cozah a kai ding) le a tu cozah hlun le CNF upa hna he thumkawmh khuakhan tiinak ngeih than ding.
Note: Hi kong ah cozah lei si hna seh, cozah thar a la ding hna lei hmurka zohtik ah lung a hmui kho tuk. A tu kan cozah a kal hnga ding upat peknak le thlahnak zanriah zong kan ngei kho hna. Kan miphun ca ah lungrualnak a phur tu ding a si.
Note: Khah a tanglei concept note te hi thaizing CNF dothlennak kum 28 a tlin ni philhlonak ca ah rak rel ve te uh tiah kan sawm hna.
Biahmaithi:
Miphun vialte hna nih an tuanbia an tial tawn tik poh ah, an ram, an miphun ca ah nunnak a petu hna kong hi an tefa hna nih an rak philhkhawhhna lo ding in an tial. Cun, an mah philhlonak ca ah, lung an phun, a si lo ah, thlanmual an ser piak hna, a si lo ah, ni sunglawi pakhat khat kha an mah ca ah an ser I upatnak pek an tuah tawn. Vawlei ralpi a pakhatnak siseh, a pahnihnak siseh, cun, ramkip nih an mah le an ram humhimnak ca ah an doh mi ral zong cu ticun, nunnak a petu hna philhlonak cu an tuah tawn. Cu cu Vawileicung ramkip ah kan hmuh. Cheukhat ram ah cun, a mizei ti an theih lo mi ralkap hna a nu a hodah a si, a pa tah! A chungkhar zong an theih khawh ti lo mi hna zong an upat thia thiam hna. An theih khawh vial cu an miphun humhimnak ca ah a thi mi theihlomi hna ralkap “unknown soldiers” ti zong upatnak an pek hna. An thlan lung ah a mizei ti thei khawh ti hna hmanh hlah seh law, theihlo mi ralkap ti in an sunloih hna. Lung an phun hna. Cu cu aa dawh mi le a tha mi thil a si i zeicah dah cu ticun an tuah cio tiah cun, an nun nak tiang pek in an miphun humhimnak ca ah rian a tuan hna cu upat lo awk an tha lo maw?
Cunak hmanh in a biapi mi cu: zalawnnak, luatnak, daihnak hna hi an mah te in a cang mi si lo in, thisen le nunnak tampi a liam hnu ah lungdongh vansan lei ah hin dah kaw an rat theu tawn cu! Cu thil cu an techin fapar hna nih rak thei zungzal hna seh law, philh hin sawh hna hlah seh ti kha hmailei cansau pi ruat in cu ticun an mah philh lonak cu a phun phun in tuah tawn a si. Kan kawlram zong ah ralpi pakhatnak he pahnihnak ah nunnak a pet u hna an thlanmual cu hmunkip ah kan hmuh khawh rih ko hna. Vawlei ah a thawngbik US ralkap hna zong nih an ralkap ralkut a thi mi hna “falling soldiers” cu an ram ah an tlunpi khawh tawk cu an tlunppi hna i, an ruh khua zong siseh, an pumsa zong in siseh, upat an pek hna bu in “Arlington cemetery” ah an vui hna. Japan zong nih ralpi 2 nak ah an ralkap a thi mi hna an ruh le an khua cu nihin ni tiang ramkip ah an kawl hna i, an kiar pi than hna. Tahchunhawk chimcawk lo an um ko.
Cu ve bantuk in, nihin kan nih Chin miphun zong nih kum 28 do kan thlennak ah, kan ralkap hna mi nung 80 renglo hna cu, an pumsa in kan sin ah kan mah he pumsa in an phan kho ti lo. An chungkhar an lung a kuai. Nifatin, zanfatin an ngai hna i, zeimawcan ah cun an hawi le dang dang hna an muihmai an hmuh hna can poh ah an mithli te he mi an hngar tawn zungzal. Sihmanhsehlaw, cu kan u nau hna thisen cu kan miphun damnak ah a rak i sem. Cun hmailei kan kal lai ding mi can sau pi zong ah kan miphun damnak lamthluan a kan zawhpi tu ah an rak cang.
Nihin kan Chin miphun dirhmun zong ramkhelnak kong ah siseh, ei le din pawcawmnak kong ah siseh, fimthiamnak kan kawlnak tiang zong in kan hun i thahnem pi ko hna ti kha fiang te in kan hmuh. Kan kawlrampi thlennak ding tiang zong ah nihin ni ah cun, kan unau hna thisen cu mansung a si i, a lak ah an cang hrim hrim lo. Kan miphun nih kan hei ruat tawn maw?
Cu hna an taksa, an pumsa hna cu kan nih sin ah phan kho ti hna hlah hmanh seh law, an ruh khua te tal cu, kan ram ah kiarpi ve cang hna uh sih law, upat pe ve hna uh sih tiah a voi 6 nak Chin National Front Conference (Camp Victoria 25-31 January, 2016) pi nih biachahnak a tuah mi cu, a hram awt ding ah thawk a si cang.
Cu biachahnak pi cu, CNF biachah lawng si lo in, zeitindah kan Chin miphun zapi nih kan telpi hna lai i, kan cozah si hna seh, kan mipi le ramkip hmunkip ah khua a sa mi kan u nau hna zapi in kan ram “The Heart Land of Chin People” khualipi Haka khua ah an tial mi an tuanbiadawh cu kan techin fapar hna nih an philh khawh ti hna lo ding tiang in, zeitindah upat kan pek hna lai? Cu kong cu hiti hin ruahnak chuahpi a si.
A hmun: Kan Chinland khualipi a si mi Haka khua ah, an ruh vialte cu tlunpi than dih (hmuhkhawhtawk vial) hna i, hmunkhat te ah an mah philhlonak thlanmual ser ding.
Hi thlanmual hi a tlawmbik Acre 20 a kau mi hmun cu Chin State Government he i ceih hna i, a hmun kawl ding. Cu pin ah, Haka Khuanu khua pa hna, mino hna le ramchung ramleng Chin miphun hna nih an thlan sernak ah siseh, an ruak kawlnak ah siseh, a herh mi thazang cu kan mipi thazang hrim hrim in ser ding saduh kan that.
Tuanvo a herhmi:
1. Chin National Army General Head Quarter nih nunnak a pe mi hna an ruak kawlnak kong ah siseh, cun, an kong le an lam (Brief Bio-data) vialte cu tuanvo kan lak piak hna in, Camp Victoria ah a tuthawk in duhsah te in chiah chung hna ding.
2. Kan tuah duh mi thlanmual (a min cu a hnu ah kan phuah te lai) cu kan mah Chin mi chung in architects pawl sin ah design suaiter cio ding in le cu hna chung in zapi hna thlaknak lak i, cu ticun, tuah ding.
3. Haka khuanu khuapa hna le Krihfa bu kip in, a hmun kong ah siseh, a saknak kong ah siseh, CNF nih tuanvo pek mi committee hna he aherh bantuk in cozah he a si ah, cun, nawl ngeitu dang dang hna he tawlrel ding
4. A biapibik mi cu: hithil vialte a tlam a tlin khawhnak ding ah phaisa thazang a herh i, cu a herh mi cu zeitindah kan kawl lai? Buaktlak in ruahtik ah tulio thilman le riantuan hlawh man cun US $ 5 Million a herh lai.
CNF Conference biachahnak bantuk in Central Committee nih atanglei upa hna cu tuanvo pek an si.
1. Salai Thla Hei (General Secretary)
2. Pi Chin Chin Pekthang (Adviser)
3. Victor Biak Lian (Political Adviser)
4. Pu Ral Hnin (CEC member)
5. Col. Solomon Thang Ding (CEC member)
6. Pu Bawi Lian Mang (CEC member)
7. Lt. Col. Biak Ling (Vice Chief of Staff-2)
8. Pu Joseph Suiuklian (Secretary, Canada Regional Committee)
Chingchiahnak: Hi Committee nih hin a herh bantuk in, sub-committee a si ah, cun, Chin miphun kan zapi nih kan i tel khawh cio nak ding ah a herh bantuk in, committee dang dang cu kaupi in a form chih lai.
Biadonghnak: Nihin ni ah cun kan ram ah daihnak kan ser lio can a si bantuk in, daihnak kong khuakhan lairelnak vialte le kan kal hnga ding mi lamthluan ca ah, khuakhan lairelnak ah a herh mi hmunhma “Common Space” zong kan herh. Cu zong cu hi hmun ah kepchih sehlaw, I saa chih seh.
Cun, kan khualipi a si mi Haka khua hrim hrim ah hin lenkainak “Park” tibantuk kan ngeih lo tik ah, hi hmun le hma hi mipi lennak le i hawikawmhnak hmun zong a si chih lai.
Kan miphun tuanbia ah kan ram le miphun ca ah hmaisuang a si mi hna lentecelhnak in siseh, fimthiamnak lei in siseh, a dang dang in hawihleicuang hna zong an tuanbia le an hla, an kong vialte zong hi hmun ah hin “Musuem” bantuk in kan ser lai.
Khualipi pakhat kan si ve na in, meeting, seminar, conference tuahnak te te zong hi kan ngei rih lo. A bik in ramkip mileng hna le, buu kip nih meeting tuahnak te te zong hi kan ngeih lo pin ah, Haka khua a phan hnihkhat zong hi a khuazei va hmuhsak awk hmunhma zong hi kan ngei lo. Cu zong cu a kemh chih lai. Cu tik ah, a cawlcang peng mi le aa manh bello mi hmun hma “Living memorial house” pakhat zong a si chih lai.
Upatnak he,
Victor Biak Lian
Political adviser to the Chin National Front
Note: Kawlca in a ka leh piak kho tu an um ah cun kaa lawm tuk ko hnga. vblian
CNF dothlennak kum 28 philhlonak le nunak a petu kan ralkap an ruak kan ram khualipi Haka khua ah kiarpinak
Haka ah March 13-17 tiang ka va tlungta. Tinhmi pa 3 ka ngei. Pakhatnak cu: Kapa kum 75 tlin ni Diamond Jubilee Birthday kan tuah piak. A pa 2 nak cu: A tanglei biachahnak kong ah tuanvo ngeitu CNF upa le Haka khuanu khuapa hna, mino le ramdaihnak Chin Peace and Tranquillity Committee (CPTC) hna he meeting tuah ding le, Chin State Cozah (a kai thar ding si hna seh, a kal ding si hna seh) hi biachanak kong va ceihpi ding.
Hi a tang i kan tial mi khuaruahnak kong ah 16 March ah HBA zung ah khuanu khuapa hna le mino, Krihfa buu kip hruaitu hna le CPTC hna he cun cozah leiin Municipal kan bawi le he khuakhan lairelnak kan ngei. An zapi a tha a thawh tuk ve cio ca ah, kan meeting a dih i, a hmunhma zong kan va zoh colh hna. Hmun 3 kan va zoh khawh i thlacamnak he kan va ham. Joint Committee kan ser i, CNF lei in, Pu Ral Hnin, Col Solomon Thang Ding le Pu Bil Cung hna nih CNF ai an awh lai i, khuanu khuapa lei (in tek lei in) in Pu Thla Hre (Hotu), Pu Siang Mang hna le Pu Hrang Vung nih a herh bantuk in hmunhma kong ah tuanvo an lak lai i, next meeting ah an rak chuahpi lai. (Ruahcia nawn mi cu a um ko). May thla chung ah a herh mi sub-committee vial te form ding.
17 March ni ah Kan Hlutdaw Chairman Pu Zo Bawi sin ah siseh, cun a tu lio Chin State Cozah CM Hung Ngai le a cabinet vialte he hi kong kan ceih than. March 28 ni ah Haka khua ah cozah thar (NLD cozah a kai ding) le a tu cozah hlun le CNF upa hna he thumkawmh khuakhan tiinak ngeih than ding.
Note: Hi kong ah cozah lei si hna seh, cozah thar a la ding hna lei hmurka zohtik ah lung a hmui kho tuk. A tu kan cozah a kal hnga ding upat peknak le thlahnak zanriah zong kan ngei kho hna. Kan miphun ca ah lungrualnak a phur tu ding a si.
Note: Khah a tanglei concept note te hi thaizing CNF dothlennak kum 28 a tlin ni philhlonak ca ah rak rel ve te uh tiah kan sawm hna.
Biahmaithi:
Miphun vialte hna nih an tuanbia an tial tawn tik poh ah, an ram, an miphun ca ah nunnak a petu hna kong hi an tefa hna nih an rak philhkhawhhna lo ding in an tial. Cun, an mah philhlonak ca ah, lung an phun, a si lo ah, thlanmual an ser piak hna, a si lo ah, ni sunglawi pakhat khat kha an mah ca ah an ser I upatnak pek an tuah tawn. Vawlei ralpi a pakhatnak siseh, a pahnihnak siseh, cun, ramkip nih an mah le an ram humhimnak ca ah an doh mi ral zong cu ticun, nunnak a petu hna philhlonak cu an tuah tawn. Cu cu Vawileicung ramkip ah kan hmuh. Cheukhat ram ah cun, a mizei ti an theih lo mi ralkap hna a nu a hodah a si, a pa tah! A chungkhar zong an theih khawh ti lo mi hna zong an upat thia thiam hna. An theih khawh vial cu an miphun humhimnak ca ah a thi mi theihlomi hna ralkap “unknown soldiers” ti zong upatnak an pek hna. An thlan lung ah a mizei ti thei khawh ti hna hmanh hlah seh law, theihlo mi ralkap ti in an sunloih hna. Lung an phun hna. Cu cu aa dawh mi le a tha mi thil a si i zeicah dah cu ticun an tuah cio tiah cun, an nun nak tiang pek in an miphun humhimnak ca ah rian a tuan hna cu upat lo awk an tha lo maw?
Cunak hmanh in a biapi mi cu: zalawnnak, luatnak, daihnak hna hi an mah te in a cang mi si lo in, thisen le nunnak tampi a liam hnu ah lungdongh vansan lei ah hin dah kaw an rat theu tawn cu! Cu thil cu an techin fapar hna nih rak thei zungzal hna seh law, philh hin sawh hna hlah seh ti kha hmailei cansau pi ruat in cu ticun an mah philh lonak cu a phun phun in tuah tawn a si. Kan kawlram zong ah ralpi pakhatnak he pahnihnak ah nunnak a pet u hna an thlanmual cu hmunkip ah kan hmuh khawh rih ko hna. Vawlei ah a thawngbik US ralkap hna zong nih an ralkap ralkut a thi mi hna “falling soldiers” cu an ram ah an tlunpi khawh tawk cu an tlunppi hna i, an ruh khua zong siseh, an pumsa zong in siseh, upat an pek hna bu in “Arlington cemetery” ah an vui hna. Japan zong nih ralpi 2 nak ah an ralkap a thi mi hna an ruh le an khua cu nihin ni tiang ramkip ah an kawl hna i, an kiar pi than hna. Tahchunhawk chimcawk lo an um ko.
