Cațial Thiam Pu Stepen Ni Kio Tuanbia Tawi
---------------------------------------------------------------------
Mah a tanglei Pu Stephen Ni Kio Tuanbia Tawi hi Pumpak CCN mail ah kuatmi a si ii zuh le chap piakmi a um lo.
========================================
-1950 May 8, Cawnnikhat ah, Lai ramkulh, Halkha peng, Hranhring khua ah, ka pa Pu Bil Hmung, Zaahre chung le ka nu Pi Sang Cung, Cinzah nih an ka hrin i, unau pa 5 le nu 2 lak ah upa bik ka si.
-1959 in Tiphul khua ah tang 2 in cacawn kaa thawk i, 1962 kum ah tang 4 ka awng.
-1962 kum in Halkha khua Siangsangrun (Nihin SHS No.1) ah Admission No. 1519 in tang 5 ka lut i, 1969 ah tang 10 cu Roll No. KH-72 in ka awng.
-1966 in Hakha Siangsangrun ah Laamlei Secretary ka tuan i Sayama Rosy Zing Men le Mandalay Pantara Myint Aung he Conglaizuanh, Rimpi laam le Saar laam hna kha theng cung ah kan hun chuan i voi 20nk Ramkomh Ni, Yangon khua ah, Nunphung Milaam bu he ka kalpi. 1969 Lai Phunpi Ni ah minung 16 tel bu 4, an zapi minung 64 in conglaizuanh laam kan rak thawk. Ramkomh ni 1967, 78, 82, 89, 90, 91, 93 le Student Sport Festival a hmasa bik 1991 kum Ygn. ah Laam tuah le hruaitu dirhmun in ka rak kal.
-1970-71 kum ah Mandalay, Teachers’ Training College ah, siangniamrun siangsaya kum khat thening ka kai i, Halkha peng, Chawncum khua ah, 1971 ah thla 4 siangsaya ka tuan.
-1971 September 1 in Halkha khua, Peng Tamahvuazamah zung ah Junior Supervisor (Auditor) in rian ka lut i 1981 Sept 7 ah Senior Supervisor (Auditor) ah ka reng a kai. Ramdang i Lai Nunphung le Laam cawnpiaktu si ding in kal a hauh caah 1993 August 17 ni ah rian in ka chuak.
-1975 kum, August 21 ni ah Lungrang khua Siangsaya Pu Khen Luai le Pi Hlei Nem fanu, Pi Sui Cawng, Innhmai phun he Laiphung in thitumnak kan tuah. Pi Freeda Sui Tial Vang, Pi Fuji Biak Chin Sung, Leeng Siren Sai Sung Thluai, Vaal Billion Ngun Thawng Lian Zaahre (tleicia) le Vaal Trillion Siang Ceu Lian hna hi Pathian nih thlua a kan chuah.
-1981 A voi thumnak Hakha Peng Pyithuh Council 41 lak ah, caancheu kuzale le; 1985 a voi 4nk caancheu kuzale ka Tuan i, uknak aa thlen caah a dongh tiang kan Tuan lo.
-1985 kum December 5/6 i Thantlang khua ah tuahmi, Khawngsil nih a hruaimi (CACC a um hlan) Laica Kawmiti ah tel hram kaa thawk. CACC nih a tuah tawn mi Laica ceihkhannak cu ning a ngeih deuh lo caah 2002 November 20 ah EC meting, Yagon. nih bia a chahmi CACC kuttang Laica Ruatkhangtu Kawmiti 18 lak ah nihin tiang chungtel in kaa tel.
-1993 October 10 in a kumvoi a cam tiang Manila, Philippines, Asian Institute and Liturgy Music sianginn ah, Lai Nunphung le Lai Laam cawnpiak ding in, rian an ka pek caah chimtu Professor dirhmun in ka tuan.
-1994 October in 1998 March tiang, Korea, Seoul khua ah kuli rian ka tuan pah in, 1st Edition, Chin Dictionary (Laiholh) cu, 1996 November 28, suimilam 1830 ni ah ka lim. Kawl ramchung ah mah holh in mah holh Dictionary a tialtu pathumnak ka si.
-1999-2003 tiang Halkha, Chin Christian College ah Laica ka chim i, Chin Association for Christian Communication zung ah Unit 4 Executive Scretary caancheu (part time) ka tuan.
-2001 November 3 ah Tho kawmiti (CACC) hruainak in minung 150 leng nih, Rev. Solomon Van Hre inntual ah tuah kan rak thawk.
-1999 Pyidawtha kan inn ah, Hakha ca ah a herh ko ti ka ruah caah, Zaahre Calei Riantuannak (Zaahre Sa zi saku lohngan), timi catial le ca namnak rian ka dirh i 2003 tiang ka tuan. Hihi Hakha khua ah a hmasa bik calei riantuannak dawr a tuahtu ka si i Cozah sin ah phunglut in, license he ka tuan.
-2000-03 Halkha ka um chung ah khuanu khuapa hruainak bu kha, Chairman Pu Chawn Kio, Rev. S. Van Hre, Pu Siang Mang le kawmiti 5 hna he, chungtuan (Secy.) ka tuan.
-2003 August 5 ni cu, catial duh, fim a kauh deuh nak hmun le mei a that deuh nak hmun kawl ka duh caah Yangon khua ah kan nu he kan kal.
