Biafim

Bia na chim dingmi kha ca in na ttial i na min na thut duh ding mi a si lo ah cun va chim hlah...(Earl Wilson)             

Na thinlung chungah chim ding na ngeihmi bia cu, biafang tampi in hrinhfianh a hauh rih ahcun chim rih lo in khua tu fak deuh in ruatchap rih...(Dennis Roth)            

Bia i ruah tikah thil hman kha a caan hman te ah va chim lawng a za lo,thil hman lo kha chim na duh tuk nain, chim lo tein um zong kha biapi tuk...(Dorothy Nevill)            

Holh lo in umnak caan ttha na hmuh ah, na ngeih ahcun va tlolh lai cih...(Will Rogers)            

Mifim nih cun chim ding bia an ngeih caah an holh, Mihrut nih cun holh an duh caah an holh...(Plato)            

Bia pelh hmang tuk hlah, *asi * ti ding ah  * a si tuk* na  ti ah cun , a si tuk  ti chim ding a phanh tikah chim ding bia na ngei ti lai lo...( C.S.Lewis)             

Mifim bantuk pi in khua  va ruat, Bia na chim tikah mi sawhsawh nih an fian khawh ding in biachim va zuam..(William Butler Yeats)             

Thlankhor ah thlakmi mitthli lakah a fak bikmi cu , chim ding mibia rak chim lo ruang le, tuah ding mithil rak tuah lo ruang ah a si ttheu tawn...(Harriet Beecher Stome)

Mifim nih idea kong an ceih, mi za ran nih thilri kong an ceih,  mihrut nih mi dang kong an ceih...  

Bia in siseh, ca in siseh mi thlen hi kan i zuam a herh lo, kan nunning tu nih mi a thlen awk a si. (Mahatma Gandhi)

A si taktakmi Bia kha kan chim lai, A dik taktakmi rian kha kan ttuan lai, A hofa hmanh ttih hna hlah uh sih ...(Bochouh Aung San)

Mifim Bia.

Na thin a hun ahcun bia na chim hlan ah pakhat in pahra tiang rel ta. Naa nuamh lio a si ahcun zakhat tiang rel ta. ( Thomas Jefferson)

Lunghno tuknak nih lungnuamh lonak a chuahpi, lungtthawn tuknak nih lungretheih tuknak a chuahpi i, ngaihchiat tuknak nih sualnak a chuahpi. 
(T. Pergord)

Him tein um cang hnu i harnak tonmi vun ruah tthan cu a nuam ngaingai. (Euripides)

Lawmhnak cu chun-mang a si i ngaihchiatnak cu a um taktak. (Voltaire)

Lunglawmhnak cu na hmuhmi chungah si loin, na pekmi chungtu ah a ummi a si. (M. Gandi)

Hngalhnak a tlawm deuhdeuh i, nuamhnak a tam deuhdeuh. (Byron)

Nihin ni cu ka ni a si a ti khomi lawnglawng aa nuammi an si. (John Dryden)

Tthawnnak  in dinlonak le hrawkhrol in umnak chungah tthawnnak cu sau a hmun lo. (Demonstheness)

Vawlei cung ah a tthawngbikmi cu mi dang bochan loin amah tein a diarmi an si. (Henrik Ibsen)

Minung nih kan herhmi hi thazaang tthawnnak si loin, thinlung tthawnnak a si. (Victor Hugo)

Tthawnnak cu fahnak saupi intuarnak in a chuakmi a si. Nuamhnak in a chuak bal lo. (Felicia Hermans)

Minung tthawnnak thazaang poahpoah hi caan le lungsaunak an i fonhnak in hmuhmi an si. (Bal-Zac)

 Ttthawnnak le luatnak hna cu linhnak le khuadawm bantuk an si caah ttha tein an umtti ahcun zeithil paoh an tthatter. Pakhat te lawng in an um ahcun zeithil poh an hrawh dih. (Saville)
 Tthawnnak aa tel lomi dinnak cu a tlam a tling lo. Dinnak aa tel lomi tthawnnak cu aa  khawng tawn. (Min Hngalh Lo)

Catholic A Lian Ngan Ning.

Saturday, January 25, 2014
Catholic Church A Lianh-Ngan Ning~?
“Khamh nai fiang cang maw?” “Khamh nai fian lo cun Vanram na kai bal lai lo!” timi biatlang pahnih itlaih in kum zei mawzat dik a buai pengmi kei le ka phun hawi pawl ca’h cun, R.C tiah ka rak theih tawnmi Catholic Church cu zei an si ka hei tuak bal le’m lo.

Europe ram pical deuh timi ah cun, chim hau lo lianngan bik Khrihfabu an hei si ko hnga nain nihin ni ah vawlei super power aa ngeih timi US ram chung belte ah Catholic Church nakin Protestant Church an t’hawng deuh suaumau ko hnga lo maw ti awk ngai khin a um.

Catholic Church hruaitu hna le an riant’uannak hi media in theih an har ngai. Pope an ithlen caan tbk, Europe rammi a si lomi Argentina pa nih Pope rian a chan cang lai tbk lawng ah zapi zara’n theih dingin news ah an hung chuak. An phaisa kong le an ngeihchiah kong hi theih khawh a si lo ti si―confidential ah an chiah.
Hi cabia kong ah von tenhta duak dingmi cu:

R.C tiah theihmi Catholic Church i an lu bik cu pope tiah an kawh. Jesuh zultu le amah Jesuh nih Khrihbu dirhnak nawl a rak pekmi Simon Peter nih a rak dirhmi Khrihfabu an si caah Peter cu “the First Pope” tiah an cohlan. Cucaah, pope timi title an benh cangmi hna khi cu mithiang ah ruah an si.

Kam khatlei ah, England in a rak za’mmi pawl nih an rak dirhmi ram America vawlei i Khrihfabu biapi bik pathum cu, Baptist, Medothist le Presbyterian an si. Baptist cu Roger Williams timi England puritan pa nih US vawlei ah a rak dirh. Americaram Consitution kong ah biapi bikin hmual a ngeihtu cu Providence, Rhode tikulh chungah Baptist Khrihfabu a rak dirhtu Roger Williams sermi phunghram an rak izohchih ti a si.