Cu ve bantuk in, nihin kan nih Chin miphun zong nih kum 28 do kan thlennak ah, kan ralkap hna mi nung 80 renglo hna cu, an pumsa in kan sin ah kan mah he pumsa in an phan kho ti lo. An chungkhar an lung a kuai. Nifatin, zanfatin an ngai hna i, zeimawcan ah cun an hawi le dang dang hna an muihmai an hmuh hna can poh ah an mithli te he mi an hngar tawn zungzal. Sihmanhsehlaw, cu kan u nau hna thisen cu kan miphun damnak ah a rak i sem. Cun hmailei kan kal lai ding mi can sau pi zong ah kan miphun damnak lamthluan a kan zawhpi tu ah an rak cang.
Nihin kan Chin miphun dirhmun zong ramkhelnak kong ah siseh, ei le din pawcawmnak kong ah siseh, fimthiamnak kan kawlnak tiang zong in kan hun i thahnem pi ko hna ti kha fiang te in kan hmuh. Kan kawlrampi thlennak ding tiang zong ah nihin ni ah cun, kan unau hna thisen cu mansung a si i, a lak ah an cang hrim hrim lo. Kan miphun nih kan hei ruat tawn maw?
Cu hna an taksa, an pumsa hna cu kan nih sin ah phan kho ti hna hlah hmanh seh law, an ruh khua te tal cu, kan ram ah kiarpi ve cang hna uh sih law, upat pe ve hna uh sih tiah a voi 6 nak Chin National Front Conference (Camp Victoria 25-31 January, 2016) pi nih biachahnak a tuah mi cu, a hram awt ding ah thawk a si cang.
Cu biachahnak pi cu, CNF biachah lawng si lo in, zeitindah kan Chin miphun zapi nih kan telpi hna lai i, kan cozah si hna seh, kan mipi le ramkip hmunkip ah khua a sa mi kan u nau hna zapi in kan ram “The Heart Land of Chin People” khualipi Haka khua ah an tial mi an tuanbiadawh cu kan techin fapar hna nih an philh khawh ti hna lo ding tiang in, zeitindah upat kan pek hna lai? Cu kong cu hiti hin ruahnak chuahpi a si.
A hmun: Kan Chinland khualipi a si mi Haka khua ah, an ruh vialte cu tlunpi than dih (hmuhkhawhtawk vial) hna i, hmunkhat te ah an mah philhlonak thlanmual ser ding.
Hi thlanmual hi a tlawmbik Acre 20 a kau mi hmun cu Chin State Government he i ceih hna i, a hmun kawl ding. Cu pin ah, Haka Khuanu khua pa hna, mino hna le ramchung ramleng Chin miphun hna nih an thlan sernak ah siseh, an ruak kawlnak ah siseh, a herh mi thazang cu kan mipi thazang hrim hrim in ser ding saduh kan that.
Tuanvo a herhmi:
1. Chin National Army General Head Quarter nih nunnak a pe mi hna an ruak kawlnak kong ah siseh, cun, an kong le an lam (Brief Bio-data) vialte cu tuanvo kan lak piak hna in, Camp Victoria ah a tuthawk in duhsah te in chiah chung hna ding.
2. Kan tuah duh mi thlanmual (a min cu a hnu ah kan phuah te lai) cu kan mah Chin mi chung in architects pawl sin ah design suaiter cio ding in le cu hna chung in zapi hna thlaknak lak i, cu ticun, tuah ding.
3. Haka khuanu khuapa hna le Krihfa bu kip in, a hmun kong ah siseh, a saknak kong ah siseh, CNF nih tuanvo pek mi committee hna he aherh bantuk in cozah he a si ah, cun, nawl ngeitu dang dang hna he tawlrel ding
4. A biapibik mi cu: hithil vialte a tlam a tlin khawhnak ding ah phaisa thazang a herh i, cu a herh mi cu zeitindah kan kawl lai? Buaktlak in ruahtik ah tulio thilman le riantuan hlawh man cun US $ 5 Million a herh lai.
CNF Conference biachahnak bantuk in Central Committee nih atanglei upa hna cu tuanvo pek an si.
1. Salai Thla Hei (General Secretary)
2. Pi Chin Chin Pekthang (Adviser)
3. Victor Biak Lian (Political Adviser)
4. Pu Ral Hnin (CEC member)
5. Col. Solomon Thang Ding (CEC member)
6. Pu Bawi Lian Mang (CEC member)
7. Lt. Col. Biak Ling (Vice Chief of Staff-2)
8. Pu Joseph Suiuklian (Secretary, Canada Regional Committee)
Chingchiahnak: Hi Committee nih hin a herh bantuk in, sub-committee a si ah, cun, Chin miphun kan zapi nih kan i tel khawh cio nak ding ah a herh bantuk in, committee dang dang cu kaupi in a form chih lai.
Biadonghnak: Nihin ni ah cun kan ram ah daihnak kan ser lio can a si bantuk in, daihnak kong khuakhan lairelnak vialte le kan kal hnga ding mi lamthluan ca ah, khuakhan lairelnak ah a herh mi hmunhma “Common Space” zong kan herh. Cu zong cu hi hmun ah kepchih sehlaw, I saa chih seh.
Cun, kan khualipi a si mi Haka khua hrim hrim ah hin lenkainak “Park” tibantuk kan ngeih lo tik ah, hi hmun le hma hi mipi lennak le i hawikawmhnak hmun zong a si chih lai.
Kan miphun tuanbia ah kan ram le miphun ca ah hmaisuang a si mi hna lentecelhnak in siseh, fimthiamnak lei in siseh, a dang dang in hawihleicuang hna zong an tuanbia le an hla, an kong vialte zong hi hmun ah hin “Musuem” bantuk in kan ser lai.
Khualipi pakhat kan si ve na in, meeting, seminar, conference tuahnak te te zong hi kan ngei rih lo. A bik in ramkip mileng hna le, buu kip nih meeting tuahnak te te zong hi kan ngeih lo pin ah, Haka khua a phan hnihkhat zong hi a khuazei va hmuhsak awk hmunhma zong hi kan ngei lo. Cu zong cu a kemh chih lai. Cu tik ah, a cawlcang peng mi le aa manh bello mi hmun hma “Living memorial house” pakhat zong a si chih lai.
Upatnak he,
Victor Biak Lian
Political adviser to the Chin National Front
Note: Kawlca in a ka leh piak kho tu an um ah cun kaa lawm tuk ko hnga. vblian
JESUH THIHNAK
***************
By, Pu Hrang Nawl
Zerusalem saarthlaan Kolkattha cu a min hmanhah Luruh hmun ti va si kaw, ni dang ahcun king rengruangin a um, zanlei caan hoi ahcun minung cu vun chim lo, uifir hmanh anmah lawng cun a ning a ṭi hnga. Asinain nihin cu rel cawk lo minung an khat dah ngai! Chun nilin lingte asi i, huthut in a sa. Zapi nih vun phanh khawh awk loin Rome ralkap nih an kulhmi, lung hrelhhrolh lakah, Jesuh le mifir pahnih hna cu an dir. An liang an leh hna i , ralkap nih an hnulei in an tlaih hna .
Jesuh le mifir hna cu an thil an phoih hna i , an taklawngin nilin ah zoh tlak loin an dir. An hmaika ah vailam thing pathum an chiah . Hling luchin hramhramin an rak chinh lio ah, a lu hmun tampi ah a pem i a thi le a thlan in a hma vialte a ṭial dih. Tho nih an tlanh .Vun phenhainak kut zong cu a um ti fawn lo. Vailam thing ahcun ih an fial hna i , mifir pahnih hna cu an cawl, an ai, an kio. Ralkap nih an chuih, an lamh hna. Holh phun chia kipin an auh hna. Jesuh tu cu tuufa te bang amah ih in a it i, sersiam hau loin a za a zam. A kehlei mifir pa cu thir an khenh hmasa. A kio le a raak thawng cu mithla-kawk a bar ko.Minung aw hmanh a lo lo.
Jesuh nu, Mary Makdalin le an hawile hna cu mi karlakah an det chih hna i, Jesuh pum zong cu an hun hmu kho lo. Mifir pa ai le hraam an vun theih ahcun an chungril aa let. A theih an ngamh lo. Jesuh nu cu, mei kangh hma cheem bantuk khin a thawin ‘aa ka fa’ tiah a ti lengmang.
Jesuh cu, a zaa phahpiak cia ahcun thirkhenh hngete ngaw hi an vun hmuah i, hmakhat an vun khenh ahcun, titsa hrat cu thawng a ngei lo, ‘cuk’ a ti. A fah maw thei lo sual lai ti bang, kut hnihhnih in na vun khenhchap. A mit a sur, a kam aa seh i, awn au lo tein aa in. A kut khatlei cu an vun khenh ṭhan . A fah tuk caah, a thaw chuah a sukin aa su. A kut a dih cun a ke hnihin thirkhenh ngan chinchinin an vun khenh. A nule nih cun,sobul thawng an theih . An hna an i phih, an ngai ngam lo. Mifir pakhat cu an vun ti ve i , ralkap pali nih an tlaih bu hmanh cun fawibai ah an khenh kho lo.Vailam thing cu an vun tun ṭhan. Ai zoh ngam ti lo. Jesuh kut le kut cu thi a dordor in a tla. A ke thi cu, tidong hlung luanin a luang.
A nganfah a celh lo i, a hnawng a mer lengmang. A nu nih voikhat te a hun zoh i, a ṭih tuk ah, raihraang therh in a therh. Mary Makdalin cu siksek in a ṭap. Jesuh nau hniang Saimon vun zoh ko ah, lung a faak. A mitthli kurkur in a luang. A kam aa seh, a kut a tum, a samh, a tum a samh . An hna hram in, tlangbawi le cathiam hna nih “Zudah siangpahrang ka si na hei ti, mi na khamh khawh hna ah vun i khamh ngat” tiah cil an hei chaak, an nih a chuak na lo cun, an i nihter. Saimon cu a thinhun a celh lo. A pawng bik a dirmi tlangbawi cu vun zuanhnawh a zalh i, a nu nih a mit au cu vun hmu kaw, ‘ka fate’ tiah a tlaih.
Mah ti Jesuh nganfah i ai ngerh len lio ahcun a kehlei mifir pa nih, “Hei! Nazaret mipa, Khrih ka si na ti lo mei, vun i khamh tuah. Kanmah zong hi vun kan khamh chih tuah,” tiah a ti pah, ai! tiah a ai pah. Khatlei ummi pa nih, “Maw, mifir ṭha lo, na thih cuahmah lio hmanhah Pathian na ṭih hin lo mu, Kanmah bantuk sualnak ngei ah dara na ruah hi,” tiah thinhung ngai in a vun ti . Jesuh lei a hoih i, “Jesuh, na Pennak na phaak tikah kei misual hi vun ka philh hlah mu,” tiah mitthli he a vun ti . Jesuh nih a celh na loin a hmai a vun panh i, “Bia ngaite kan chimh, keimah he Paradise ah na um lai,” tiah a hna a vun ngamter. Mifir pa cu lunglawmh tukah a lung a hno chin i, a ṭah pah in, “Ka bawipa, ka nunchung vialte ka lung retheihnak cu, thilrit bang a tla cang. Hiti thih zong hi a ka fahter ti lo,” tiah a ti.
Mah ti mifir hna he an i chawnh cu a langin an hun hmuh nain, zeibia an chim cu an thei lo. Nganfah nem deuhnak ah tiah ralkap nih sii phun khat an vun chanh hna. Jesuh cu a ding duh lo. A nu nih a um nakin, “Ding hen ka fa,” tiah a rak ti lengmang. Hramhramin mi an keu hna i, vailamthing cu an hun naih deuh. Jesuh nih a mit a vun leh i, a nu le Zerusalem khuami Zan nih a dirpi hna kha a vun hmuh hna. A nu cu a vun zoh i, thei ual theilo ual khan “Zoh hmanh na fapa kha” tiah a ti. Zan cu a vun zoh ve i, “Zoh hmanh na nu kha,” tiah a ti ve ṭhiamṭhiam.
Mahticun zoh ngam lo nganfak in, ni her sang tiang a um, “ Ka ti a haal” a ti i, ralkap nih fung ah puanchia an men an men i mah puanchia paar cu mitsurhang thor ah an hnim i, “Heh, tikik te hi ding tuah,” tiah a kaa ah an hun tuh.
Cun suimilam pathum hrawng ahcun a thi chuah cu aa zia deuh. Asinain a hma tho nih a tlanh i, sivang in an tuah. Nilinh zong cu a dai hlei lo. Mary Makadalin nih Jesuh hmai cu a zoh ngam lo . Vak tiah voikhat a hei zoh tawn i, a mit a chinh ṭhan ṭheo. A mitthli tamtuk a tlaak cang caah a mit vialte a phing dih. A lung chung cu a ṭap zungzal ṭhiamṭhiam.Khua a phunphun a ruat. Jesuh a nun lio i, “Na sualnak cu ngaihthiam a si cang,” tiah a rak ti. A lunglawmh tuk i a mitthli a rak tlaak. Jesuh ke cung i a rak tlaak sual i, a sam i a rak hnawhpiak hoi kha a vun thei.
Vailamthing cu a hei zoh ṭhan i, awk filfial in a nganfah mah tluk a ti na, kaa khatte hmanh holh phun chia a vun chim lo. Hnahno ziik vun khiah, hmal, le par corhno vun hmeh bang, uai hninhniang in. Ka thin, maw ka sian lo a vun ti lioah khin Jesuh orhlei ke, thir an khenhnak hma in thi thar bawhlawhlok tiah a hung chuak i, a titsa vialte a caang dih. Nunnem sualnak ngei lo, mitcaw, kebei damtertu, sifak michia le mi thurhnawm dawtu, mi zoh tlaak loin lainawng bang an in taar mu tlangbawi rual nih cun, tiah a lungin a ti. Mah ahcun Jesuh cu a nganfah a hung zual i, ai ngerh lengmang. A hun zoh ah, a chungril vialte aa let dih. “Ka zoh ngam lo, ka zoh ngam lo,” a ti i hnulei a chit.
Ka zoh ngam lo an hliamnak hma liangluang, Mi sa-ei pawpi le cakei hraang an si kun lo, Duh in an in ṭuan maw, hnahte no hninghniang.
Van arfi tengtung le hnahchawl zat lo, Siing le za in an rel cawk hnga maw na van ralkap, Vung chim hna maw Maikhel a mi rual cu.
Kai-a-fas le a tlaangbawi rual hna cu , Abraham le Isaac fa Khamhtu kan hngak an ti tung, An rut mitmu cu vun khoih laang ka tin zum hin.
Thiang chin hmun an kai ah puan rang ti hna, An fir khut le sualza an hleih pei an huh rua, Ka ning an zak langta le thlan rangrual.
Ka zai ti lai lo Vanbawifa ka ta, Lunglawm a nem cu thachin vawlei ro na ti lo mei, Cungchin Vankhua theih lo lem si hlah hna.
Mah ti Mary Makadalin a lungfah le thinhun lio ahcun Jesuh cu a sifah a celh ti lo i, “Eloi,Eloi; Lema Sabakthani, ka Pathian zeicahdah na ka kal taak,” tiah a ai ruangmaang. Jesuh nganfah aihraam nih cun a orhlei mifirpa a ngaih a chiatter tuk i, “ Bawipa” tiah a vun zoh ahcun Jesuh nih,” A dih cang” a ti i a thi.
