Man Kong.

 Nu Man Manh Khi Cawk An Si Lo

Nai hrawng Evan Dr pakhat nih ' Man an hauh ah cun ka țhi lai lo va chim hna u, nupi pei ngeih ka timh cu thilcawk kaa tim lo, thil ka cawk ah cun a man ka pek lai. Kan nupi le cu thil an si lo, minung nih man ngeih ding silo a ti.......

Cu a chimmi cu Mino tampi an lung si ngai, minung phung a si ko, mahle pom ning cio, asinain 'Minung nih man kan ngeih lo ah cun lai kan nawn zongah sual kan i huah ding le cawiliam, thongthlak kan huah ding a si lo.. 

I țhitumnak caah man le mual nih hin sullam tampi a ngeih. Man tello in i țhitumnak cu sullam ngei lo mi le ngakchia intelenh lenh bantuk a si. I țhitumnak sullam a ngeihtertu cu ' Man ' hi a si ve.  Nan fanu le ka caw kan i thleng lai ti a si bal lo.

'Man' i hauh ruangah Lai miphun hi fale in chawlehnak a tuahmi miphun kan si lo. Hmailei zongah kan si lai lo, zeicaah i țhitum phunglam kan ngeih caah.

A nupi kha ' Man ' a manh lo cun, a ho paoh nih ihpi ding khi a si hnga. 'Man ' a manh lo caah amah ta lawng a silo midang ta zong a si chih.

Man le mual: Man hauh ning ah hin bawi chungkhar le mizapi hauhning ai lo lo ngai tawn. Cu lengah bawi chungkhar le mizapi lak zong ah peng le tlang dangdang ah ai dang cio hna. Cucaahcun, Laimi phun paohpaoh nih man le mual aa lo i rel le hauh a si khawh nakhnga, Lai Autonomous District Council (Marriage & Divorce) Act, 2019 nih cun a tanglei bantukin phunglam an ngeih.

 

Tahchunnak: Man vialte manpi cu Rs. 5000/-  si sehlaw, atanglei bantuk hin cheu ding a si hnga:- 

 

i) Man Tung  

a) Phunthawh Ruangdir - Rs. 2,000/- 

b) Phunthawh Darbel - Rs. 1,000/- 

c) Pu Man - Rs. 1,000/- 

 ii) Man |eng  

a) Pa man - Rs. 500/-  

b) Ta man - Rs. 500/- 

c) Nu man - Rs. 300/- 

d) Ni man - Rs. 300/- 

 

iii) Man Tesep 

a) Kawi man - Rs. 200/- 

b) Maw man - Rs. 200/- 

i) Mawpi - Rs. 100/- ii) Mawte - Rs. 100/- c) Upa chaw - Rs. 100/- 

 

NB: Man vialte hi tlak viar ding tinak a si lo. Tlak viar a si ahcun mo i a pa (va ngei ding pa) nih vokpa sumnga (5) tlak man a thah ding a si. 

 

Man eitu: 

i) Phunthawh: Hihi manpi cem a si. Pa bik covo a si. Pa bik nih a duh ahcun a unau maw a phunhawi midang maw a eiter khawh fawn.  

ii) Pu man: Pu man hi hringtu nu ța hna can ding a si. Pu bik man eitu ding an um lo ahcun fellonak a ngei lomi khumpi hngak nu (nupi) nih pa bik aiawh in a ei khawh lai. 

iii) Pa man: Pa man hi a sortu pa unau (papa) ei ding a si. Phunhawi unau dang zong an eiter tawn hna. 

iv) Ța man: Ta man hi cu ța chuahkehpi mi, inndang chuak cang mi nih maw pale unau fapa nih maw, phunhawi midang zong nih an ei tawn.   

v) Nu man: Hringtu nu nih maw a unaule nih maw an ei tawn mi man a si. Cu bantukin minung, a ei dingmi an um lo ahcun, a phunhawi nu dang zong an eiter tawn hna.   

vi) Ni man: Ni man hi pale farnu can a si. Chuahpi farnu a neih lo ahcun pa bik nih a phunhawi midang a eiter khawh hna. 

vii) Kawi man: Kawi man hi pa kawile nih an ei lai. 

viii) Maw man: Nu va ngei mi dirpitu hawile nih an eimi a si. 

ix) Upa chaw: Upa chaw ei ding cu pa bik nih a man a ceih lio i a rawihmi, man le mual kong i bia a khiaktu nih a ei lai.    

 

Arsa einak: Man eitu lak i pa le pu nih an thahpiak ahcun arsa einak phunthawh ruangdir zat Rs. 1,000/- veve in an ei lai, cun man țeng eitu hna nih an thahpiak ahcun arsa 

einak le salu chumh man Rs. 200/- an ei khawh lai.  

 

Lamkal man: Lamkal man hi nu chungkhar lei i an pek ding a si. Khua chungah cun lamkal nih Rs 100/- lamkal man an lak lai. Khualkhua i an kal ahcun a fialtu nih an kalnak man vialte a pek hna lai i, pa chungkhar lei cawi ding a si lai.  