 Methodist Church cu Anglican (R.C in a chuakmi an si thotho) biaknaklei cathiam John Wesley nih a rak dirh. Presbyterian Church tu cu John Calvin nih a rak dirh i, John Knox nih a von dirkamh t’hanmi Khrihfabu a si ti khawh a si. Protestants pawl kan pa bik Martin Luther timi German pa cu R.C pawl an pastor (kanmah holh in) cathiam a rak si ve. Luther ruangah Baptists, Methodists, Presbyterians in nihin ni ah cun On the Rock ti phun, Holy Spirit ti phun in Original Baptist tbk tiang mah le duhning cio in Khrihfabu dirh lulh kan si hna.

Khrihfa chung bakbak cun, Buddhist an tam biknak Kawlram ah Baptist Khrihfabu an lianngan bik ti si. Confucius cawnpiaknak nih a runh in a runhmi South Korea ram ah cun, Presbyterian le Methodist an ngan bik ti si ve.
Vawlei pumpi huap in biaknak vialte lakah a lianngan bik phu cu Catholic an rak si―an milu dihlak 1.2 billion tuak in an ruah. Atu belte ah cun, a karh a rang bikmi Muslim 1.6 billion minung nih an tei cang hna―milu rel cun.

Thawng thei lo dai te’n a um zungzalmi Catholic Church hi zeitluk indah an rum i an t’hawn? A t’hawng bik an si rih ko lai tiah ka zumh. New York khuachung um St. Patrick Catheral
The Economist magazine nih a t’ialning ah cun, Vatican nih a church le a church riant’uannak caah US ram pakhat chung lawng i 2010 kum chung a hmanmi dihlak cu $ 170 billion a si a ti. Cu vialte an hmanmi phaisa i 57% cu ngandamnak lei caah, 28% cu sianghlei cawnnak (colleges and universities) caah, 6% cu riant’uantu hna lahkhah le ei awk, cun 2.7% kha siifah bawmhnak caah ti in an hman a ti. An mak bak ka ti. Ka uar ngai hna. Mithah lainawnnak le ramkip i bom va buah dingin phaisa tomtom hman a hmangmi Muslim pawl he cun a lingtalet bak an si ka ti. Thawhlawm le bawmhnak lawng a kawl pengmi Mipiangthar kannih Protestants pawl nakin Pathian sermi vawlei aa dawhnak dingah rian an t’uan deuh men lai ka ti fawn.
US ramchung ah a liannganbikmi mi bawmchantu bu (charitable organization) cu Catholic an si hoi. Cu bantuk rian caah minung 65,000 kha lahkhah pek in rian an pek khawh hna i kum khat ah minung million 10 caah rian an t’uan zungzal.

Cucaah, an church hruaitu hna nih ngakchia sinah sexual abuse an rak tuah ruang i, phaisa an rak liammi 3.3 billion hrawnghrang kha cu US ramchung ca lawng hmanh ah kum khat ah $ 170 billion a hmang khomi Catholic Church caah zei pipa a si lai lo tiah an ti phah. US ram chung lawngah riant’uantu minung dihlak 1 million renglo lahkhah a pe kho pengmi Catholic Church hi company ngan taktak tiah theihmi pawl nakin a let in an lianngan. Minung tampi rian pek khawhnak lei in a tei khotu cu Wal-Mart lawng a si e tiah the Economistnihcun an t’ial.

Lekki, Lagos, Nigeria ram i Catholic Church an sak tharmi cu a mah ngaingai. London architect sinah an rak suaitermi a si.US ram chung lawng hmanh ah kum khat ah mah zatzat a hmang khomi Catholic Church hi acheu nihcun a soisel ngaitu zong an um. Vatican Billionaires ti phun khin min an bunh hna. Asinain, a t’hatnak le mit-au dingte in khua a zoh khotu pawl belte nihcun upat awk an tlak an ti hna. Hal lawng a rianmi Khrihfabu pawl nakin pekchanhnak in rian a t’uantu an si an ti hna.

Catholic Church nih a ngeihchiah dihlak tuak ding cu a si kho lo dingmi thil a si tiah an ti. Rel cawk lo tah si ko lai~! US ram pakhat ca lawng i kum khat a von hmanmi an von theih khan media pawl an lung a hung fiang kan ti lai. S C A at 11:16 PM

Kawlram Upadi.

Myanmar ram ah hlawhhlang nemnetnak phung hi 1949 kum ah an rak tuah i  cu remh a hauh bia  mipi hluatdaw  palai Daw Sanda Min nih a chim. Myanmar ah hlawhhlang phung cu: Hlawhhlang riantuantu a si bia theihfian a si le, kum 1 in kum 3 karlak thongthlak, riantuanhar tuanter, tiin kum 60 luancia i an phung kha tutiang an nunter. Cu thil cu remh a cu, tiin bia a chuak. Hlawhhlang an tlaih tikah thong an thlak i thonginn inn in an chuah tikah hlawhhlang rian tuan ti lo dingin acozah nih thil pakhat khat an tuahpiak? Nu pawl mah bantuk rian tuan lo dingin zei rian dah  an pek? ti pawl bia hal nak an tuah.

Myanmar Zan-ar pawl

Hlawhhlang rian tuan ruangah bia chok vaak kum 2011 ah 1956, kum 2012 ah 3226, kum 2013 ah tutiang ah 640 a um. Hi kong ah hlawhhlang tuan lo dingin zeitluk cawnnak, riantuan peknak, bawmhnak an negih? timi hi tu ah hruaitu pawl nih an ruah dingmi a si i, a tlaih lawng thiam loin, um lo an duh ahcun um lo  dingah chimh, bawmhding pawl kawl ding a si, tiin Sanda Min nihcun a chim. Cun, hlawhhlang an tlaih ahcun hlawhhlang sin kaltu pa zong tlaih dih ding le dantat ding tah, tu i hruaitu pawl nih an ruatchih maw? tiin biahalnak a tuahchap.