Jesuh a thih caangka te cun, dutdet tiah khuadawm nak tlang pipi an hung zaam i, khua a mui chupmap. Cunglei in lul-lul-lul tiah khuari a tor. Lam nai tete ah ṭeek an tla. Puppep puppep tiah ruah fang ngan pipi a tla i hmakhat te ah kuang ti thlet in a vun i thle. Ṭotho chimawk ṭha lo a hrual in a vun i hrual . Lii aa hnin ciammam i, kum khua caang ti lo, lung vei tiatia, kurul-kurul tiah an caang i, vawlei tlerh in an ril. Mitṭhep karah luti cu a vo in an i vo. Lei a min i, thing ngan pipi hoi hna an hram ningpi in tlaangpang ah an tolh zuahmah.Lii hnih ah thlaan ṭhing an kuai i luruh ro an mitkuak pipi le an hani huh lo hoi hna luti nih a vun fenh hna. Khuamui lak ahcun thinghreu te bantuk ṭeek an kaap. Mimtlau a lek. Mah bantuk ruah le thli cu vawlei cungah a um bal lo. Van le vawlei an thin a hung. Ṭeek nih an tlaakmi paoh mal cikcek in an hmal hna. Thlitu a ai in an ai. Mi hna cu an ning a ṭi. Ai! an ti i, an zaam. Khua a muih dih caah lam kalnak an hmu lo.Pakhat le pakhat an i pah , an ril.Jesuh nu le a hawi le rual cu anmah te lawng an zaam taak hna. Vailamthing cu an hun naih i, Jesuh toi te ah an dir.
Biafang Sullam
saarthlaan= saarthihin a thimi hna vuinak hmun thlaan
king = ahohmanh an um lo caan
phenhai = phenh thuhpiak, lang loin tuah
det = kan umnaklei ah duhsah tein an rak i thawn i an kan naih deuh kha
hmuah = then lo tein chiah, tawnghter, a umnak ah um ringring
fawibai = fawi tein
tidong = ti luannak caah faar an saih, rua an thleer i an donhmi
raihraang = a faak ngaingaimi zawtnak
sivaang = lungretheih thabaat i umawk hngal loin um
toi = thil pakhat i a tang
ni her sang = nikhat chungah ni a linh saling lio caan; chunhnu nazi pahnih hrawnghrang caan
***************
By, Pu Hrang Nawl
Zerusalem saarthlaan Kolkattha cu a min hmanhah Luruh hmun ti va si kaw, ni dang ahcun king rengruangin a um, zanlei caan hoi ahcun minung cu vun chim lo, uifir hmanh anmah lawng cun a ning a ṭi hnga. Asinain nihin cu rel cawk lo minung an khat dah ngai! Chun nilin lingte asi i, huthut in a sa. Zapi nih vun phanh khawh awk loin Rome ralkap nih an kulhmi, lung hrelhhrolh lakah, Jesuh le mifir pahnih hna cu an dir. An liang an leh hna i , ralkap nih an hnulei in an tlaih hna .
Jesuh le mifir hna cu an thil an phoih hna i , an taklawngin nilin ah zoh tlak loin an dir. An hmaika ah vailam thing pathum an chiah . Hling luchin hramhramin an rak chinh lio ah, a lu hmun tampi ah a pem i a thi le a thlan in a hma vialte a ṭial dih. Tho nih an tlanh .Vun phenhainak kut zong cu a um ti fawn lo. Vailam thing ahcun ih an fial hna i , mifir pahnih hna cu an cawl, an ai, an kio. Ralkap nih an chuih, an lamh hna. Holh phun chia kipin an auh hna. Jesuh tu cu tuufa te bang amah ih in a it i, sersiam hau loin a za a zam. A kehlei mifir pa cu thir an khenh hmasa. A kio le a raak thawng cu mithla-kawk a bar ko.Minung aw hmanh a lo lo.
Jesuh nu, Mary Makdalin le an hawile hna cu mi karlakah an det chih hna i, Jesuh pum zong cu an hun hmu kho lo. Mifir pa ai le hraam an vun theih ahcun an chungril aa let. A theih an ngamh lo. Jesuh nu cu, mei kangh hma cheem bantuk khin a thawin ‘aa ka fa’ tiah a ti lengmang.
Jesuh cu, a zaa phahpiak cia ahcun thirkhenh hngete ngaw hi an vun hmuah i, hmakhat an vun khenh ahcun, titsa hrat cu thawng a ngei lo, ‘cuk’ a ti. A fah maw thei lo sual lai ti bang, kut hnihhnih in na vun khenhchap. A mit a sur, a kam aa seh i, awn au lo tein aa in. A kut khatlei cu an vun khenh ṭhan . A fah tuk caah, a thaw chuah a sukin aa su. A kut a dih cun a ke hnihin thirkhenh ngan chinchinin an vun khenh. A nule nih cun,sobul thawng an theih . An hna an i phih, an ngai ngam lo. Mifir pakhat cu an vun ti ve i , ralkap pali nih an tlaih bu hmanh cun fawibai ah an khenh kho lo.Vailam thing cu an vun tun ṭhan. Ai zoh ngam ti lo. Jesuh kut le kut cu thi a dordor in a tla. A ke thi cu, tidong hlung luanin a luang.
A nganfah a celh lo i, a hnawng a mer lengmang. A nu nih voikhat te a hun zoh i, a ṭih tuk ah, raihraang therh in a therh. Mary Makdalin cu siksek in a ṭap. Jesuh nau hniang Saimon vun zoh ko ah, lung a faak. A mitthli kurkur in a luang. A kam aa seh, a kut a tum, a samh, a tum a samh . An hna hram in, tlangbawi le cathiam hna nih “Zudah siangpahrang ka si na hei ti, mi na khamh khawh hna ah vun i khamh ngat” tiah cil an hei chaak, an nih a chuak na lo cun, an i nihter. Saimon cu a thinhun a celh lo. A pawng bik a dirmi tlangbawi cu vun zuanhnawh a zalh i, a nu nih a mit au cu vun hmu kaw, ‘ka fate’ tiah a tlaih.
Mah ti Jesuh nganfah i ai ngerh len lio ahcun a kehlei mifir pa nih, “Hei! Nazaret mipa, Khrih ka si na ti lo mei, vun i khamh tuah. Kanmah zong hi vun kan khamh chih tuah,” tiah a ti pah, ai! tiah a ai pah. Khatlei ummi pa nih, “Maw, mifir ṭha lo, na thih cuahmah lio hmanhah Pathian na ṭih hin lo mu, Kanmah bantuk sualnak ngei ah dara na ruah hi,” tiah thinhung ngai in a vun ti . Jesuh lei a hoih i, “Jesuh, na Pennak na phaak tikah kei misual hi vun ka philh hlah mu,” tiah mitthli he a vun ti . Jesuh nih a celh na loin a hmai a vun panh i, “Bia ngaite kan chimh, keimah he Paradise ah na um lai,” tiah a hna a vun ngamter. Mifir pa cu lunglawmh tukah a lung a hno chin i, a ṭah pah in, “Ka bawipa, ka nunchung vialte ka lung retheihnak cu, thilrit bang a tla cang. Hiti thih zong hi a ka fahter ti lo,” tiah a ti.
Mah ti mifir hna he an i chawnh cu a langin an hun hmuh nain, zeibia an chim cu an thei lo. Nganfah nem deuhnak ah tiah ralkap nih sii phun khat an vun chanh hna. Jesuh cu a ding duh lo. A nu nih a um nakin, “Ding hen ka fa,” tiah a rak ti lengmang. Hramhramin mi an keu hna i, vailamthing cu an hun naih deuh. Jesuh nih a mit a vun leh i, a nu le Zerusalem khuami Zan nih a dirpi hna kha a vun hmuh hna. A nu cu a vun zoh i, thei ual theilo ual khan “Zoh hmanh na fapa kha” tiah a ti. Zan cu a vun zoh ve i, “Zoh hmanh na nu kha,” tiah a ti ve ṭhiamṭhiam.
Mahticun zoh ngam lo nganfak in, ni her sang tiang a um, “ Ka ti a haal” a ti i, ralkap nih fung ah puanchia an men an men i mah puanchia paar cu mitsurhang thor ah an hnim i, “Heh, tikik te hi ding tuah,” tiah a kaa ah an hun tuh.
Cun suimilam pathum hrawng ahcun a thi chuah cu aa zia deuh. Asinain a hma tho nih a tlanh i, sivang in an tuah. Nilinh zong cu a dai hlei lo. Mary Makadalin nih Jesuh hmai cu a zoh ngam lo . Vak tiah voikhat a hei zoh tawn i, a mit a chinh ṭhan ṭheo. A mitthli tamtuk a tlaak cang caah a mit vialte a phing dih. A lung chung cu a ṭap zungzal ṭhiamṭhiam.Khua a phunphun a ruat. Jesuh a nun lio i, “Na sualnak cu ngaihthiam a si cang,” tiah a rak ti. A lunglawmh tuk i a mitthli a rak tlaak. Jesuh ke cung i a rak tlaak sual i, a sam i a rak hnawhpiak hoi kha a vun thei.
Vailamthing cu a hei zoh ṭhan i, awk filfial in a nganfah mah tluk a ti na, kaa khatte hmanh holh phun chia a vun chim lo. Hnahno ziik vun khiah, hmal, le par corhno vun hmeh bang, uai hninhniang in. Ka thin, maw ka sian lo a vun ti lioah khin Jesuh orhlei ke, thir an khenhnak hma in thi thar bawhlawhlok tiah a hung chuak i, a titsa vialte a caang dih. Nunnem sualnak ngei lo, mitcaw, kebei damtertu, sifak michia le mi thurhnawm dawtu, mi zoh tlaak loin lainawng bang an in taar mu tlangbawi rual nih cun, tiah a lungin a ti. Mah ahcun Jesuh cu a nganfah a hung zual i, ai ngerh lengmang. A hun zoh ah, a chungril vialte aa let dih. “Ka zoh ngam lo, ka zoh ngam lo,” a ti i hnulei a chit.
Ka zoh ngam lo an hliamnak hma liangluang, Mi sa-ei pawpi le cakei hraang an si kun lo, Duh in an in ṭuan maw, hnahte no hninghniang.
Van arfi tengtung le hnahchawl zat lo, Siing le za in an rel cawk hnga maw na van ralkap, Vung chim hna maw Maikhel a mi rual cu.
Kai-a-fas le a tlaangbawi rual hna cu , Abraham le Isaac fa Khamhtu kan hngak an ti tung, An rut mitmu cu vun khoih laang ka tin zum hin.
Thiang chin hmun an kai ah puan rang ti hna, An fir khut le sualza an hleih pei an huh rua, Ka ning an zak langta le thlan rangrual.
Ka zai ti lai lo Vanbawifa ka ta, Lunglawm a nem cu thachin vawlei ro na ti lo mei, Cungchin Vankhua theih lo lem si hlah hna.
Mah ti Mary Makadalin a lungfah le thinhun lio ahcun Jesuh cu a sifah a celh ti lo i, “Eloi,Eloi; Lema Sabakthani, ka Pathian zeicahdah na ka kal taak,” tiah a ai ruangmaang. Jesuh nganfah aihraam nih cun a orhlei mifirpa a ngaih a chiatter tuk i, “ Bawipa” tiah a vun zoh ahcun Jesuh nih,” A dih cang” a ti i a thi.
Jesuh a thih caangka te cun, dutdet tiah khuadawm nak tlang pipi an hung zaam i, khua a mui chupmap. Cunglei in lul-lul-lul tiah khuari a tor. Lam nai tete ah ṭeek an tla. Puppep puppep tiah ruah fang ngan pipi a tla i hmakhat te ah kuang ti thlet in a vun i thle. Ṭotho chimawk ṭha lo a hrual in a vun i hrual . Lii aa hnin ciammam i, kum khua caang ti lo, lung vei tiatia, kurul-kurul tiah an caang i, vawlei tlerh in an ril. Mitṭhep karah luti cu a vo in an i vo. Lei a min i, thing ngan pipi hoi hna an hram ningpi in tlaangpang ah an tolh zuahmah.Lii hnih ah thlaan ṭhing an kuai i luruh ro an mitkuak pipi le an hani huh lo hoi hna luti nih a vun fenh hna. Khuamui lak ahcun thinghreu te bantuk ṭeek an kaap. Mimtlau a lek. Mah bantuk ruah le thli cu vawlei cungah a um bal lo. Van le vawlei an thin a hung. Ṭeek nih an tlaakmi paoh mal cikcek in an hmal hna. Thlitu a ai in an ai. Mi hna cu an ning a ṭi. Ai! an ti i, an zaam. Khua a muih dih caah lam kalnak an hmu lo.Pakhat le pakhat an i pah , an ril.Jesuh nu le a hawi le rual cu anmah te lawng an zaam taak hna. Vailamthing cu an hun naih i, Jesuh toi te ah an dir.
Biafang Sullam
saarthlaan= saarthihin a thimi hna vuinak hmun thlaan
king = ahohmanh an um lo caan
phenhai = phenh thuhpiak, lang loin tuah
det = kan umnaklei ah duhsah tein an rak i thawn i an kan naih deuh kha
hmuah = then lo tein chiah, tawnghter, a umnak ah um ringring
fawibai = fawi tein
tidong = ti luannak caah faar an saih, rua an thleer i an donhmi
raihraang = a faak ngaingaimi zawtnak
sivaang = lungretheih thabaat i umawk hngal loin um
toi = thil pakhat i a tang
ni her sang = nikhat chungah ni a linh saling lio caan; chunhnu nazi pahnih hrawnghrang caan
Kawlrampi ah Thuh awk atha hriamhrim lomi tuanbia.