 

Rochaw: Man ah bel maw dekci maw lak a si ahcun hi bantukin pompiak ding a si lai:-  

i) Dekci khap 8 - Rs. 1000/- 

ii) Dekci khap 7 - Rs. 800/- 

iii) Dekci khap 6 - Rs. 600/- 

iv) Belpi khap 8 - Rs. 600/- 

v) Belpi khap 7 - Rs. 500/- 

vi) Belpi khap 6 - Rs. 300/-  

 

Aizuangkah: Aizuangkah cu pu man eitu sin i thahpiak lo ding i va nawlnak hi a si. Aizuangkah i an in chawnhrem ahcun pu nih manpi lawng a ei i, hihi thil fawi ngai a si. Aizuangkah i an i chawnhrem hnuah cun manpi belte kha bat lo ding a si lai.  

 

Nukai: Nungak khualkhua i va a ngeih tikah i țhitum ding i a va umnak khua i a va kal hi nukai timi cu a si. Hi bantuk țhitum ah hin sa an phurh ahcun man um cia pinah pa lei nih hi bang hna hi an pek chap lai:-  

i) Donnak - Rs. 100/- 

ii) Ke thawinak - Rs. 50/- 

iii) Mo puaknak - Rs. 50/- 

iv) Hlei kainak - Rs. 50/- 

v) Arsa einak - Rs. 50/- 

vi) Chiah inn - Rs. 100/- 

vii) Sahrong phurhnak - Rs. 100/- 

 

Man tlau: Laimi phunglam ah man tlau i i țhitumh hi a um huaha lem lo. Asinain, a tang i kan chimmi thil ah hin cun man a tlau tawn. 

 

i) Nu va ngei cang mi cu man khirh hnuah a chungkhar le hnatlaknak um loin lawi țhan seh law, cu bantuk ah cun man an chim ti lo i, nu le pa le ța hna nih an lungtlin lonak langhterin aa hruk aihmi an phoihpiak khawh. Aa hrukaihmi an phoihpiak ahcun an hlonh tinak a si.  

ii) Nu pa aa duh hnu zong ah a vapa nih a ngaihthiam ko ahcun man tlau in an i um nolh kho i, a cunglei mi bantukin ța le pa hna lung a fah ahcun aa hruk aihmi an phoihpiak in an hlonh khawh fawn.  

 

Man lo cawm: Man ai i cawm ti hi thih tiang in i cawm ding a si. Man ai i cawm cu fapa ngei lo le cawmtu ngei țha reprai lo fanu maw, tunu maw an va ngeih tik i thil um a si. Thihtiang in an i cawm ahcun man pe thlu ah an ngaihpiak tawn. Kumthum a cawm hnuah a cawm mi kha a thih hlanah i khukkhak ruangah chuahter si seh law, kumthum a rak cawm tlin ahcun phunthawh tlakah ngaih ding lawng a si. A dang cu a ba in i ruah a si. Cun, an i țhenah cun fa an ngeih ah pa can a si. Hi bantuk cu a um setsai lem lo.  

 

Hmaitlam:  

i) Hmaitlam cu ngaihthiam halnak bantuk deuh i ruah a si. Nupi khuatli kawhauhnak ah a bia a hmet le a ngan nawl in tangka cawitermi kha a si. A zat khiah um loin i chawnhrem nawl a si. Man ah rel ding a si lo, i țhenhmal zong ah zeihmanh sullam a ngei lo, laksawng ah eiral a si ko.  

ii) Cun, mi le mi i sik ah bia țha lo an chim i an thin a hun ahcun ngaihthiam halnak ah an hman tawn. 

iii) Hmaitlam cu ngaihthiam nawlnak le thuphacawinak ah an hman tawn. Holh țha lo le zolangh panthlak bia ah hmaitlam hi a um. Cun, pa nih nungak hal seh law, an in chawnh lio i bia chia bia țha hngalh hlanah pa nih a zampi ah maw lamkal thlah hmasa loin pa nih a tlikpi ah hin hmaitlam a cawi tawn. 

iv) Țhitum ah man eitu nih hmaitlam hi man le mual ah a duh ahcun a telhin a telh lo kho fawn. 

  

Manhren: Man ba va cawh i a ngei tung ko bu i a pek duh lo ah hin, a pek hlan paohpaoh cu a nupi kha a hrenkhawh, man ba cu a pek khawh cangka in arsa khokheng he lawiter an si tawn. Man hren chung i a țale a pa inn ah maw a pule inn ah maw, nau an ngeih ahcun a pu le nih nau hlawm man an chim tawn. Ța le pa pinah pule nih man ba aiah an hren khawh fawn.   

 

Zantla: I chawnh zan ah manpi lei in pek khawh ding zat, man hlanh zan i tlak khawh ding zat chimmi cu zantla ti a si. Man hlanh zan ah zantla pek khawh ding i chim cangmi cu pek hrimhrim ding a si, bat phung a si ti lo.  

Tahchunnak: Mi nih manpi ah Rs. 5000/- in an rak i hauh i zantla ah Rs 3000/- in an rak i rem hnga, cucu man hlanh zan ah pek dih hrimhrim ding a si, bat thian a si ti lo. A dang a tang rihmi tu cu an i chawnhrem ning in pek ding a si lai.

Robert Biak Cin