Pathian Bia Sermon.

Salm 46:11 Lianngannak he a khatmi BAWIPA cu kan sinah a um; Jakob Pathian cu kan himnak a si.

Caan tampi cu kan i ruahning in thil a um lo tikle a kal lo tikah, kan ngaihchia, kan lungrawk i sivaang i thinphang thlahlau in kan um tawn. «Bawipa, khuazeiahdah na um» tiah kan au tawn. Cucu, kan sinah Pathian a um le amah control nak chungah kan um hi kan theih tawn lo caah a si.

Khrih zultu hna kha Herod nih a rak hrem hna i a rak thah hna. Zultu 12 chung I Jeim zong kha a thah. Cun, Peter zong kha a tlaih I thah dingin thonginn ah a khumh. Thaizing bantuk ka thah lai a ti zaan ah khan Peter cu ralkap pahnih karah ai hngilh ko ti kan hmuh (Lamkaltu 12:1-6). Thaizing bantuk thah ding ah Peter ai hngilh khawhnak aruang hi Bawipa nih a ka umpi ko, amah control nak tangah ka um ko ti hi fiang tein a theih caah a si. Cun, Joseph te hna, Paul te hna zong kha mi nih an tuk an velh hna I thonginn an um ko zong ah khan ngaihchia lungrethei in an um lo. Cuti an um khawh cu, Pathian kha an hnangamnak le an himnak a si caah a si.

Salm 118:6 zongah kan hmuhmi cu, “BAWIPA cu ka sinah a um caah zeihmanh ka tih lo” ti a si. Pathian hi kanmah sin zongah a um ve. Cucaah, tihphang in, ngaihchia in le lungdong in kan um ding a si lo. Paul nih, “Bawipa ah cun I lawm ko u” (Filipi 3:1) ah a ti bantukin, Bawipa ahhin kan I lawmh zungzal awk a si ko.

Bawipa kan sinah a um ko!

Nikhat hnu nikhat Bawipa umpinak a theimi na si khawhnak hnga, Bawipa nih thluachuahnak in pe ko seh!

Laimi Dihlak Hrințhan Usih.

“Laimi Dihlak Hrintthan Usih”
Hi i tonnak hi careltu caah Thlaraulei tthawnnak petu a si lai ti ruahchannak he kum 2007 lio i chuahmi Muko Editor Joel Ling I Tonnak cauk chungta kha rel a tthat khunnak zawn tete thim in von tlenmi a si. An rak i ton caan cu kum 2005 lio ah khan a si.

Rev. Gordon Za T,hio (Rv. G. Za Thio ) Tuanbia Tawi
Kum 1948 April 17 ah Thantlang peng, Tlangpi khua ah a rak chuak. Tangcheu in tangli tiang Tlangpi khua ah, tangli in tang sarih tiang, Farrawn khua ah, tangriat in tanghra tiang Hakha khua ah a rak kai. Tanghra a awn in, Mandalay Art & Science University ah B.Sc. (Zoology), Yangon Art & Science University ah M.Sc. (Theory Portion), Twin City University, U.S.A ah correspondence in B.A.Th, le Presbyterian Theological Seminary, Civite, Philippines ah M.Div. a rak laak hna. M. Div. a awn lio ah, President Award zong an rak pek. Cawng saya (S.A.T), Thantlang peng Council ah Inspection Chairman, Pastor rian, Church Planting & Training Center, Myanmar ah Director, free evangelist, tbk… a (rak) ttuan hna. An chungtepi in Yangon ah an um.
Joel Ling: Pianthar hi zei in dah na tah, ka piangthar ti i chim thengtheng maw a hauh, asiloah an nun ah a lang kho ko na ti dah?

Rv. G. ZT: Pianthar cu keimah nih ka tahning hi a biapi lo. Khrih thawngttha a zum i khamhnak ah Khrih ai bochanmi paoh hi mi piangthar an si i, an zumh lecangka Pathian nih Thiang Thlarau in ca a khenh hna. (Efes. 1:13). Phundang i chim ahcun, Khrih Thlarau an co (John. 3:5; Rom. 8:9,16). Kan chunglei, i thlennak le kan comi Thlarau cu mi nih hmuhpiak khawh a si lo nain, kanmahte in kan i hngal ko (I Korin. 6:19; I John. 3: 24; 5:13)… Nun ah a lang kho maw na timi hi ka duh ngaite. Lang kho ee, a lang khomi a si caah pei lang dingin Baibal nih a kan cawnpiak i a kan forh fom cu (Math. 7:21; Lam. 2:24-46; Gal. 5:22, 23; James 2: 14-17; I John. 2:29; 3: 9, 10) Ka piangthar ti chim hi, a herh caan a um. A herh lopi i va chim cu a ttha lem lo ka ti. Kan chim theng ruangah kan pianthar a si lo. A herh lio caante ah kan chimmi khi cu Jesuh fialmi a si (Math. 10:32, 33) caah kan chim ruangah kanmah caah fehnak hna a si i midang caah thazaang petu le lamhruaitu hna a si tawn. A piangthar na ko i ka piangthar ti chim hna ai nautatmi le ai duhter lomi ka tong bal hna lo. Cun, a herh lopi i ka piangthar tiah ai ce-ngiami (mi chorh hmang) ka tong bal fawn hna lo.

Joel Ling: Pianthar hi thlarau thilpek maw a si, minung lei in kawl i hmuh khawhmi dah?