March 13, 1988 ah Ko Phung Maw cu ram le miphuncaah a nunnak a liam. RIT siangngakchia anmah le mah an ivelh caah Ko Phung Maw a thi tiah cozah thanhca ah an tial.March 14: Ralkap pawl meithalle thingtan he RIT sianginn ankulh colh. Ko Phung Maw athihnak kong a dang sianghleirun kipah thanh a si. March 15:Ralkap 600 cu thingtan le meithal he RIT sianghleirun ah an lut i Siangngakchia minung400 hrawng an tlaih hna.Ramdaihnak a hrawktu tupungSiangngakchia pawl dan kan tathna tiah cozah lei nih an thanh.March 16: Science & ArtSianghleirun Siangngakchia athong leng pawl cu antin thisen thawng lihnin in a hninhcang caah um khawh ti loin Inlay tibual leiah “uknak thalo thi cangseh, democracy ni tlang cangseh, party pakhat thi cang seh tiah an rak au colh. March 16,Inlay tibual hleirang (arang mihlei) pawng ah hriam ngei ralkaple hriam ngei lo Sianghleirun paraltha hna an i phomh colh.Nunnak tampi an pek. Hleirangcu hleisen tiah min a thangcolh. Thisen le mitthli an luang`i. March 17 ah cozah nih Ko Phung Maw a thih ning an hlat tikah kanmah kut a si ko,meithal kuan a si tiah an ti.Nain hleisen pawng thisen kong pakhat hmanh an chim lo.March 17 ah Sianghleirun Siangngakchia dihlak cozah nih lamkalnak riahcaw a rawnh hna anmah le khua cio ah a tlunterdih hna. Cucu Fimnak hnuk anrak dinnak sianghleirunpi adonghnak kut an tlaih ni ah aacang. Cutin sianghleirun leng leval an tuahto hna thawng nih ram pumpi mikip thinlung meibang a alhter. 1988 July 19 ah an tlaihmi hna Singhleirun valpawl an thlah than dih hna.Thonginn chung an hrem hnaning le tuarhar an innak vialteVOA le BBC te pawl nih a aupicaah mipi thinlung chung mei-alh a zual chin. August 8 ah cozah nih phaisa a thahmi alung a tling lomi pawl nih Ko Phung Maw a thihnak kong tarin Mahsahlah cozah dohnak achuak. Cun Aung San Su Kyi nih Shwetigon hnu lei minung500,000 hmaiah biachimnak angei colh ve. September 13 ah vuncichoh hlun U Nu, Daw Aung San Su Kyi, U Tin Oo,Bo Yan Naing le U Aung Kyite pawl tonnak an ngei i,caankarlak cozah dirhnak kong an ceih. Note: Ko Tin MyinHteh nih March thla ngaihnak tiin a tialmi aa tlak ning tein
1987 September thla chungah Kawlram mahsahlah cozahpinih phaisa catlap 25, 35, 75 hnacu kan thah cang hna
tiahvawleipi theih in an thanh. Culioah tangkua lawng ka si rih.Luklak
ah Rangon khuachun-gah Sianghelirun siangngakchiapasal rual, nusal rual
an aucang. An um sawhsawh kho tilo, siangsangrun pawl zong antho dih
timi thawngpang nih Kawlrampi a khuh. Sianginnvialte khar dih a si.
Phaisa catlap buainak ti pinah zei-hmanh ka tuak khomi a um lo.Nain
nawlngeitu a changchangin an thuhmi tuanbia hrawh riancu Kawl catang
sang Sianghleikai pawl nih an lim cang. Thuhawk a tha lomi tuanbia
catlapan thlek dih cikcek. 1962 inSianginn catlap lawng biapi ah ka rak
chiahmi ka thinlung vial-te an tlau dih i, philh khawh tilo ding tuanbia
pakhat nih athinlung a uk dih. Cucu Rangon Institue of Technology (RIT)
ah a kum 5nak a kai liomi Ko Phung Maw cu Kawl ralkapmeithal kuan in a
nunnak a liamtimi a si. Yangon Institue of Technology (Atucu
RangonTechnology University (YTU)tiin an thlen cang) cu Kawlrammipi a
thawhtertu buanbiachimtlak Sianghleirun a si.Ralkap cozah nih thuh an
timhmi tuanbia a hrawk i a thlek dihtu RIT timi cu siangngakchia vialte
thinlungah a caam zungzal ko lai. Hriam ngei lo sianghleirun
siangngakchia pawl hi nawlngeihnak tha lo vialte lu-pek le nunnak thap
in a dir-hnawh tontu buu an si.Lainawng cozah tha lo thinlung le
tuahsernak vialte cu a thianghlim tukmi sianghleirun siangngakchia hna
thinlung nih1988 ah a hrawk dih cikcek. Hi hrawhnak ah thisen tampi
vawlei ah a luang, fimnak hnuk-thlum dinnak Sianginn khantampi chuahtak a
si. Nihin tiang liangbah meithal he thingramtangkip ruahsur nilin hrial
loin an vak rih ko. Har tha lo vialte an tuar rih.
Biazai:
Nungak dawhte ka si, Sianghleirun nungak,mingo muidawh kaa ti. Khamhnak ding hriam ka kut ah a umlo. ka pumpaluk, tukvelh ka si.Ka nunnak cu, one nine eighteight, ah a tang. Zeidah ka tih,tuk dohnak hna, raltha in, kalung hriampi ka chiah kho lo.1988, March thla, thonginnkhan ah, ti cawh lo, ka nunnak aliam ruangmang. Thazaangchuah in kaa ven zongah hritemhrat cu, ka ti kho lo, a donghnak ah ka thianhlimnak, tichung atla. Ka pum paluk Uico ralkaprual nih, ka thianhlimnak ti, andin dih cang. Nain, ka thi lo,ka duhmi, ka herh mi democracy lamthluan ka kal rih lai. (1988 July thla ah minlanghter a duh lomi nungak pakhat a biazai chungin tlawmpal)
Biazai:
Nungak dawhte ka si, Sianghleirun nungak,mingo muidawh kaa ti. Khamhnak ding hriam ka kut ah a umlo. ka pumpaluk, tukvelh ka si.Ka nunnak cu, one nine eighteight, ah a tang. Zeidah ka tih,tuk dohnak hna, raltha in, kalung hriampi ka chiah kho lo.1988, March thla, thonginnkhan ah, ti cawh lo, ka nunnak aliam ruangmang. Thazaangchuah in kaa ven zongah hritemhrat cu, ka ti kho lo, a donghnak ah ka thianhlimnak, tichung atla. Ka pum paluk Uico ralkaprual nih, ka thianhlimnak ti, andin dih cang. Nain, ka thi lo,ka duhmi, ka herh mi democracy lamthluan ka kal rih lai. (1988 July thla ah minlanghter a duh lomi nungak pakhat a biazai chungin tlawmpal)
March 13, 1988 ah Ko Phung Maw cu ram le miphuncaah a nunnak a liam. RIT siangngakchia anmah le mah an ivelh caah Ko Phung Maw a thi tiah cozah thanhca ah an tial.March 14: Ralkap pawl meithalle thingtan he RIT sianginn ankulh colh. Ko Phung Maw athihnak kong a dang sianghleirun kipah thanh a si. March 15:Ralkap 600 cu thingtan le meithal he RIT sianghleirun ah an lut i Siangngakchia minung400 hrawng an tlaih hna.Ramdaihnak a hrawktu tupungSiangngakchia pawl dan kan tathna tiah cozah lei nih an thanh.March 16: Science & ArtSianghleirun Siangngakchia athong leng pawl cu antin thisen thawng lihnin in a hninhcang caah um khawh ti loin Inlay tibual leiah “uknak thalo thi cangseh, democracy ni tlang cangseh, party pakhat thi cang seh tiah an rak au colh. March 16,Inlay tibual hleirang (arang mihlei) pawng ah hriam ngei ralkaple hriam ngei lo Sianghleirun paraltha hna an i phomh colh.Nunnak tampi an pek. Hleirangcu hleisen tiah min a thangcolh. Thisen le mitthli an luang`i. March 17 ah cozah nih Ko Phung Maw a thih ning an hlat tikah kanmah kut a si ko,meithal kuan a si tiah an ti.Nain hleisen pawng thisen kong pakhat hmanh an chim lo.March 17 ah Sianghleirun Siangngakchia dihlak cozah nih lamkalnak riahcaw a rawnh hna anmah le khua cio ah a tlunterdih hna. Cucu Fimnak hnuk anrak dinnak sianghleirunpi adonghnak kut an tlaih ni ah aacang. Cutin sianghleirun leng leval an tuahto hna thawng nih ram pumpi mikip thinlung meibang a alhter. 1988 July 19 ah an tlaihmi hna Singhleirun valpawl an thlah than dih hna.Thonginn chung an hrem hnaning le tuarhar an innak vialteVOA le BBC te pawl nih a aupicaah mipi thinlung chung mei-alh a zual chin. August 8 ah cozah nih phaisa a thahmi alung a tling lomi pawl nih Ko Phung Maw a thihnak kong tarin Mahsahlah cozah dohnak achuak. Cun Aung San Su Kyi nih Shwetigon hnu lei minung500,000 hmaiah biachimnak angei colh ve. September 13 ah vuncichoh hlun U Nu, Daw Aung San Su Kyi, U Tin Oo,Bo Yan Naing le U Aung Kyite pawl tonnak an ngei i,caankarlak cozah dirhnak kong an ceih. Note: Ko Tin MyinHteh nih March thla ngaihnak tiin a tialmi aa tlak ning tein
Decembar 4.2011 The One Star tial ciami chungin.
Union of Burma Ram Ser Ning
:Mirang nih Kawlram cu voithumnak atuk 1885 November 29 ni ah a tei. Hi caan cu Konbaung Dynasty tiah rak timi Kawlram tuanbia i ahnubik Siangpahrang Thi-Baw Miin (Min-Dung Min fapa) chan kha arak si. Hi lio caan i Kawlram timi cu Thi Baw Min nih arak ukmi ram a si; Kachin, Karen, Chin, Shan, Kareni ti bantuk tlangcungmi ( ram) tampi cu an rak itel lo. Mirang nih Kawlram an lak khawh hnu kum 10 a rauh ah atu i Tlangcung cheukhat hna cu an rak tei ve hna. Karen le Karenni ( Kayah) bal cu Kawl Siangpahrang Tharrawaddy Min fapa Siangpahrang Min-Dung Min le Mirang nih 1875 ah min an thut i, a luatmi ah an pom hna ( Panglong minthut zong ah an itel lo). Mirang nih Myanmar ( atu i Myanmar ram) ram vialte alak dih tik ah Kawlmi le Chinmi (Tlangcungmi) cu adang te in a uk hna. Chinram ca ah “ Chin Hills Regulation” timi Uknak Phunghrampi (Constitution) cu 1896 ah an rak suai, i cu ning cun uk kan si. 1945 Sep. 2 Vawlei ralpi pahnihnak a dihkaa ah England ram ah thimnak an rak tuah i, Labour Party in Mr. Attlee nih Kawlram ara latu Winston Churchill cu ahun tei.Tikah, Attlee nih , “ Ukmi ram luatnak pek ding,” tiah arak chim cia bang India le Kawlram cu luatnak pek ding si, asi. Cu he pehtlai in Kawlram in “Aung Sang te hruaimi Pah-Sah Pah Lah” cu London an phan i, “ Shan, Kachin le Chin hna he luatnak ( Independence) nan kan pek `i lai,” tiah an rak ti. Cu thawng cu Shan Saw Bua pawl nih an rak theih ca ah “ kan duh lo” tiah London ah ca an kuat ve. Cucaah, Atlee nih cun Aung San cu athawh i, “ Thi-Baw Min ukmi Kawlram kan lak lio ah Kachin, Chin le Shan hi kan la chih lo ca ah Independence dang te in pek kan duh hna,” tiah a rak leh. Aung San nih cun, “ Asi. Adik ko. Kawl Siangpahrang pen lomi an si ca ah lak `inak nawl cu kan ngei lo. Sihmansehlaw, la `i ding in kan sawm hna lai i, an duh ahcun nanmah ( Mirang) zong nih nan thlauh hna lai lo,” arak ti hna i, “Ee” tiah 1947 January 7 ahkhan an rak leh ve__ Aung San le Attlee biakam ( download: aungsan-atlee- agreement).
1947 February 12 ah Panglong Conference ah Shan, Kachin, Chin le Bamar
(Aung San te group) nih Mirang sin in Independence hmunkhat te lak t`i
ding bia rak tiam arak si (Karen, Rakhaine le Mon cu Panglong
hnathlaknak ah an itel lo. Kareni cu independence hmumi ( Mirang uk lo)
arak si ca ah tel aherh lo). “Independence hmuh tikah ser tharmi “Ramthar” ah ram ngei hna nih mah le ram cu mah le duhning in hruai khawh siseh,” ti zong kha Panglong cathluan number 5 rak telh chih arak si ( Panglong Biakam download link: Panglong Agreement).
1948 January 4 ah Indenpedence rak hmuh tikah Union of Burma timi ram
thar cu arak chuak. Phundang in chim ahcun Myanmar tiah `hlen asi cangmi
Burma i a kum cu kum 68 asi cang ti khi asi ko. Sihmansehlaw, Myanmar
Army arak dirh thawktu Aung San thah hnu cu n Kawlmi nih hlen in rak
uk asi tikah tlangcungmi tampi cu an lung arak fak. Cucaah, U Nu nih a
rak hruai hna lio 1962 ah khan “ federal” in i ukding ah an rak hal hna
nain General Ne Win nih kan ram aa cheu lai tiah arak phan ca ah uknak
ara lak. Cu thawk cun ralkap nih uknak cu an thlah duh tilo 2010 tiang.
Arfi pakhat le NLD: “Aung San” timi a pa min, “Kyi” timi anu min le “ Suh” timi min fonh in Aung San Suh Gyi tiah rak timi Aung San fanu cu Kum1988 lio ah England ram Oxford khuapi in Nelpel ram le India ram hna ah Myanmar Ambassador arak `uan balmi a nu Daw Khin Gyi dam lo ruang ah Rangon a hun phan. Cu lio cu Socialist cozah Saw Maung chan rammi nih uknak duh lo ruang ah an au lio caan a si. Cu ti i mipi an temh tuarnak kha a hmuh tik ah ram ca ah pumpek in rian t`uan a hun thok beh. September 27, 1988 ah National League for Democracy ( NLD) cu Tin Oo ( Ral Bawi hlun) le Sayaci Win T`in ( Ca`ial thiam le Kawl ralkap nih kum 19 thong thlakmi; 2014 ah athi) he an rak dirh. Ralkap cozah nih Burma timi cu Myanmar tiah an t`hlen kumkhat atlin 1990 a phak tik ah Kawlrampi thimnak cu tuah asi i, NLD nih ram pumpi thimnak ah a ummi `hutnak 492 lakah 392 bak te an rak hmuh nain ralkap cozah nih uknak an rak pe duh lo. Biadang ah kal ta ning:- Hi `luk in mipi nih an uarmi NLD dirhtu lak i an uar khunmi kong te langhter ta ka duh
.
Suh Kyi, Inn Thong an thlak lio zaanlei sang nitlak lai
. Kum 27 chung harnak a ingmi NLD nih President ca ah U Htin Kyaw le U
Henry Van T`hio cu an chuahpi ve. Ramdang bang in mipi nih thim asi lo
i, Pyitawngsuh Hluttaw ahcun final ah Htin Kyaw, Henry Van Thio le
ralkap lei in U Myint Shwe hna cu an hun i thongh taktak tikah U Htin
Kyaw timi pasang nawn nih thimnak meeting kaimi 652 lakah vote 360 ahmuh
i, Myint Shwe nih 213 le Henry Van Thio nih 79 tiah an hmuh ca ah U
Htin Kyaw cu kum 5 chung President si ding ah ahun i fiang. Avoi 9nak
Myanmar President at`uan te ding Htin Kyaw nih teinak ahmuh lengkaa in, “
Hi teinak hi cu Suh Kyi ruang in hmuhmi a si ko,” tiah a chim.