-2009 November 2 in Chinland Development Co., Ltd. (CDC), zungpi, Yagon. ah ka lut i The Chin Journal Editor ka tuan. Lairam a hmasa bik Kampani a si caah Hakha khua, Dingdi dinti thiang le ti peknak kan tuah.
-2009 Novemner 15, Laiholh in The Chin Journal cu, cahmai 20 lengmang in kan chuah i, a caan a relrem khawh ti lo le a phunphun ruangah March 24, 2013, Vol- 4, No- 9 in kan ngol. Zarh hnih voi khat le a hnu ah zarh khat voi khat in kan chuah. Kan hmuitinh (Motto) cu ‘Laica, Laiholh, Lai miphun cawisang cio usih’ ti a si.
-2007 in 2012 tiang thinthang Mekazin Editor, Muko-2007 in 2012 tiang thinthang Mekazin Editor, Muko Mekazin kawmiti chungtel; Chin Literature Society, Yangon ah, 2009 thawk in (Lai - Halkha aiawh) in nihin tiang ka tuanchih.
-2011 in CDC zung ah Executive Director rian kan tuan pah in cauk tete ka tial.
-Cauk ka tial cang mi hna cu:-
1. Laimi nih nupi kan thitning 1992 chuah lo mi cauk, (Halkha)
2. A Survey on Chin Festivities and Dances in Myanmar
(Mirang) 1994 chuah lo mi cauk, (Manila)
3. Lai Phunglam 1994 chuah lo mi cauk, (Manila)
4. Song of Solomon (Lai hla in) 1994 chuah lo mi cauk, (Manila)
5. Chin Dictionary (Laiholh) 1996 chuah lo mi cauk, (Seoul)
6. Kan chim voi hra kan tlawn Hranhring 1999, (Hakha)
7. Chin Dictionary (Laiholh) 1st Edition 2005, (Yangon)
8. Lai Nunphung 1st Edition 2006, (Yangon)
9. Lai Nunphung revised & 2nd edition (Laiholh) 2012, (Yangon)
10. Chin Yinciehmuh Daleih thondan (Kawl) 2012, (Yangon)
11. English-Myanmar-Chin Dictionary cauk
Pu Sui Hingz, Pu Antony Ngun Uk he kan tial 2012, (Yangon)
12. Chin Dictionary (Laiholh) Revised & 2nd Edition 2013, (Yangon) biafang 17,228 le Cabia (article) 256 an si.
-Lai Nunphung le laam, Laica chimh an ka sawm i ka kalnak hi ramchung CBA, Kalaymyo voi 4, LBC Yagon. voi khat, LBC Mandalay voi khat, Thantlang Baptist Church, Thantlang; ramleng ah Lawngtlai, Singapore; hi leng ah ka umkal pah ah Norway le Germany hna ah an si i Khrihfabu le sianghleirun nih sawmmi cu a voi a tam ko.
-Ramchung, ramleng a bu le a phu sin in, tar awk tlak conglawmh minthatnak cakhenh 14 ka hmuh.
-Chin Act (1948) upadi remh than nak kawmiti chung ah kaa tel.
-Lai Nunphung (Chin Culture and Traditions) timi ka tialmi cauk nih, 2012 kum chung cauk 2329 lak ah, ‘Myanmah Yinciehmuh hninh anuh pingyia saing ya’ in ‘National Literary Award’ a hmuh.
-Ka motto ‘A chim lawng chim hlah, tam deuh tuan (talkless, do more)’ ti le ‘Miteima cu uktu an si lai. Phth. 12:24.’
A dangdang
-The Mirror 17.11.2013 p-7
2012 kum chung pekmi hi dot hnih a um i a pakhatnak ah The National Literary Award Scrutinizing Committee of Information nih an thanhmi a si. Lifetime Achievement National Literary Award hi pathum nih an hmuh. U Aung Thin, Sayma Khin Swe Oo le Teikpan Hmu Tin nih an hmuh. An hmuh ding hi milem, cakhenh le tangka sing 15 an si lai.
-Cun kannih hi cauk 2,329 cauk chung ah:- thimmi cauk dot, fingrilh in rilhmi dot, thim taktak mi dot tiah an thim hnu ah minung 13 nih National Literary Award hi an kan pek. Kan hmuh ding hi milem, cakhenh le tangka sing 10 a si cio lai.
-Kum dang ah cun anmah zung nih hin an thim tawn nain, hi kum ah hin calei riantuantu a simi hna:- catial, cachuah, press, bookshop a ngeimi rianpingei (lohngan shin) minung 95 nih an thim i ca kong a hngalmi lawngte an si i, pyanciazi zung nih hin, a tlang lawng an tlak hna tiah thanhca ah an tial.
Hi leng ah hin, Sarpe Beikman i catial zuamnak i aa zuammi minung 26 zong 1st, 2nd, 3rd tiah an thim rih hna. Cakhenh le tangka sing 5, 3, 1.5 tiah an hmuh cio lai.
Kaa lawm tuk, hihi Bawipa dawtnak a si ko, kan Laimi le kan Lai Nunphung Pathian nih cawisang chin ko seh.
Stephen Ni Kio
Ch: CCN