Rv. G. ZT: Pathian tuahpiakmi (Pathian laksawng) le Thlarau thilpek cu an i dang. Pianthar cu Mizo holh kan i hlanmi va si kaw, kan Laiholh cun hrintthan a si. Hrintthan cu Pathian tuahpiakmi a si (John. 3:3-8) i thawngtthabia kan theih i kan van (von) zumh bak khin kan co (John. :16; Rom. 10:17; I Korin. 15:1-4). Cucaah, piantharnak ah Pathian lei le minung lei an ttangtti kan ti lai. Duhning paoh in kawl i hei hmuhmi a si lo, Pathian biatak theihnak maw, relnak in maw, mi nih Khrih le a kan ttuanpiakmi (John. 3:16; Math. 20:28; Rom. 5:6-8; I Pet. 3:17, 18) an zumh tikah an comi a si. Pianthar cu Thlaurau thilpek (the gifts of Holy Spirit) a si lo ka ti cang khah. Thlarau thilpek cu a piangthar ciami kha Thumkomh Pathian nih, a rianthiang ttuannak caah a pekmi hna laksawng tu a si. Piangthar dingah Pathian nih thim hlei a ngei tiin ai cawnpiakmi Khrihfabu zong an um i cu hna nih cun van kai dingmi hi Pathian nih tuanpi in a khaukhih cang hna i cu a khaukhihmi hna lawng kha Pathian nih a caan a cu a ti tikah, a hrintthan (pianthar)ter hna an ti. Kei tu nih cun ka pom ngam lo. Mi vialte caah Khrih a thih caah (John. 3:16; I John. 2:2), Amah a kawl i, Thawngttha a thei i a zum takmi paoh kha a hrintthanter hna tiin ka pom. Pathian cu thleidan a ngeimi a si ka ti ngam lo.

Joel Ling: Sualnak le tthatnak timi hi minung chung ah Pathian nih a ser veve in Pathian lila nih a kan pekmi duhthimnak/ khuaruah khawhnak (rational thinking power) nih sualter khawh, tthatter khawh bia tu a si hnga lo maw? Sualnak le tthatnak kongah Satan le Thlarau kan rinh tuk hna ahcun, minung cu tuaktaan khawhnak ngei lomi, mahte in zeihmanh a tuah kho lomi “seh" bantuk sawhsawh kan si ne hnga lo maw?

Rv. G. ZT: Minung chung i sualnak a luh cu Adam nih Pathian nawl a buarnak thawngin a ra i, tthatnak kan tuahmi cu Pathian nih Amah mui lo in a kan sernak ah ai telmi a si. Minung kan sinak ah ai rawnmi a si kan ti ko lai. Cucaah, sualnak le tthatnak hi kan chung ah Pathian nih a ser vevemi an si lo. Thilttha tuah khawhnak hi a rak kan ser lio ah a telh. Sualnak (thiltthalo) cu Pathian sermi si loin Satan (Lucifer) in ai thok i, minung dihlak cung i a tlun cu Adam thawng in a si. Tthatlonak, harnak le buainak kan timi cu minung sual i a tluk ruangah a cangmi a si (Gen. 3). A tlu cangmi minung nih kan sual tikah Satan puh phung a si lo. A kan tukforhmi kha kan duhthimnak hmang in kan tuah deuhmi tu a si. Thiltthalo kan tuahmi dihlak zong Satan tukforh ruangah a si thlu lo, kanmahte zong in kan tuah tthiam ko. Tthatnak tuah dingah Thiang Thlarau kan rinh kel lo. “Thiltha ka tuah lai tiin bia kan i khiah tikah, a kan bawmh i a kan ttanpi. Pathian nih Adam le Eve a ser hna liote in duhthimnak nawl a kan pek caah seh cu kan si reng lo.

Joel Ling: Jesuh Khrih khamhnak a hngal lomi le a pom lomi paoh khamh an si lai lo, kan ti tikah, Jesuh Khrih chuah hlan minung vialte teh? Kanmah Laimi sining in cun, Siangbawite Lairam an phanh hlan i Laimi vialte hi hell ah maw an kal dih kun lai? Pathian thawngttha chimtu an phanh khawh lonak ram minung vialte teh hell ah maw an kal dih cio ne lai?

Rv. G. ZT: Jesuh Khrih thawngttha hngal lo buin a thimi hna khamh an si lai le lai lo kongah ralttha ngai in kan let ngam lai lo. Zeicatiah, chiattha thleidannak a ngei rih lomi hngakchia, an no liote i a thimi kongah siseh, sertu khuazing sinah sual thupha cawi in thla a rak cammi le rai a rak thawimi hna kongah siseh, a chia-ttha thleidannak in Pathian a um ti ruat zau in a rak nungmi hna kongah siseh, (Rom. 2:14, 15), cu set tiin Bawipa bia nih a tinak ka hmu lo. Asinain, Jesuh Khrih kong a thei nain a pom duh lomi tu cu khamh an si lai ti ka zum lo. Jesuh bia a um ko (John. 3:18, 19) Cucaah, na ka halmi, siangbawite Lairam an phak hlan i a rak thimi le thawngttha theita loin a rak thimi hna hell ah an kal ko lai ti kong tu cu a leh awk kan hngal lo. Mah hna lakah misual ka si, ngaihthiam haumi ka si, ti i hngal in, sertu Pathian a um ko ti hngal fawn in, cu sertu Pathian sinah, “Ka ngaithiam ko” tiin a rak au ruangmangmi bel le chiattha thleidannak ngei lomi hngakchia hna cu Jesuh Khrih ruangah khamh an ve ko hnga lo maw ka ti. Jesuh min an hngalh rih lo zongah sertu Pathian a um ti hi a tlangpi ai phuannak (general revelation) hmang in cu Pathian a kawlmi hna le a panhmi hna cu van ah an kai ve men lai ti ka zumh ko. Khamhnak hi Jesuh vailam cung i a thih, a thawhtthan le van a kai hnu ceo in a ummi a si lo, Jesuh cu vawlei ser hlan in Pathian thinlung ah a rak thi cang. Cucaah, Khrih cu vawlei ser hlan in thah cia Tuufa tiah auh a si (Bia. 13:8). Adam thok in caan dongh tiang khamh a simi paoh cu Jesuh Khrih (Messiah) thawng lawngin khamh kan si dih. Jesuh a chuah hlan minung nih a ra lai dingmi Khamhtu Messiah an i bochannak ruang le an zumhnak in khamh an si i, vailamtah hnu i hrinmi minung tu nih cun kan ca i a thi i a tho tthanmi Khrih (Messiah) kan zumhnak thawngin khamh kan si ve (Cahlun chan ah a ra lai dingmi Messiah zumhnak in a si i, Cathar chan ah a thi i a tho tthanmi, Khrih kan zumhnak in).