Cozah An Ser:
NLD nih President athimmi hna pahnih chung i pakhat cu President
dirhmun a fian hnu ni 10 arauh March 20, 2016 ah USDP chan i Ministry
zung 36 an rak hmanmi cu 21 in a t`humh leng ah Ministry pakhat ah
Deputy Minister ( Duh Vuanci) um ti lo in Minister pakhat lawng um ding a
remh rih; USDP chan ah Deputy Minister cu 72 an rak um. Ministry of
Ethnic Affairs timi pakhat bal an ser chap. Hi Ministry zung 21 lak ah
Minister 18 cu NLD nih a thim i, atangmi pathum cu ralkap bawi Myin Aung
Hlaing nih a thim ve. An thimmi cu March 23, 2016 ah an thanh (
Hmanthlak zoh).
Kum tampi harnak atong nain President a si kho lomi Suh Gyi te a hruaimi NLD nih zeidah an tuah kho lai timi biahalnak bal cu lehding atuan rih_ zoh hmasa ahau. ‘Sa kaah hlan hnahchawl phah hlah’ tiah Lai phung a um bang chim chung ding cu tawk sum pah i hen ta. Sihmansehlaw, Phunghram ah President cu President thim thawk in Party he pehtlainak ngei ti hlah seh ti asi. Suh Kyi nih Senior President ka si lai atimi cu tah asi tak ne kho lai lo tih? Mah kaa zawn hi cun big headache asi ko. Minister thimnak ah Ministry of the Preisident Office ah Suh Kyi cu a hun i tenh ko ai. Amah nih Ministry pali atlaih ca ah aa biatak ngaingai ti hmuh khawh a si, Phundang in cun Minister li ( vuanci ci li) asi lai cu.! Zei khom si ah, Ministry pawl ser hmanh ah USDP chan i kum nga ah Sing 136,800 Minister lahkhah an rak hmanmi cu NLD chan ahcun sing 32,400 in an ruahchung hi uar a um tuk, Deputy Minister lahkhah vialte cu kan miak cang fawn. Kar khat lawng a ke a kar rih nain Ram pumpi caah hloknak a tuah colh tikah NLD cu mipi lungthin ah hring dildel in hring didel…
. Phundang in cun NLD cu honeymoon an kal lio asi.
:Mirang nih Kawlram cu voithumnak atuk 1885 November 29 ni ah a tei. Hi caan cu Konbaung Dynasty tiah rak timi Kawlram tuanbia i ahnubik Siangpahrang Thi-Baw Miin (Min-Dung Min fapa) chan kha arak si. Hi lio caan i Kawlram timi cu Thi Baw Min nih arak ukmi ram a si; Kachin, Karen, Chin, Shan, Kareni ti bantuk tlangcungmi ( ram) tampi cu an rak itel lo. Mirang nih Kawlram an lak khawh hnu kum 10 a rauh ah atu i Tlangcung cheukhat hna cu an rak tei ve hna. Karen le Karenni ( Kayah) bal cu Kawl Siangpahrang Tharrawaddy Min fapa Siangpahrang Min-Dung Min le Mirang nih 1875 ah min an thut i, a luatmi ah an pom hna ( Panglong minthut zong ah an itel lo). Mirang nih Myanmar ( atu i Myanmar ram) ram vialte alak dih tik ah Kawlmi le Chinmi (Tlangcungmi) cu adang te in a uk hna. Chinram ca ah “ Chin Hills Regulation” timi Uknak Phunghrampi (Constitution) cu 1896 ah an rak suai, i cu ning cun uk kan si. 1945 Sep. 2 Vawlei ralpi pahnihnak a dihkaa ah England ram ah thimnak an rak tuah i, Labour Party in Mr. Attlee nih Kawlram ara latu Winston Churchill cu ahun tei.Tikah, Attlee nih , “ Ukmi ram luatnak pek ding,” tiah arak chim cia bang India le Kawlram cu luatnak pek ding si, asi. Cu he pehtlai in Kawlram in “Aung Sang te hruaimi Pah-Sah Pah Lah” cu London an phan i, “ Shan, Kachin le Chin hna he luatnak ( Independence) nan kan pek `i lai,” tiah an rak ti. Cu thawng cu Shan Saw Bua pawl nih an rak theih ca ah “ kan duh lo” tiah London ah ca an kuat ve. Cucaah, Atlee nih cun Aung San cu athawh i, “ Thi-Baw Min ukmi Kawlram kan lak lio ah Kachin, Chin le Shan hi kan la chih lo ca ah Independence dang te in pek kan duh hna,” tiah a rak leh. Aung San nih cun, “ Asi. Adik ko. Kawl Siangpahrang pen lomi an si ca ah lak `inak nawl cu kan ngei lo. Sihmansehlaw, la `i ding in kan sawm hna lai i, an duh ahcun nanmah ( Mirang) zong nih nan thlauh hna lai lo,” arak ti hna i, “Ee” tiah 1947 January 7 ahkhan an rak leh ve__ Aung San le Attlee biakam ( download: aungsan-atlee-
Arfi pakhat le NLD: “Aung San” timi a pa min, “Kyi” timi anu min le “ Suh” timi min fonh in Aung San Suh Gyi tiah rak timi Aung San fanu cu Kum1988 lio ah England ram Oxford khuapi in Nelpel ram le India ram hna ah Myanmar Ambassador arak `uan balmi a nu Daw Khin Gyi dam lo ruang ah Rangon a hun phan. Cu lio cu Socialist cozah Saw Maung chan rammi nih uknak duh lo ruang ah an au lio caan a si. Cu ti i mipi an temh tuarnak kha a hmuh tik ah ram ca ah pumpek in rian t`uan a hun thok beh. September 27, 1988 ah National League for Democracy ( NLD) cu Tin Oo ( Ral Bawi hlun) le Sayaci Win T`in ( Ca`ial thiam le Kawl ralkap nih kum 19 thong thlakmi; 2014 ah athi) he an rak dirh. Ralkap cozah nih Burma timi cu Myanmar tiah an t`hlen kumkhat atlin 1990 a phak tik ah Kawlrampi thimnak cu tuah asi i, NLD nih ram pumpi thimnak ah a ummi `hutnak 492 lakah 392 bak te an rak hmuh nain ralkap cozah nih uknak an rak pe duh lo. Biadang ah kal ta ning:- Hi `luk in mipi nih an uarmi NLD dirhtu lak i an uar khunmi kong te langhter ta ka duh

Suh Kyi cu 1988 in 2010
kar tiang ah kum 15 t`luk ralkap cozah nih innthong ah an rak hren. Athi
cu thah an rak timh. A `a ngeihchunh Engineer Aung San Oo hna in an
tlaih hnik nain a pa thisa a ngeih ruang ah an tawng kho lo. An pa Dr.
Micheal Aris le afale pahnih Myint San Aung @Alexander Aris le Thein Lin
@ Kim Aris nih 1995 ahkhan voikhat cu Yangon i Innyak an inn ah an rak
t`lawn bal. Suh Kyi nih a nu thlop ding a rak kal ahhin a fahniang Kawl
min in Thein Lin tiah auhmi hi kum 11 lawng arak si rih. Kawl cozah nih
Suh Kyi cu ramdang ah chuah khawhnak nawl an rak peek nain, Democracy
ruang ah nunnak apeemi ka minung hawi hna ca ah democracy kan lak ahau
arak ti ruang ah chungkhar sin zong rak kal loin mipi ca ah a thin arak
khuai. A vapa cu Suh Kyi Noble Peace Prize ahmuh hnu kum 8 atlin 1999
ahkhan amah kum 52 arak si ah cancer zawtnak in arak thi. Kum 10 chung
ah a dawtmi Suh Kyi voikhat te lawng tonnak caan t`ha a rak hmuh. Suh
Kyi ton ding arak i tim lengmang ko nain Kawl cozah nih an rak sianh lo
ca ah lung siaherh bu in a dawtmi bia te hmanh thei manh lo in arak thi
ko__ Ngaihchia taktak asi. Senior GeneralThan Shwe nih uknak cu a kut in
a duhnak paoh ah azaam i, a ngawih hnu November 3, 2010 ahcun Suh Kyi
cu Innthong in luatnak pek a hun si. Mipi nih an i lawmnak an langhter. “
Kan nu, na ngandam ko seh! Kan in dawt tuk. Kanmah zong na sinah kan um
zungzal lai,” tiah mitthli rual he bia an tiam. Cu `luk i mipi nih
tlaichanmi Suh Gyi le ahruaimi NLD cu 2015 thimnak tei ding ah ralkap
cozah nih covo 25% cu an ilak cia; goal hnih in zuamnak tuah hlan ah an
tei cia hna, kan ti lai.
Chan Kar Lakah Kawlram Mipi Mitthli he Teinak: Logo
ah Awtaw aa sermi NLD Party nih amah he aa zuam kho lai tiah ruahmi
USDP cu teng lak in a thongh ko. Ram pumpi kusale thim khawhmi 644 lak
ah 390 zat a tei. Upper House (Amyota Hluttaw) ` hutnak 224 lak ah 135
le Lower House ( Pyituh Hlawttaw) `hutnak 440 lakah `hutdan 255 teinak
ahmuh. Tikah, Phunghram ah Pyitaung Suh Hluttaw ( Amyota Hluttaw +
Pyituh Hluttaw) `hutnak 644 lakah `hutnak 333 a hmumi cozah aser khawh
lai ti asi ca ah NLD nih cozah ser khawhnak power a hun ngei. USDP bal
cu covo an ngah ciami `hutnak 166 ( Ralkap; Pyitawsuh Hluttaw i 25%) le
thimnak in an hmuhmi `hutnak 41 fonh ah 207 lawng an `lin ca ah cozah
ser kho lo in an thiang. Sihmansehlaw, Phunghram ah ralkap nih President
ca minung pakhat chuahpinak nawl a ngeih ca ah U Myint Shwe cu chuahpi a
si i, Pyituang Suh Hluttaw nih President ca an thim tik ah vote tambik
pahnihnak ahun si. Vote a tambik pahihnak timi sullam cu phunghram ning
in President khual a`lawn kar lak, siloah adam lo/ athih ti bantuk ah ni
25 chung President a t`uan kho ti asi_ sorri ka pial deng Kum tampi harnak atong nain President a si kho lomi Suh Gyi te a hruaimi NLD nih zeidah an tuah kho lai timi biahalnak bal cu lehding atuan rih_ zoh hmasa ahau. ‘Sa kaah hlan hnahchawl phah hlah’ tiah Lai phung a um bang chim chung ding cu tawk sum pah i hen ta. Sihmansehlaw, Phunghram ah President cu President thim thawk in Party he pehtlainak ngei ti hlah seh ti asi. Suh Kyi nih Senior President ka si lai atimi cu tah asi tak ne kho lai lo tih? Mah kaa zawn hi cun big headache asi ko. Minister thimnak ah Ministry of the Preisident Office ah Suh Kyi cu a hun i tenh ko ai. Amah nih Ministry pali atlaih ca ah aa biatak ngaingai ti hmuh khawh a si, Phundang in cun Minister li ( vuanci ci li) asi lai cu.! Zei khom si ah, Ministry pawl ser hmanh ah USDP chan i kum nga ah Sing 136,800 Minister lahkhah an rak hmanmi cu NLD chan ahcun sing 32,400 in an ruahchung hi uar a um tuk, Deputy Minister lahkhah vialte cu kan miak cang fawn. Kar khat lawng a ke a kar rih nain Ram pumpi caah hloknak a tuah colh tikah NLD cu mipi lungthin ah hring dildel in hring didel…
CHIN MINTHANG HNA (3)
Rev. Dr. DAVID VAN BIK KONGLAM TAWI
****************************** *********
Rev. Dr. David Van Bik cu kum 1926 July thla 28 ah Thantlang peng Tlangpi khua ah a rak chuak. Phungchimtu Saya Chawn Tur le Pi Renh Tial i an fale pali lakah upa bik a si. Saya Chawn Tur a thih hnu ah Pi Renh Tial cu va dang a ngei i fanu fapa panga an hrin hna i, David Van Bik cu unau pariat a ngei.
David Van Bik cu Tlangpi sianghramruun ah 1936 in a kai i 1939 ah Saya Kaw Kaw kuttang ah taangli a awng. Kum 1942 ah Falam khua Anglo-Vernacular High School ah taang-ruk a awng. Vawlei cung ralpi II ruangah sianginn vialte an rak khaar dih i, David Van Bik cu 1943-44 chung acozah cazi rian Thangzang le Bungkhua ah a rak tuan.
1945 kum ah India ram Cherrapunji Theological College ah a lut i Dip. Th. degree a hmu. Cu Theological College thiamthiam cun Serampur taanghra camipuai a awng.
Baibal sianginn kai aa liim in Rev. Dr. Robert G. Johnson dirhmi Chin Baibal Training School ah 1949 June in 1951 tiang a tuan. Hi a tuan lio ahhin Rev. Johnson he Baibal Biakam Hlun leh hram an thawk i an leh hmasa bikmi cu Genesis cauk a si. 1951 ah Insein Baptist Divinity (atu Myanmar Institute of Theology) ah a kai than i 1955 kum ah B. Th. dikri a hmu. Cu dih cun Hakha Chin Baibal Training School ahkhan a tuan than.
Saya David Van Bik cu 1956 ah Pi Zo Kai he an i um i fanu fapa panga an ngeih hna. 1957 kum ah America ram Berkeley khua i a ummi Berkeley Baptist Divinity School ah kum hnih a cawng than i M.A. dikri a hmu. 1959 ah Lairam ah a rak tlung i a tlun kum cun Falam “Zomi Theological School” ah Principal a tuan.
1963 ah Hakha ah an chungtekhar in an hun i thial i caantling in Bible ca cu Rev. R. G. Johnson he an letti. 1966 khan siangbawipa cu Ne Win Cozah thar nih umnak nawl an peek ti lo caah a chungkhar he America ah an kir. Cu hnu cun Baibal leh rian cu Saya Van Bik lawng nih aa hmaithlaak. 1979 ah Lai Baibal Thiang cu a liim i an chuah.
David Van Bik cu 1977 in 1987 tiang Khrihfa ca lei riantuannak ah luhlinh in a tuan. 1983 kum ah England ram Oxford University ah canamnak lei cawn awkah a kal. 1986 ah English-Chin Dictionary a chuah.
Rev. David Van Bik cu 1987 kum March thla in caantling Pathian rian`uannak in pensen a la. Caantling riantuannak in i diin hmanhsehlaw, Rev. David Van Bik cu calei rian ah diin loin a tuan peng i cauk tampi a `ial. Cauk 30 a tial. A tialmi cauk lakah cauk pipuam bik hna cu Lai Baibal Thiang, English-Chin Dictionary le, Chin-English Dictionary le, Rev. Robert Johnson tialmi Lairam i Siangbawite Riantuannak Tuanbia (volume 1&2) a lehmi hna hi an si. Chin-English Dictionary hi amah a thih hnu 2010 ah a chuak.
Rev. David Van Bik cu 1990 in 1996 tiang Chin Christian College (CCC) ah Principal a tuan. Cu hnu cun United Bible Societies le Chin Association for Christian Communication (CACC) hnathlaaknak in Lai Baibal remhthannak (revision) rian cu 1996 kum in a thawk than. Hi rian a tuan lio ah ruahlopi in Ralkap Cozah nih an rak tlaih i 1996 July 12 in September 16 tiang Hakha thong ah a tla. Pathian lamhruainak le a hawile tanpinak thawngin thonginn ah nili chung lawng a um i leeng umnak nawl an peek caah Baibal remhthan rian cu a hun pehzulh khawh than.