Joel Ling: … Biadang deuh seh, Laimi sin chim an duhmi bia (pathum in)?

Rv. G. ZT: Laimi sinah biacah ka duh bikmi (hna) cu:
Thlarau lei: Minung cu Pathian nih thuat thum in a kan ser. Pumsa, nunnak le thlarau (Body, Soul & Spirit) ai ngeihmi kan si (Thess. 5: 23). Mah lakah kan thlarau hi a biapi cem. Thukpi ruah lo el purh lo ahcun, pumsa nunnak hi kan chuahhnawh chan a si rua tiin ruah sual a fawi. Hiti ruah cang hnu cun, pumsa nuamhnak lawng kawl a si cang i vawlei rian le thilri hi buaipi a si. Jesuh bia kha kan philh lo a hau. Zeitindah a ti kha? “Mi nih vawlei le a chung thilri vialte hi a ningpi in co seh law, a nunnak sung ttung sehlaw, zeital a miak hnga maw?” tiah biahalnak a tuah hnu ah, Amah tthiamtthiam nih, “Miak hlah” a ti khah (Mk. 8:36). Cucaah, Laimi misifak le mihar a simi nih, thlarau nunnak kan ngeih ding hi kei cu ka saduhthah ngan bik a si. Cucaah, a tawinak in, “Laimi dihlak hrintthan usih” ti hi thlarau lei ka biacah duhmi a si.

Nuncan Ziaza: Laimi kan tthan a kan dawntu, kan mui a chiattertu, kan chan a tawitertu le ningzah a kan phorhtertu thil pakhatnak cu ZU DIN I RIT hi a si. Laimi le Lairam ka daw a ti ttung i kan phun a kan hlotu zu kongah a lung a fah lo pinah zu dinlei i mi hruai hmangmi cu ram daw tak le phun daw tak ah ka chia kho hna lo. Laimi kan nunphung le zu an rak i kawp hi cu a poi tuk hringhran. Khrihfa kan si hlan hmanh zeiti ttha, Khrihfa biaknak a luh hnu i Khrihfa kan si kan i ti hnu i Thlarau tu i khat loin zu tu i kan khah le kan rit cu lohtlau rumro a si ko (Efesa. 5: 18). Zu nih a kan hrawh tuk le a kan thlak tuk caah zu dotu tapung tho hna sehlaw, ka ngeih lo buin phaisa ka thawh ve hnga tiah ka lungfah tuk ah ka rak ti bal. Cucaah, Laimi nih zu hi ri hrimhrim hlah usih, ti hi ka aupi duhmi a si tthan.

Fimnak Lei: Laimi hi carel kho kan tampi cang nain, carelmi an tlawm tuk. Cun, ca kan cawn tikah, thiamnak nakin camipuai awn le degree hmuh kan duh deuh. Khrihfa biaknak rawh hram ai thok kha, a lung ai thleng taktak lomi mi tampi nih an biaknak an kaltaak i Khrihfa biaknak i an luh in a si an ti (whole sale conversion). Cu bantuk cun miphun lothlaunak ah a kan kalpitu thil pakhat cu, thiamnak tak ngei ttung lo i, camipuai awn le degree i pek hi a si. Hihi ttih a nung tukmi a si. Cucaah, Laimi fimnak a kawl i ca a cawngmi paoh nih kan cawnmi cio ah nuza, paza kan si nakhnga thiam taktak hi uar usih, i sehchih usih ti hi a pathumnak i biacah ka duhmi cu a si. Credit: Global chin news.

Nupi A Ngei Cangmi Le Ngei Laimi Caah.

// NUPI NGEI CANGMI & NGEI LAI MI CAAH//

Na Nupi nih na eiawk, nadin awk an serpiak i an pek hlan ah a teh ( test) piak a si cun na caah a thaw maw thaw lo tiah an teh a si. An dawttuk caah a si ti kha thei.
Na Nupi nih thlacam dingin le i pum dingin an fial a si cun lunglawm tein cam ko, lunglawm tein i pum ko. Hi vawleicung lawng I, len ti loin Vanram tiang lenti dingah an duh i an dawttuk kha thei.

Na Nupi nih fale he lente i celh dingin an fial ahcun, Lunglawm tein nafa le cu lente celhpi ko hna, Nafale he dawte le rem tein um hna seh, palefa kar ah dawtnak hri fek chinchin seh tiah an duh hna caah a si kha thei.
Na Nupi nih, Nu dang sinin an ven a si cun lunglawm thanuamtein um ko, mipa tampi an um ko nain, nangmah lengah duhmi le dawtmi a ngeih lo i pa tampi lakah an thimmi na si kha thei. Zumh tlak Nupi a si kha thei.
Na Nupi nih a muisam, a thilthuam kongah an hal a si cun; A thau , a Der ah siseh; Naa dawhtuk, Na tlaktuk tiah chim peng. Nangmah bia chimmi lawng a pakhatnak ah a chiah kha thei. An zumh bikmi a pasal na si kha mu!
Na Nupi cu leng chuah lai ah. aa tamh sau deuh a si zongah lungsau tein hngak ko, na mit hmuh ah dawh lo le mipi sinah na mithmai a chia sual lai tiah a phan caah a si. An dawttuk kha thei.
Na Nupi nih nangmah lawng na leng chuah lai ah, ralring tein Motor mawngh an fial a si cun ; A bia ngai law ralring tein um ko. Lunglawm tein i ton than a duh caah a si kha thei! Nangmah loin nun dam a duh lo caah a si khah!
Na Nupi kha Nangmah ta si, aho ta hmanh a si lo. Cun, na Nupi kha nu a si Kha thei. Sik le velh, hro len zong a hau lo khah, Pa bantuk in a thinlung a Hak  lo khah! Daw law, Tha tein zohkhenh law , Nupi le hna i an lu cu, pa Nangmah kha na si , A lu ngeitu na that i na Dinfelnak paoh ahcun Mi nih tihzahmi Nu ah na ser khawh kha thei . Na Nupi sinah Pasal ngai bantuk in na um i a bia zeiah na rel lo i Nangmah duhnak lawngte tuah na duh ahcun ; Mi nih thangchiat le kong ceih bak na co ding le na hmuh ding a um lo khah!

Nupi a hmumi cu Thil tha a mu mi a si! Cu thil tha na hmuhmi cu a that chinchin i a sunlawi chinchin khawhnak dingah a ngeitu, pa Nangmah nih na thil tha cu na duh i Dawtkhawh chungin Na dawt i, Na Kil ven na zohkhenh a HERH!
[Careltu caah Thathnemnak a um hram seh,]

Pathian Bia Sermon.

Hi bia tawite nih hin lungthin a suk i a khoih ngaingai ko!
Khualtlawnnak lam ah mi pakhat hi cerh lakah a tla, a chuahkawh, a luat khawhnak dingah aa zuam ko nain, a pil deuhdeuh i a cawl kho tilo, cu lio ahcun CONFUCIUS a rak phan i azoh azoh i a ruahmi cu>" Minung nih hin hmun tih nung cu a kaltakding a si" ti cawnpiaktu tha taktak pei a si hi tiah a ti i a kaltak diam.

📚Cu hnu ah BUDDHA a rak phan ve than i a hmuh tikah " Hipa a temtuarmi hi vawleipi caah cawnpiaktu tha taktak a si lai hi " tiah a ti i a kaltak ve than.

📚MAHAMMED a rakphan ve than i cerh i a tla mipa cu a hmuh ve than tikah a thawh i "Apoi ngaitung, sihmanhsehlaw, Pathian duhning a si kha" tiah a ti ve than.
⛪A hnu bik ahcun JESUH a ra i " Mipa a temtuarning a hmuh tikah "Kafa, na baan rak samh, rak ka hlan keimah nih kan chanh lai tiah a ti" Jesuh nih cun Mipa cu cerh i a tlaknak hmun cun him tein a chanhchuah. AMEN!
🔊Hawi dawt, Kan lungretheih caan ah, kan lungdongh caan ah, Kalnak ding kan theih lo lio caan ah, ngeihchiatnak le sungh zatlaknak kan ton lio caan le Muihnak khur chung i kan tlak lio caan zongah Jesuh nih Kafa, na baan rak samh law rak ka hlan Keimah nih kan chanh lai mu! tiah aw nem tein a kan ti!

Note... Mi tampi nih kan pawngkam ah chanhding an um ko nain, kan zoh kan zoh hna i, kan kal tak tawn hna a si lo maw khah?.. CONFUCIUS, BUDDHA le MAHAMMED nih cun Muihnak khur chung i a tlami pa kha an zoh, an zoh i an kal tak ko, Sihmanhsehlaw, Jesuh nih cun sifak, santlai lo le misual a kan kaltak kho lo! Bawipa min thangthat si ko seh!
👉CONFUCIUS lungput
👉 BUDDHA lungput
👉MAHAMMED lungput
👉JESUH lungput
Q...Hawi dawt, hipa (4) chungah hin aho lungput hi dah kan i ngeih?
Hipa (4) cungah hin a ho hi dah kan zumh i kan zulh mi a si?
( Matt 11:28. Rethei le thilrit mi vialte hna, ka sinah ra tuah u, dinhnak kan pek hna lai.)

Khrihfa Innchungkhar.

Khrihfa INNCHUGKHAR
------------------------------
Khrihfa inchungkhar kan timi cu, Pathian dawtnak cungah hram a bunhmi an si.Pathian ah hram a bunhmi cu, nifa an chungkhar nunnak ah, vancung pennak muithlam a leng.. Deehan nih, vawleicung i a ummi hna lakah vancung he aa naih bik cemmi kha ka hmuhsak tuah tiah ka ti hna sehlaw, khrihfa inchungkhar a si ka ti hna hnga a ti.Billy Graham nih,vancung hmuh nan duh ahcun kan innchungkhar  rak zoh u,a ti Pathian pennak,khamhnak le zungzal nunnak cu kan chungkhar ah a tlin awk a si...

Kan innchungkhar cu.
1.Pulpit hmaisabik- chungkhar ah thlacamti,baibal relti le thangthatnak hlasakti a herh tuk. Chungkhar biaktheng a ngeimi nun cu duhnung bik an si.
2.Singinn hmaisabik - fale fimthiamnak le nun cawnnak thabik a si Nulepa hrimhrim hi fale caah nun cawnpiaktu kan si ti philh lo a hau.

3.Cozah hmaisabik-fale caah mibu hmaisabik,chungkhar ah aa tlum lomi cu, hruaitu tha an si kho lo.Kanchngkhar a damnak ah pabik nih Pathian a hngalh le, nubik nih thlacam nun a ngeih a herh.

Fale cungah Nulepa Tuanvo.
1.Kan fale i an bawi kan si awk a si lo.
2.Innchungkhar ah fale nuamhnak tuahpi ding.
3.Nulepa cu fale hawi thabik kan si awk a si
4.An sualnak kawltu si loin an tlamtlin lomi remhpiaktu kan si awk a si.
5.Taksa, thinlung, thlarau in thanter ding.
6.Fale hmai ah i sik lo ding,mi kong ceih lo ding.
A tawinak in langhtermi a si caah Khrihfa inchnugkhar kong hi tlam a tlin lo ngai. Asinain kan nunpi khawh ahcun santlaihnak a um ko lai,ti ruahchannak ka mgei....

Khristmas Sermon.

Khrismas Thawngtha.
Luka 2:7Puan in a zual i caw rawl einak kuang chungah khan a thlim — riahnak khualbuk ah khan an caah hmun a um lo. 