Rev. Van Bik cu Chin Christian College i rian a tuan lio, 1994 kum ah Laimi Khrihfa ca i a riantuannak cungah M. A. a rak cawnnak sianginn (America Baptist Seminary of the West) nih upatnak degree Doctor of Divinity (D. D.) an peek. Hi lio ahhin CCC Baibal sianginn caah cauk thongruk renglo a hawile sinin a hmuh. 1996 kum ah amah sian lo buin Principal rian in aa din.
Lai Baibal remh thanmi cu Khrihfa kutah tlamtling tein a phaakter khawh hnu ah Chin-English Dictionary tuah a vun thawk than. Hi dictionary hi tha deuh le tlamtling deuh in chuah khawh a duh caah America ah a kal i a thiammi sinin bawmhchannak hal duh le a fale tlawn duh pahah 1999 July thla ah a nupi he visiting scholar in America ah an kal.
Rev. Dr. David Van Bik cu Laimi caah diin thiam loin rian a tuan cuahmah lio ah hnar khenser nih a phaak caah siizung a phan. Siibawite nih an thiam dih umnak in an thlop i a hun dam deuhin rian cu a vun pehzulh than i a liim ta manh. Khual zong a tlawng ta i phung zong a chim, tipil zong a pe rih. Laitlang lei tlun ding a si cang caah US i Lai Khrihfa tete a tlawng ta hna. Laitlaang ah HBA nih Jubilee tuahpiak an timh caah a tlun lai hi an i hngahhlang tuk cio. Sihmanhsehlaw, Dr. Van Bik cu khenser sii an ronh thanmi kha a pum thisa nih a tuar khawh lo caah, 2000 August 19 zanlei sml 9:05 ah a dawtmi Lairam kir manh ti loin a rianhmi Pathian sinah aa diin.
Rev. Dr. David Van Bik ruak cu America i a ummi Laimi hna nih US dollar thong hleinga dih in Laitlaang ah an tlunter i a thih ni in ni hleiriatnak September 3 ah Hakha a phaan i dawtu Khrihfabu tampi nih mitthli he a ruak an don, an humh i an thlah.
Rev. David Van Bik cu Laimi nih ‘Kan Pa’ tiah kan auhmi a si. Phungchimthiam, ca`ialthiam, Baibal lei thiamsaang, kan Laiholh kilhkamhtu, thanchotertu, mino tampi Mirang holh thiamnak thlaici a tuhtu kan pa a si.
Malaysia CSO Cawnmi
Rev. Dr. DAVID VAN BIK KONGLAM TAWI
******************************
Rev. Dr. David Van Bik cu kum 1926 July thla 28 ah Thantlang peng Tlangpi khua ah a rak chuak. Phungchimtu Saya Chawn Tur le Pi Renh Tial i an fale pali lakah upa bik a si. Saya Chawn Tur a thih hnu ah Pi Renh Tial cu va dang a ngei i fanu fapa panga an hrin hna i, David Van Bik cu unau pariat a ngei.
David Van Bik cu Tlangpi sianghramruun ah 1936 in a kai i 1939 ah Saya Kaw Kaw kuttang ah taangli a awng. Kum 1942 ah Falam khua Anglo-Vernacular High School ah taang-ruk a awng. Vawlei cung ralpi II ruangah sianginn vialte an rak khaar dih i, David Van Bik cu 1943-44 chung acozah cazi rian Thangzang le Bungkhua ah a rak tuan.
1945 kum ah India ram Cherrapunji Theological College ah a lut i Dip. Th. degree a hmu. Cu Theological College thiamthiam cun Serampur taanghra camipuai a awng.
Baibal sianginn kai aa liim in Rev. Dr. Robert G. Johnson dirhmi Chin Baibal Training School ah 1949 June in 1951 tiang a tuan. Hi a tuan lio ahhin Rev. Johnson he Baibal Biakam Hlun leh hram an thawk i an leh hmasa bikmi cu Genesis cauk a si. 1951 ah Insein Baptist Divinity (atu Myanmar Institute of Theology) ah a kai than i 1955 kum ah B. Th. dikri a hmu. Cu dih cun Hakha Chin Baibal Training School ahkhan a tuan than.
Saya David Van Bik cu 1956 ah Pi Zo Kai he an i um i fanu fapa panga an ngeih hna. 1957 kum ah America ram Berkeley khua i a ummi Berkeley Baptist Divinity School ah kum hnih a cawng than i M.A. dikri a hmu. 1959 ah Lairam ah a rak tlung i a tlun kum cun Falam “Zomi Theological School” ah Principal a tuan.
1963 ah Hakha ah an chungtekhar in an hun i thial i caantling in Bible ca cu Rev. R. G. Johnson he an letti. 1966 khan siangbawipa cu Ne Win Cozah thar nih umnak nawl an peek ti lo caah a chungkhar he America ah an kir. Cu hnu cun Baibal leh rian cu Saya Van Bik lawng nih aa hmaithlaak. 1979 ah Lai Baibal Thiang cu a liim i an chuah.
David Van Bik cu 1977 in 1987 tiang Khrihfa ca lei riantuannak ah luhlinh in a tuan. 1983 kum ah England ram Oxford University ah canamnak lei cawn awkah a kal. 1986 ah English-Chin Dictionary a chuah.
Rev. David Van Bik cu 1987 kum March thla in caantling Pathian rian`uannak in pensen a la. Caantling riantuannak in i diin hmanhsehlaw, Rev. David Van Bik cu calei rian ah diin loin a tuan peng i cauk tampi a `ial. Cauk 30 a tial. A tialmi cauk lakah cauk pipuam bik hna cu Lai Baibal Thiang, English-Chin Dictionary le, Chin-English Dictionary le, Rev. Robert Johnson tialmi Lairam i Siangbawite Riantuannak Tuanbia (volume 1&2) a lehmi hna hi an si. Chin-English Dictionary hi amah a thih hnu 2010 ah a chuak.
Rev. David Van Bik cu 1990 in 1996 tiang Chin Christian College (CCC) ah Principal a tuan. Cu hnu cun United Bible Societies le Chin Association for Christian Communication (CACC) hnathlaaknak in Lai Baibal remhthannak (revision) rian cu 1996 kum in a thawk than. Hi rian a tuan lio ah ruahlopi in Ralkap Cozah nih an rak tlaih i 1996 July 12 in September 16 tiang Hakha thong ah a tla. Pathian lamhruainak le a hawile tanpinak thawngin thonginn ah nili chung lawng a um i leeng umnak nawl an peek caah Baibal remhthan rian cu a hun pehzulh khawh than.
Rev. Van Bik cu Chin Christian College i rian a tuan lio, 1994 kum ah Laimi Khrihfa ca i a riantuannak cungah M. A. a rak cawnnak sianginn (America Baptist Seminary of the West) nih upatnak degree Doctor of Divinity (D. D.) an peek. Hi lio ahhin CCC Baibal sianginn caah cauk thongruk renglo a hawile sinin a hmuh. 1996 kum ah amah sian lo buin Principal rian in aa din.
Lai Baibal remh thanmi cu Khrihfa kutah tlamtling tein a phaakter khawh hnu ah Chin-English Dictionary tuah a vun thawk than. Hi dictionary hi tha deuh le tlamtling deuh in chuah khawh a duh caah America ah a kal i a thiammi sinin bawmhchannak hal duh le a fale tlawn duh pahah 1999 July thla ah a nupi he visiting scholar in America ah an kal.
Rev. Dr. David Van Bik cu Laimi caah diin thiam loin rian a tuan cuahmah lio ah hnar khenser nih a phaak caah siizung a phan. Siibawite nih an thiam dih umnak in an thlop i a hun dam deuhin rian cu a vun pehzulh than i a liim ta manh. Khual zong a tlawng ta i phung zong a chim, tipil zong a pe rih. Laitlang lei tlun ding a si cang caah US i Lai Khrihfa tete a tlawng ta hna. Laitlaang ah HBA nih Jubilee tuahpiak an timh caah a tlun lai hi an i hngahhlang tuk cio. Sihmanhsehlaw, Dr. Van Bik cu khenser sii an ronh thanmi kha a pum thisa nih a tuar khawh lo caah, 2000 August 19 zanlei sml 9:05 ah a dawtmi Lairam kir manh ti loin a rianhmi Pathian sinah aa diin.
Rev. Dr. David Van Bik ruak cu America i a ummi Laimi hna nih US dollar thong hleinga dih in Laitlaang ah an tlunter i a thih ni in ni hleiriatnak September 3 ah Hakha a phaan i dawtu Khrihfabu tampi nih mitthli he a ruak an don, an humh i an thlah.
Rev. David Van Bik cu Laimi nih ‘Kan Pa’ tiah kan auhmi a si. Phungchimthiam, ca`ialthiam, Baibal lei thiamsaang, kan Laiholh kilhkamhtu, thanchotertu, mino tampi Mirang holh thiamnak thlaici a tuhtu kan pa a si.
Malaysia CSO Cawnmi
Pupa Holhthuk
--------------------
Holhthuk timi cu hlan ah khuavang holh an rak ti. Mithi le minung hna cu khuavang langh in an i chawnh tikah an rak hmanmi a si ruangah a si men lai. Nihin ah cun tam deuh cu hlacuang lawngah kan hman cang hna. "ka nu" ti cu "sunghno" ti a si i, "nika" ti cu "cerlian" tiah holhthuk ah a um nain "Maw ka sunghno," tiah kan nule cu kan au ti hna lo i, "Cerlian a tlang," tiah kan chim ti lo. "Ni a tlang," kan ti ko. Asinain chimkem in kan hman lengmang hna.
--------------------
Holhthuk timi cu hlan ah khuavang holh an rak ti. Mithi le minung hna cu khuavang langh in an i chawnh tikah an rak hmanmi a si ruangah a si men lai. Nihin ah cun tam deuh cu hlacuang lawngah kan hman cang hna. "ka nu" ti cu "sunghno" ti a si i, "nika" ti cu "cerlian" tiah holhthuk ah a um nain "Maw ka sunghno," tiah kan nule cu kan au ti hna lo i, "Cerlian a tlang," tiah kan chim ti lo. "Ni a tlang," kan ti ko. Asinain chimkem in kan hman lengmang hna.
Tc.
1. Sunghno ka nu na dawtnak…
2. Cerlian ee nunu liam tim ai cang…tbk.
Cu bantuk cun hlaphuah le catial tikah holh rum le holhthuk aa tel ahcun thuam dawh le thuam òha bantuk an si caah hlacuang ah kan hman tawnmi bia an si.
A bon :A dam, mah ning, amah kel
A bung : A dihlak kawmh
A carin : Thlapa detka te
A cing : Fa ngei kho lo
A de : Thlopa a loh, a mawt i a langh than hmasa bik
A dir : Caw, naa, sia
A en (een) : A par lingte
A hlum : A chungah a um, a zapi in hmunkhat ah an i tom
A huai : A puarhrang, a chiakha, huham thalo a ngeimi (Khuachia)
A khat : Ngal amah lawng in a um mi a pa, a caancaan te ah a cangmi
A kheng : A thang kho lomi, vawlei a vuat lomi
A mar : Satil a khuk tang, khulvai
A mar : A thiang, a mil a tlor
A rial : Fa a ngei rih lomi vok nu
A roh : A thih taak
A thalkhang: Thlapa a cheu bak a langh lio
A zarh : Tawngh chia, chim chia
A zik : A lu bik, a cung bik
A zuan : Aa tlak, aa rem
A cal : Sakhi a kawng, a pa
A chuan : Vafa
A deu : A tak a si lomi
Ah : Fanu va a ngeih lio i thahpiak
A hli : Ar pa, varit pa
A hran : Sum ah a voi khatnak suk mi, a hrawpi, tlam a tling rih lomi, a dang tein
Aidi : Duh nun chin lengmang nak
A kawng : Ki a ngeimi ramsa a pa
A khong : Tilidit lomi vok a pa, arhli cang
A la : Fa a hring rih lomi saòil (Vok telh lo)
An (aan) : Bia, holh, aw
An dawh : Bia dawh
An lau : Hmunka panh
An nem : Bia nem
An rem : Bia rem
An thlum : Bia thlum
Anka : Bia, holh, hmurka
Ankheng : Lungthin khah, bia khenkham, bia tankanh
Anthlam : Muithlawm, aw aan
A t'hiah : Sum ah voihnih sukmi, tuah t'han mi, tlam a tling mi
Ar nak hmanh : Nupi caah fehternak an nak in thlacamnak tuah
Ar-ah : Nu le va sinak caah biahren nak, ar thah, hamnak tuah
Ardimei : Mi nupi a sualpi mi pa an thih tik ah an tonhmi hna ar khong mei
Arsa : Nupi tling sinak caah thahmi vok/ar
Arte kai : Mui chupchap
A vamlu :Thlapa a det hnu zan hlei hnihnak
A vomlei : Thlapa a det hnu zan hleilinak
Awlh : Tlangrian t'uanter lo
#CACC
PHOTO: Pu Kio Mang(kha hlan Ram-uk Bawi)
1. Sunghno ka nu na dawtnak…
2. Cerlian ee nunu liam tim ai cang…tbk.
Cu bantuk cun hlaphuah le catial tikah holh rum le holhthuk aa tel ahcun thuam dawh le thuam òha bantuk an si caah hlacuang ah kan hman tawnmi bia an si.
A bon :A dam, mah ning, amah kel
A bung : A dihlak kawmh
A carin : Thlapa detka te
A cing : Fa ngei kho lo
A de : Thlopa a loh, a mawt i a langh than hmasa bik
A dir : Caw, naa, sia
A en (een) : A par lingte
A hlum : A chungah a um, a zapi in hmunkhat ah an i tom
A huai : A puarhrang, a chiakha, huham thalo a ngeimi (Khuachia)
A khat : Ngal amah lawng in a um mi a pa, a caancaan te ah a cangmi
A kheng : A thang kho lomi, vawlei a vuat lomi
A mar : Satil a khuk tang, khulvai
A mar : A thiang, a mil a tlor
A rial : Fa a ngei rih lomi vok nu
A roh : A thih taak
A thalkhang: Thlapa a cheu bak a langh lio
A zarh : Tawngh chia, chim chia
A zik : A lu bik, a cung bik
A zuan : Aa tlak, aa rem
A cal : Sakhi a kawng, a pa
A chuan : Vafa
A deu : A tak a si lomi
Ah : Fanu va a ngeih lio i thahpiak
A hli : Ar pa, varit pa
A hran : Sum ah a voi khatnak suk mi, a hrawpi, tlam a tling rih lomi, a dang tein
Aidi : Duh nun chin lengmang nak
A kawng : Ki a ngeimi ramsa a pa
A khong : Tilidit lomi vok a pa, arhli cang
A la : Fa a hring rih lomi saòil (Vok telh lo)
An (aan) : Bia, holh, aw
An dawh : Bia dawh
An lau : Hmunka panh
An nem : Bia nem
An rem : Bia rem
An thlum : Bia thlum
Anka : Bia, holh, hmurka
Ankheng : Lungthin khah, bia khenkham, bia tankanh
Anthlam : Muithlawm, aw aan
A t'hiah : Sum ah voihnih sukmi, tuah t'han mi, tlam a tling mi
Ar nak hmanh : Nupi caah fehternak an nak in thlacamnak tuah
Ar-ah : Nu le va sinak caah biahren nak, ar thah, hamnak tuah
Ardimei : Mi nupi a sualpi mi pa an thih tik ah an tonhmi hna ar khong mei
Arsa : Nupi tling sinak caah thahmi vok/ar
Arte kai : Mui chupchap
A vamlu :Thlapa a det hnu zan hlei hnihnak
A vomlei : Thlapa a det hnu zan hleilinak
Awlh : Tlangrian t'uanter lo
#CACC
PHOTO: Pu Kio Mang(kha hlan Ram-uk Bawi)
(Sagaing) Chinmi Dirhmun
Sagaing Ramthen chungah peng 37 a um i peng 28 ah Chin kan um. Sagaing ramthen minung zate ting 53 a si i Chin ting thum le cheu. Chin mipum kan tam biknak cu Kale peng a si. Kale pengah Chin khua 73 a um.
Tamu pengah Chin khua 36, Khamti le Homalyn peng pawl ah Chin khua 47. Tamu, Khamti le Homalyn peng pawl ah Thado-Kuki an tam bik.
A Miphun chungin Sagaing Ramthen ah: Laimi, Zomi, Lusei (Mizo), Thado-Kuki, Asho, Cho, tiin kan um., Mipum tam bik cu Laimi (Falam) an si. Pahnihnak cu Zomi (Tedim) an si i pathumnak cu Thado-Kuki, palitnak cu Lusei, panganak cu Laimi (Haka) an si.
Sagaing Ramthen chungah peng 37 a um i peng 28 ah Chin kan um. Sagaing ramthen minung zate ting 53 a si i Chin ting thum le cheu. Chin mipum kan tam biknak cu Kale peng a si. Kale pengah Chin khua 73 a um.
Tamu pengah Chin khua 36, Khamti le Homalyn peng pawl ah Chin khua 47. Tamu, Khamti le Homalyn peng pawl ah Thado-Kuki an tam bik.
A Miphun chungin Sagaing Ramthen ah: Laimi, Zomi, Lusei (Mizo), Thado-Kuki, Asho, Cho, tiin kan um., Mipum tam bik cu Laimi (Falam) an si. Pahnihnak cu Zomi (Tedim) an si i pathumnak cu Thado-Kuki, palitnak cu Lusei, panganak cu Laimi (Haka) an si.
2015 tiangah, Sagaing ramṭhen chungah Khristian biakinn 642 a um. Budha
biakinn 8,889, Muslim biakinn 83, Hindu biak inn 25, Tuluk biak inn
11.an si.
I PALH SUAL LAI CIH
==============
*Thlakhat ah tangka zeizat dah a hmuh? ti nak in..,a hmuh cia mi ah a kenkawi zia,a khawn zia thiam mi si maw ti tu hi vaa thim deuh
==============
*Thlakhat ah tangka zeizat dah a hmuh? ti nak in..,a hmuh cia mi ah a kenkawi zia,a khawn zia thiam mi si maw ti tu hi vaa thim deuh
*A zei tik caan paoh ii Pathian min chim dai lo..,Zei paoh ii Pathian min
i biakam hmang mi cu a nun ah hmuh ding taktak um men lai lo...,Cu
cah va zum tuk duh hlah
*Kan i umh hnu ah a nun cu ka remh te ko lai ti zong vaa tim duh fawn hlah...,a ruang cu kan rak i duh lio Nungak Tlangval kan si lio in pei (Ka zuudin le ka sa ei ) cu na theih ko bu ah na ka vat ko cu an ti lai ii holh tei nak ah an hman lai.., cu cah nan i duh lio hman ii na remh khawh lo mi cu i umh hnu i remh chawm ding in cun i thim duh hlah va kal tak ko
*Na cung ii harsatnak um mi kha a ruah zia thiam tu men si lo in...,Na tlamtlin lonak na fel lonak na sining dihlak ii an pawmkho tu an ngaithiam kho tu kha vaa thim deuh
*Pathian riantuan tu a sinak le...,a reng sannak,mi ii Upat mi a sinak lawng zong khi zoh hlah...,nan pahnih te lawng ii nan um caan i a caan lak nak ding caan rem tampi a um lio zong ii Pathian mithmai zoh ii Pathian a tih mi...,mipi hmai lawng ah siloin Nan mah pahnih te lawng um zong ii Pathian a tih mi kha vaa thim deuh
*Nangmah an tlaihchan peng ruangah khan an dawt khun ii an duh khun a si dih theng lem lo...,zawtfah na tawn caan maw a si lo ah nangmah te ii na cawlcangh khawh lo lio sungh zatlak na tawn caan hna khin an duhdawtnak kha va tah piak deuh!
*Mi piangthar tha ngai bangin a lang maw,Biakinn ah a lam tawn maw,thla a cam tawn maw,khrihfabu i hruainak cawlcanghnak ah a pum aa pe mi a si maw ti hnak in...,harsatnak a tawn tik ah mi lungthawng a si maw a huahaa lo ii hnabei dawngh hmang a si maw..,A thinhun ah mi zeiban tuk dah a si ti tu khi va zoh deuh...,Cu hnu lawng ah a sinak diktak fiang te in na hmuh khawh lai
*I sumnak nun ngeih hi zeihmanh nih a tluk lo ii a hua kho tu thil zeihmanh a um fawn lo...,Na nun chung caa i an cawmkeng tu ding le an zohkhenh tu ding ii naa thim mi kha Nu le pa sin ah mithli he an kir ter tu hna a si deuh sual lai
*Cu caah na ngeih mi dihlak zong va hmang dih hlah,mi chim mi kip zong vaa zumh dih duh hlah law na theih mi dihlak zong va chim dih fawn hlah...,Na duh mi te tu cu i thim ko law a mah bel te(THIM) i palh sual lai cih....,Naa (THIM) bantuk tein a theipar na zun ding a si kha philh hlah
*Kan i umh hnu ah a nun cu ka remh te ko lai ti zong vaa tim duh fawn hlah...,a ruang cu kan rak i duh lio Nungak Tlangval kan si lio in pei (Ka zuudin le ka sa ei ) cu na theih ko bu ah na ka vat ko cu an ti lai ii holh tei nak ah an hman lai.., cu cah nan i duh lio hman ii na remh khawh lo mi cu i umh hnu i remh chawm ding in cun i thim duh hlah va kal tak ko
*Na cung ii harsatnak um mi kha a ruah zia thiam tu men si lo in...,Na tlamtlin lonak na fel lonak na sining dihlak ii an pawmkho tu an ngaithiam kho tu kha vaa thim deuh
*Pathian riantuan tu a sinak le...,a reng sannak,mi ii Upat mi a sinak lawng zong khi zoh hlah...,nan pahnih te lawng ii nan um caan i a caan lak nak ding caan rem tampi a um lio zong ii Pathian mithmai zoh ii Pathian a tih mi...,mipi hmai lawng ah siloin Nan mah pahnih te lawng um zong ii Pathian a tih mi kha vaa thim deuh
*Nangmah an tlaihchan peng ruangah khan an dawt khun ii an duh khun a si dih theng lem lo...,zawtfah na tawn caan maw a si lo ah nangmah te ii na cawlcangh khawh lo lio sungh zatlak na tawn caan hna khin an duhdawtnak kha va tah piak deuh!
*Mi piangthar tha ngai bangin a lang maw,Biakinn ah a lam tawn maw,thla a cam tawn maw,khrihfabu i hruainak cawlcanghnak ah a pum aa pe mi a si maw ti hnak in...,harsatnak a tawn tik ah mi lungthawng a si maw a huahaa lo ii hnabei dawngh hmang a si maw..,A thinhun ah mi zeiban tuk dah a si ti tu khi va zoh deuh...,Cu hnu lawng ah a sinak diktak fiang te in na hmuh khawh lai
*I sumnak nun ngeih hi zeihmanh nih a tluk lo ii a hua kho tu thil zeihmanh a um fawn lo...,Na nun chung caa i an cawmkeng tu ding le an zohkhenh tu ding ii naa thim mi kha Nu le pa sin ah mithli he an kir ter tu hna a si deuh sual lai
*Cu caah na ngeih mi dihlak zong va hmang dih hlah,mi chim mi kip zong vaa zumh dih duh hlah law na theih mi dihlak zong va chim dih fawn hlah...,Na duh mi te tu cu i thim ko law a mah bel te(THIM) i palh sual lai cih....,Naa (THIM) bantuk tein a theipar na zun ding a si kha philh hlah
Hakha: Tlangcung Khualipi
"""""""""""""""""""""""""""""" """
Kan Lairam ah tlangcung khualipi pakhat Hakha khua cu zeitik khan dah Lairam khualipi ah a can hnga? Zei bia chahnak in dah an rak ţhial hnga ti kha a ho paoh nih theih le hngalh kan rak duh cio lai. Hi kong he pehtlai in Tawhlanyi khawngsil a kai cu, 1962 march 2 ah si ti cu zapi nih hngalh cio mi a si ko. Kan vuanci ( Chin Affairs Council ) zungpi cu Rangoon khua i a um caah, a hrawh ţhan i kan Lairam he a naihnak bik Kalay Myo ah 10.3.1962 ni ah chikhat ca in ţhoal cu a rak si.Chin Usi a phueh nih 24.2.1964 ni ah an tuahmi biathar ( fact ) hna he, a tlingmi khua a si caah Hakha cu khualipi ah si ding in hnatlak a rak si.
Hakha khua cu kan Lairam caah khua laifang a si ( a cheih a chia ) khua hmunhma a kau Ti fawi tein hmuh khawh a si. Cinthlak, zuatkhalhnak hmunhma a ţha kan Lairam khua dang hna le Gangaw peng hna he mawţawka lam aa peh inn saknak dingah tlakrawh le thing a fawi vanlawng ţumnak ding ah hmunhma a um tiah an rak ti. Kalay Myo cu, kan Lairam le khua a si lo caah Ţawhlanyi a cozah cu Chin Yeiya Usi a phueh chungtel hna he bia an ceih, an chiah i, zung kha, kan Lairam ah um ding hmuitinh in, 21.4.1966 niah Kalay Mayo in Hakha ahcun ţhial a rak si. Cu he pehtlai in Ţawhlanyi khawngsil nih 8.2.1966 ni i tuanhmi a voi 111 nk meţing ah kan Hakha khua ah, Kan Lairam i khualipi si ding in bia khiahnak an rak ngei diam cang. Kha lio i bia khiahnak ca kha, Chin Usi a phueh nih 10.3.1966 ni thirhri ( wireless) in Ţawhlanyi Khwwngsil a cozah sinah an rak hal hna. Kha chungah khan acozah bia khiahnak pawl aa tel ( secret) ca a si ruangah, copy zong kan in pe kho hna lai lo' tiah an rak leh hna. 21.2.1966 ni i chuahmi ca chung ahcun, 'Hakha khau i inn saknak kong cu, Ţawhlanyi Khawngsil a cozah ni 8.2.1966 ni i tuahmi a voi 111 nk meţing ah hna tlaknak an pek cang' tiah a ti. Cu bia khiahnak in Hakha khua ahcun 1964 in 1976 tiang phaisa K 24,950,480 rak hman a si.
1969 kum Mandalay i tuahmi Union Day zongah, Ţawhlanyi Khawngsil a cozah nih, Hakha khua ah Kan Lairam khualipi ser ding cu fiangte in an rak thanh ţhan. Sihmanhsehlaw caan karlak ah Kan Lairam khualipi cu, hmun dang i ţhial dingah rak chim le i zuam pah lengmang a si nain, ceihkhancia a si cangmi kan khualipi cu a hmun ko rih. Pathoan cu thangţhat awk a si. Kan Laimi a si paoh nih, kan kan dawtmi kan Lairam khalipi Hakha khua cu zungzal in a hmun khawhnak hnga dingah kan i zuam awk zong a si fawn.
Kan Hakha khualipi hi, ramdang bantuk in aa dawh, a ngan le lennak hminnuam a si khawhnak ding le ser cio ding ah ţuanvo kan ngei cio. Kan fimnak, kan thazaang le kan ngeihchiah, kan thinlung dihlak pek in ser in siam cio hna usih.
""""""""""""""""""""""""""""""
Kan Lairam ah tlangcung khualipi pakhat Hakha khua cu zeitik khan dah Lairam khualipi ah a can hnga? Zei bia chahnak in dah an rak ţhial hnga ti kha a ho paoh nih theih le hngalh kan rak duh cio lai. Hi kong he pehtlai in Tawhlanyi khawngsil a kai cu, 1962 march 2 ah si ti cu zapi nih hngalh cio mi a si ko. Kan vuanci ( Chin Affairs Council ) zungpi cu Rangoon khua i a um caah, a hrawh ţhan i kan Lairam he a naihnak bik Kalay Myo ah 10.3.1962 ni ah chikhat ca in ţhoal cu a rak si.Chin Usi a phueh nih 24.2.1964 ni ah an tuahmi biathar ( fact ) hna he, a tlingmi khua a si caah Hakha cu khualipi ah si ding in hnatlak a rak si.
Hakha khua cu kan Lairam caah khua laifang a si ( a cheih a chia ) khua hmunhma a kau Ti fawi tein hmuh khawh a si. Cinthlak, zuatkhalhnak hmunhma a ţha kan Lairam khua dang hna le Gangaw peng hna he mawţawka lam aa peh inn saknak dingah tlakrawh le thing a fawi vanlawng ţumnak ding ah hmunhma a um tiah an rak ti. Kalay Myo cu, kan Lairam le khua a si lo caah Ţawhlanyi a cozah cu Chin Yeiya Usi a phueh chungtel hna he bia an ceih, an chiah i, zung kha, kan Lairam ah um ding hmuitinh in, 21.4.1966 niah Kalay Mayo in Hakha ahcun ţhial a rak si. Cu he pehtlai in Ţawhlanyi khawngsil nih 8.2.1966 ni i tuanhmi a voi 111 nk meţing ah kan Hakha khua ah, Kan Lairam i khualipi si ding in bia khiahnak an rak ngei diam cang. Kha lio i bia khiahnak ca kha, Chin Usi a phueh nih 10.3.1966 ni thirhri ( wireless) in Ţawhlanyi Khwwngsil a cozah sinah an rak hal hna. Kha chungah khan acozah bia khiahnak pawl aa tel ( secret) ca a si ruangah, copy zong kan in pe kho hna lai lo' tiah an rak leh hna. 21.2.1966 ni i chuahmi ca chung ahcun, 'Hakha khau i inn saknak kong cu, Ţawhlanyi Khawngsil a cozah ni 8.2.1966 ni i tuahmi a voi 111 nk meţing ah hna tlaknak an pek cang' tiah a ti. Cu bia khiahnak in Hakha khua ahcun 1964 in 1976 tiang phaisa K 24,950,480 rak hman a si.