Kan Bawipa Zisuh chuahnak kong hi.Luka thawngtha nih fiang tein a tial i.hrilhfiah len hau loin.a tling taktak a reltu siseh amah a zumtu pakhat cio tu hi.kan zumhning le kan thinlung chungah hmunhma alakning cio aa dang hna i cucu asiko.kan Bawipa Zisuh chuahnak cu.mifim pawlnih an tuak tikah.khuasik ah asi i cu khuasik lioah Caw rawl einak kuang chungah a chuak ti asi. hi lioah hin.riahbuk cu an um len ko lai nain an caah.hmun aumlo ti asi.Mary caah zaangfak ngaingai asi.zeicahtiah minung sining in kan tuak tikah.a ni thla atlin cang caah,zeitlukindah a paw a fah hnga i a in tuar hnga.Nu nih fa an hrin tikah.thih nun rika an phan vasi kaw an caah ngaihchia zong asi i zaangfak ngai zong an si.

Zeiruangahdah Zisuh hi, caw rawl einak kuang chung thengtheng ah a chuah tiah cun.a niam bikmi sinak kha aa thim caah asi.hi nih a kan hmuhsakmi cu.zeitlukin sifak santlai lo le mirum misang thleidan loin a niam bik hmun aa thimnak asi.mirum le sinak sangpiin rak chuak sehlaw nihin ah sifak santlailo vialte nih kan zum kho hnga lo i kan bia kho hnga lo.mirum le misang ca lawngah asi hnga.cucu vancung in vawlei ah a rungtum hnawhchan bik cu asi.hi lio ah.miphun thleidannak le.i nau tatnak a rak um i a rak fak ngaingai.cucu Pathian nih aduhlo caah, miphun thleidannak le sifak mirum tiin thleidannak um loin Vawlei ah a fapa ngeihchun kan caah a run thlah cu asi.

Zisuh a chuah lainak kong hi mifim thiamsang pawlnih an rak theih tuk nain a thunlung ah.inn thatha le lo thatha in a chuak theu lai tiah an zumh caah.a chuah taktak tikah.caw rawl einak kuang chungah a rak i an i tinhnak le an hngahnak hmun asilo caah an hmu tong kho lo.tuukhal pawl tunih an hmuh hmasabik i an i lawm taktak.

Khristmas Sermon.

"A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" tiah vancung mi nih hla an sak. Aw, nain! Cun, Western Europe kha Industrial Revolution nih a den hnu, vawlei ah thlennak tampi a chuak! Industrial Revolution hnu, Europe Khrihfa pawl zumhnak cu: minung fimthiamnak le thawnnak in vawlei tuanbia kan tial khawh lai, cun vawlei ah daihnak kan ser khawh fawn lai ti a si. Cuticun, Europe ah Pathian hmunhma a ngei tuk ti lo. Caan a liam. Fimthiamnak a sang chin tak. Mahbelte, 1914 a phanh tikah, vawlei ralpi pakhatnak a chuak. Vawlei a tap. Sermi thil an tuar. A dawtmi hna minung millions tampi nunnak a liam. Kum 4 a rau. First World War a dih hnu tlawmpal ah, League of Nations cu dirh asi. 1925 ah Geneva Protocol an tuah. Vawlei daihnak caah an si.

Nain, 1933 nih vawlei tuanbia a thlen bak. Germany nih Hitler kha ram hruaitu ah an thim. 1939 in Second World War cu a chuak than. Kum 6 a rau. First World War cu Europe Continent deuh nih a tuar. Second World War cu vawlei zei miphun hmanh an tuar. Fimthiamnak sangtuk cang ko, caan tawite chungah tampi an i that kho cang. Bia naah, Hiroshima ah Nuclear Bomb an thlak. Minute pakhat ah 120,000-140,000 kar an thi. Vawlei a hram! Sermi an tuar! Million tampi nunnak a liam than. Vawlei ah daihnak mangtam a tlung. A tawinak in chim ahcun, Industrial Revolution hnu, vawlei fimthiamnak a sang chin. Cu fimthiamnak in vawlei daihnak ser an i tim. Nain, daihnak le remnak chim lo, thihnak tu a si. "A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" hi sullam zei dah a ngeih ti? Pathian tel loin, daihnak ser an i timh caah a si kho men. 1945 ah United Nations cu dirh a si. Micah 4:3 kha chirhchan a si.

United Nations nih vawlei tuanbia ah chim awk tlak in roling ding zei dah a tuan? UN tuanbia tawite in kan langhter lai. April 25, 1945 ah The San Francisco Conference rak tuah a si. June 26, 1945 ah UN Charter kha San Francisco Conference in kuzale (delegates) nih hnatlak tein min an rak thut. Cu ti cun, October 24, 1945 ah UN cu dirh a si. January 10, 1946 ah UN hmasa bik General Assembly cu London ah an rak tuah. Feb 14, 1946 ah UN nih headquarter cu United States ah um seh a ti. 1947 General Assembly nih Palestine cu Jewish state le Arab state tiah then siseh a ti. 1948 ah then taktak a vun si. 10 December, 1948 ah UN nih Universal Declaration of Human Rights kha a hnatlak pi. 1949 ah UN nih Netherlands le Indonesia kar ah daihnak a ser, cuticun Netherlands nih Indonesia kha ram zalonnak a pek. 1949 ah UN envoy Ralph Bunche nih Israel le Arab states -Egypt, Syria, Jordan, le Lebanon- kar ah daihnak (cease-fire) a ser. 1950 Nobel Peace Prize pek a si. 1947 thawkin Kashmir state ruangah India le Pakistan kar um mi ral kha 1949 ah UN nih daihnak a ser khawh.