1969 kum Mandalay i tuahmi Union Day zongah, Ţawhlanyi Khawngsil a cozah nih, Hakha khua ah Kan Lairam khualipi ser ding cu fiangte in an rak thanh ţhan. Sihmanhsehlaw caan karlak ah Kan Lairam khualipi cu, hmun dang i ţhial dingah rak chim le i zuam pah lengmang a si nain, ceihkhancia a si cangmi kan khualipi cu a hmun ko rih. Pathoan cu thangţhat awk a si. Kan Laimi a si paoh nih, kan kan dawtmi kan Lairam khalipi Hakha khua cu zungzal in a hmun khawhnak hnga dingah kan i zuam awk zong a si fawn.
Kan Hakha khualipi hi, ramdang bantuk in aa dawh, a ngan le lennak hminnuam a si khawhnak ding le ser cio ding ah ţuanvo kan ngei cio. Kan fimnak, kan thazaang le kan ngeihchiah, kan thinlung dihlak pek in ser in siam cio hna usih.
Chirhchan: Sonny Thang Cung
Baibal Thiang ah "HUATNAK " timi biafang 87 a um. "LAWMHNAK " timi 165 a um. "FIMNAK " timi 234 a um.
"DAWTNAK (love)" timi biafang 310 a um. "THINLUNG " timi biafang 830 a um, an ti.
"Huat" nakin "Lawmh" timi a tam; "Lawmh" nakin "Fim" timi a tam. "Fim" nakin "Dawt" timi a tam deuh.
"Thinlung" timi biafang a tam khun.
"DAWTNAK (love)" timi biafang 310 a um. "THINLUNG " timi biafang 830 a um, an ti.
"Huat" nakin "Lawmh" timi a tam; "Lawmh" nakin "Fim" timi a tam. "Fim" nakin "Dawt" timi a tam deuh.
"Thinlung" timi biafang a tam khun.
"Thinlung takin idawt cun idawt, sermi thil dawt, Pathian dawt" a duh ti a lang.
A hmun zungzalmi thil pathum hna―zumhnak, ruahchannak le dawtnak― lakah a nganbik cu "dawtnak".
asi.
A hmun zungzalmi thil pathum hna―zumhnak, ruahchannak le dawtnak― lakah a nganbik cu "dawtnak".
asi.
Minung kan Nun ngai hi
******************
Kan duh ruangah Vawlei ah kan chuak lo ii , kan duhlo bu in kan thi than fawn ..
******************
Kan duh ruangah Vawlei ah kan chuak lo ii , kan duhlo bu in kan thi than fawn ..
Kan hngakchiat lio in Upa si zokzok kan duh ii , tar cu kan duh fawn lo ..
Ruahchannak ngei dingin cawnpiak kan si ii , sunghzatlak nak ton a hauh caan a tam fawn ..
Raltha dingin cawnpiak kan si ii , ralchiat a hauh caan a tampi fawn ..
Kan ruahnak in vawleipi kan derh ii , kan taksa in tuan a hau fawn ..
Kan damnak caah ei le din kan herh ii , kan ngandamnak caah ei le din ii sum khawh kan hau fawn ..
Hlawhtlinnak ngeih dingin kan tuan ii , beidonghnak tampi kan ton a hau fawn ..
Midang zaangfah hna dingin cawnpiak kan si ii , kanmah le kanmah kan ii zaangfahnak a ngan deuh fawn ..
Phaisa tampi hmu dingin rian kan tuan ii , lomhnak hnangamnak hmete zong kan caw kho fawn lo ..
Mikong ceih cu kan ii fawihte ii , kan chim cia mi bia cu hloh a har tuk fawn ..
Midang sualnak cu hmuh kan ii fawihte ii , kanmah sualnak cu kan ii hmu kho fawn lo ..
ttah buin vawlei ah kan rak chuak ii , ttah buin vawlei kan thlah ( bye bye ) a hau ve te lai ..
Kalawm
Ruahchannak ngei dingin cawnpiak kan si ii , sunghzatlak nak ton a hauh caan a tam fawn ..
Raltha dingin cawnpiak kan si ii , ralchiat a hauh caan a tampi fawn ..
Kan ruahnak in vawleipi kan derh ii , kan taksa in tuan a hau fawn ..
Kan damnak caah ei le din kan herh ii , kan ngandamnak caah ei le din ii sum khawh kan hau fawn ..
Hlawhtlinnak ngeih dingin kan tuan ii , beidonghnak tampi kan ton a hau fawn ..
Midang zaangfah hna dingin cawnpiak kan si ii , kanmah le kanmah kan ii zaangfahnak a ngan deuh fawn ..
Phaisa tampi hmu dingin rian kan tuan ii , lomhnak hnangamnak hmete zong kan caw kho fawn lo ..
Mikong ceih cu kan ii fawihte ii , kan chim cia mi bia cu hloh a har tuk fawn ..
Midang sualnak cu hmuh kan ii fawihte ii , kanmah sualnak cu kan ii hmu kho fawn lo ..
ttah buin vawlei ah kan rak chuak ii , ttah buin vawlei kan thlah ( bye bye ) a hau ve te lai ..
Kalawm
“ Hey” tiin ka ko ti hlah! ( Don't call me " Hey".
Na nupi cu “ hey” tiin ko hlah. Nan i duhdawt lio i aw kaa men tein na chawnh bantukin ko..
Mirang pawl cu “Baby” “ Honey” “ Sweetie” “ Sweetheart” “ Darling” tibantukin an i ko.
Kawl pawl nih.“ ku ku” “ Chit Chit” A Ku tibantukin an i ko.
Korea pawl zong nih “oppa” tibantukin an i ko au ve.
Laipa cheukhat nihcun an nupi le cu, an nungak lioah cun an min hmanh in an ko siang ko au siang hna lo i “ Ka dawt” tibantukin an i ko au ve . Asinan fa pakhat hrawng an ngeih cun an fa upabik min in an i ko au cang. Fa pahnih pathum an ngeih cun hlanlio an nungak tlanvaal lio i an i kawh auhnak a tlau..A hnuah cun an min hmanh in an i ko au ti lo. An thinhun caanah “ Hey” tibantukin an i ko au tawn,
Innzuat satil hmanh an min kan sak hna “ pasen, nurang,panak,, ” tibantukin kan kawh hna asi ahcun zeiruangah kanmah nupi,fale cu min ngei lo bantukin, “ hey” tiin kan kawh men hna ? Nupi cu “ Hey” tiin ko ti hlah. A min cheu min dim in ko au cang. Tahchunhnak ah “ Kadawt” “ Nunu” “ Nunnem.” uu '' naunau” tibantukin ko au law a tha dam zungzal lai.
Mi hmai ah kawh kan i khawh auh tikah cun fale min in kawh auh a tha nain nupa kan i kawh auhnak ah cun dawtnakin min dim in i ko au u si law duh aum bik,
Na nupi cu “ hey” tiin ko hlah. Nan i duhdawt lio i aw kaa men tein na chawnh bantukin ko..
Mirang pawl cu “Baby” “ Honey” “ Sweetie” “ Sweetheart” “ Darling” tibantukin an i ko.
Kawl pawl nih.“ ku ku” “ Chit Chit” A Ku tibantukin an i ko.
Korea pawl zong nih “oppa” tibantukin an i ko au ve.
Laipa cheukhat nihcun an nupi le cu, an nungak lioah cun an min hmanh in an ko siang ko au siang hna lo i “ Ka dawt” tibantukin an i ko au ve . Asinan fa pakhat hrawng an ngeih cun an fa upabik min in an i ko au cang. Fa pahnih pathum an ngeih cun hlanlio an nungak tlanvaal lio i an i kawh auhnak a tlau..A hnuah cun an min hmanh in an i ko au ti lo. An thinhun caanah “ Hey” tibantukin an i ko au tawn,
Innzuat satil hmanh an min kan sak hna “ pasen, nurang,panak,, ” tibantukin kan kawh hna asi ahcun zeiruangah kanmah nupi,fale cu min ngei lo bantukin, “ hey” tiin kan kawh men hna ? Nupi cu “ Hey” tiin ko ti hlah. A min cheu min dim in ko au cang. Tahchunhnak ah “ Kadawt” “ Nunu” “ Nunnem.” uu '' naunau” tibantukin ko au law a tha dam zungzal lai.
Mi hmai ah kawh kan i khawh auh tikah cun fale min in kawh auh a tha nain nupa kan i kawh auhnak ah cun dawtnakin min dim in i ko au u si law duh aum bik,
TANGKA & PHAISA
Minung kan nunnak chungah tangka loin khua kan sa kho lo. A si nain tangka hi huham ngei tuk mi si tikah mi cheukhat cu mah phaisa nih hin a kan tei tawn i rumnak le nuamnak kha si ti loin thihnak le ngeihchiatnak tu kha a kan pek.
.
Cu si caah tangka hi kanmah a kan hrawhtu si loin kanmah a kan cawisangtu ding le lawmhnak le nuamnak tu a kan pe mi phaisa & tangka a si nak hnga a hman zia le a kawl zia hi thiam hna u si.
Minung kan nunnak chungah tangka loin khua kan sa kho lo. A si nain tangka hi huham ngei tuk mi si tikah mi cheukhat cu mah phaisa nih hin a kan tei tawn i rumnak le nuamnak kha si ti loin thihnak le ngeihchiatnak tu kha a kan pek.
.
Cu si caah tangka hi kanmah a kan hrawhtu si loin kanmah a kan cawisangtu ding le lawmhnak le nuamnak tu a kan pe mi phaisa & tangka a si nak hnga a hman zia le a kawl zia hi thiam hna u si.
1Timote, 6:10
Tangka duhnak hi that lonak phunkip chuahnak hram a si. Mi a cheu nih tangka ngeih an duh tuk caah zumhnak kha an kal tak i ngeihchiatnak kha a phunphun an tong.
Pumsa thlarau thihnak lam ah a kan hrawi khotu tangka kong rel ding baibal hi ka rak thlah lai i caan kan ngei tikah rel cio hna u si law, tangka nih tei mi si loin, tangka kha a upat i tangka huham kha a tei mi tangka a uk kho tu le a hman thiamtu si cang hna u si.
Tangka duhnak hi that lonak phunkip chuahnak hram a si. Mi a cheu nih tangka ngeih an duh tuk caah zumhnak kha an kal tak i ngeihchiatnak kha a phunphun an tong.
Pumsa thlarau thihnak lam ah a kan hrawi khotu tangka kong rel ding baibal hi ka rak thlah lai i caan kan ngei tikah rel cio hna u si law, tangka nih tei mi si loin, tangka kha a upat i tangka huham kha a tei mi tangka a uk kho tu le a hman thiamtu si cang hna u si.
BUPI LE BAIBLE
Dawtmi khrihfa unau hna nan dam cio ko lo maw? Nan umnak le nan rian tuannak cio cungah Pathian nih thluachuah in pe cio ko hna seh.
Nihin zumhtu tampi nih Bupi le Baible a hrampi hi kan theih deuh rih rua lo tiah ka ruah. Cu si caah tha tein ruah than tuah u si law, zoh than cio tuah hna u si.
Dawtmi khrihfa unau hna nan dam cio ko lo maw? Nan umnak le nan rian tuannak cio cungah Pathian nih thluachuah in pe cio ko hna seh.
Nihin zumhtu tampi nih Bupi le Baible a hrampi hi kan theih deuh rih rua lo tiah ka ruah. Cu si caah tha tein ruah than tuah u si law, zoh than cio tuah hna u si.
AD – 33 kum ah
Bawi Jesu khrih nih a mah a nung lio hrimhrim ah Bu timi cu a bunh tak
cang. (Matthew,16:18). Jesu nih Bu tiin a bunh tak mi cu AD – 68 kum
Antioch khua ah khan Khrifa bu tiah min pek rak si.(Lamkaltu, 11:26). Cu
Khrihfa bu cu AD – 107 kum ah Antioch khua um Bishop St. Ignatius nih
mi vialte he a petlaih mi (universal - Greek holh in Katholicos ) ti mi
Catholic Bupi ti mi min hi a rak pek.
Mah chungah hin theih fian hna u si ti ka duh mi cu, nihin ni caan Baible nih cu ti a chim, kha tiin a tial ti bantuk in Bupi a do mi an tam tikah Baible hi khawika indah a ra timi hi zoh than tuah hna u si. Baible hi AD – 50 le 95 kum kar ah Biakam thar ti mi hi tial rak si. Cu biakam thar a tial tu hna hi Bupi chung um Pathian rian tuantu hna an si. An tialnak khua le kum le a tialtu hna hi a tang ah hin ka rak thlah lai i tha te zoh cio tuah hna u si.
Nihin ah Catholic zumhtu vialte hna, Bupi hi Baible nak in a um hmasa i Baible hi Bupi chung um mi zumhtu hna nih an tial mi a si. Pa le fa bantuk in um mi an si. Cu si caah nihin Catholic zumhtu vialte nih Baible nih cu tin a ti, hitin a tial a kan ti tikah Bupi le Baible an si ninghi tha tein chim kho ve cang hna u si.
Baible tial tu hna, Matthew, Mark, Luke, Johan, Paul, Peter te hna hi a hmasa Bupi minung an si i mah Baible hi Bupi chungin an tial mi a si. Bupi hrawhnak le Bupi do nak caah si loin Bupi chungah nungpi ding caah a kan tial piak mi a si.
Zoh than le Baible study tuah duh mi nang um ah cun # New testament Bible stories# chungah rel mi a si i palhnak um ahcun comment he i bawm cio hna u si.
By Thawng Cin
Mah chungah hin theih fian hna u si ti ka duh mi cu, nihin ni caan Baible nih cu ti a chim, kha tiin a tial ti bantuk in Bupi a do mi an tam tikah Baible hi khawika indah a ra timi hi zoh than tuah hna u si. Baible hi AD – 50 le 95 kum kar ah Biakam thar ti mi hi tial rak si. Cu biakam thar a tial tu hna hi Bupi chung um Pathian rian tuantu hna an si. An tialnak khua le kum le a tialtu hna hi a tang ah hin ka rak thlah lai i tha te zoh cio tuah hna u si.
Nihin ah Catholic zumhtu vialte hna, Bupi hi Baible nak in a um hmasa i Baible hi Bupi chung um mi zumhtu hna nih an tial mi a si. Pa le fa bantuk in um mi an si. Cu si caah nihin Catholic zumhtu vialte nih Baible nih cu tin a ti, hitin a tial a kan ti tikah Bupi le Baible an si ninghi tha tein chim kho ve cang hna u si.
Baible tial tu hna, Matthew, Mark, Luke, Johan, Paul, Peter te hna hi a hmasa Bupi minung an si i mah Baible hi Bupi chungin an tial mi a si. Bupi hrawhnak le Bupi do nak caah si loin Bupi chungah nungpi ding caah a kan tial piak mi a si.
Zoh than le Baible study tuah duh mi nang um ah cun # New testament Bible stories# chungah rel mi a si i palhnak um ahcun comment he i bawm cio hna u si.
By Thawng Cin
Subscribe to:
Posts (Atom)