1950-53 ah Communist North Korea nih South Korea a tuk, UN ralkap nih South Korea an dirh kamh. Cucun Communist North Korea pawl cu South Korea in an thawl than i, Korea peninsula ah daihnak an ser. 1954 ah UNHCR kha Nobel Peace Prize an pek. 1956 ah Suez Canal he pehtlai in Egypt le Britain, Israel, French kar raldohnak a um i, UN nih daihnak a ser. 1956 ah UN nih Belgium le Congo kar remnak a ser. Belgium nih Congo kha Independence tling a pek lo caah a chuakmi ral a si. 1962 ah Soviet Union nih missiles kha Cuba ah a chiah. John F. Kennedy nih Cuba in missiles hi a lak than lo ahcun Soviet Union ka tuk lai a ti colh. Nain, UN Secretary General U Than nih a daihter. 1962 thiamthiam ah West New Guinea he pehtlai in Netherlands le Indonesia an buai i, UN nih a daihter. 1964 ah Greek Cypriots le Turkish Cypriots kar buainak kha UN peacekeeping force nih an daihter. 1965 Kashmir he pehtlai in India le Pakistan kar raldohnak a chuak than. 1949 lio bantukin, UN nih a remh than hna. 1965 Nobel Peace Prize kha UNICEF an pek. 1966 ah UN Security Council nih Zimbabwe kha economic sanction a tuah. 1967 ah UN nih Israel le Arabs hna kar raldohnak (Six-Day War) kha a daihter. 1968 ah UN General Assembly nih Nuclear hriamnam karhlonak treaty a tuah. 1971 ah UN General Assembly nih Nationalist China kha a hlawt i, Communist China kha UN member ah a cohlan.

1973-74 ah UN Security Council nih Israel le Arabs-Egypt-Syria kar raldohnak (Yom Kippur War) kha a daihter. UN Peacekeeping force tampi Sinai Peninsula le Golan Height ah an thlah hna. 1976 ah UN General Assembly nih UN chungtel pawl kha South Africa he trade- arms pehtlaihnak nan tuah lai lo a ti. Cupinah, Sports Competition kha South Africa he tuah lo a fial rih hna. 1977 ah UN Security Council nih UN chungtel paoh South Africa sinah hriamnam zuar a kham hna. 1978 ah UN nih PLO le Israel kar raldohnak kham duh ah Lebanon ah UN peacekeeping force a thlah. 1981 ah UNHCR nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988 ah UN peacekeeping force nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988-89 ah UN nih Soviet Union le Afghan kar remnak a ser, cun Soviet troops Afghan in an kir. 1989-90 ah Namibia le South Africa kar raldohnak a daihter. Cuticun 1990 ah Namibia cu Independence a hmuh. 1990 ah UN nih Nicaraguan government le Nicaraguan rebels kar remnak a ser.

1991 ah UN nih Morocco le Polisario Front kar remnak a ser. 1991 thiam thiam ah UN troops nih Kuwait in Iraq troops pawl kha an thawl hna. Iraq nih Kuwait kha 1990 ah a tuk i, Kuwait cu Iraq nih a uk. UN troops nih Iraq cu a thawl than. 1991-93 ah Cambodia civil war kha UN nih a tlangtlak hna i Cambodia ah democracy uknak an ser than. 1992 ah El Salvador in Government le Rebels kha a remh hna. 1992 thiam ah UN nih Yugoslavia buainak kha a daihter. Croatia le Slovenia hi Yugoslavia i republics an si. Serbia pawl hi Yugoslavian Government ah nawlngei bik an si. Croatia le Slovenia nih Yugoslavia in Independence kan lak tiah vawlei ah an thanh. Cutikah, Croatian force le Serbian force kar ral an i do. UN nih a remh hna. 1992 ah Serbs le Republic's Militia kar raldohnak ruangah Bosnia-Herzegovina um harnak tongmi kha UN nih rawl le sii a pek hna. Yugoslavia kha UN nih trades embargo a tuah. 1992-93 ah UN nih USA kha Somalia ah dihnak, remnak le himnak ser awk ah nawl a pek. USA troops nih daihnak ser an i zuam. 1993 thiamthiam ah UN peacekeeping force nih Mozambique Government le Renamo Rebel Group kar daihnak kha an kilven.

Chim ding a tam rih. Kan chim ti lai lo. Hi vial si ko seh. UN nih vawlei caah a tuanmi a tam ngaingai ko. Cucaah, UN hi a thi lo. A rak nung ko. A nung rih lai. UN nih vawlei daihnak caah roling ding in a rak tuan, a tuan cuahmah, a tuan rih lai. A pipa rih lai. Asinain, a thawng tuk lo. Kan i rinhtluk in a rak thawng lem lo. Cucaah, Kawlram caah ruahchannak a tlawm. A um lo tluk khi a si. Tahchunnak ah, UN nih South Africa kha 1976 in economic- military-diplomatic-trade sanctions a tuah. Kum 15 hnu ah South Africa uknak aa thleng. South Africa chimlo, UN nih zei ram hmanh thisen luang loin uknak a thlen piak kho hna ka thei lo. Ka palh lai lo dah! Nunnak tampi liam hnuah UN nih daihnak a ser tawn tiah ka ruah. Tahchunnak ah, Sudan ram hi kan zoh hmanh lai. UN General Assembly le Security Council nih New York ah summit meeting an tuah. Sudan ah nunnak rel cawk lo a liam. UN peacekeeping force cu Sudan an phanh tikah, tamtuk an thi cang. Mipi tamtuk thih hlan ah, UN nih luhhnawh a herh, nain UN Constitution nih a onh lo. Cucaah, UN Constitution cheukhat hi cu 21st Century vawlei caah sullam a ngei ti lo, remh a herh cang. Abikin, Veto problem hi a buai bik.

Chim duh mi fiang deuh seh tiah, Kawlram kong hi tahchunnak in kan chim lai. Kawlram cu 1962 in tuchun tiang ralkap uknak tangah a um. A ngaingai tiah kan um duh caah asi lo. Kan duh lo buin kan um. Hawi ram bantukin democracy kan duh ve ko. Cucaah, kan ram uknak thlen kan duh? Asinain, UN bochan awk kan tha ti lo. China cu a zual. India tiah, zei hlei hlah. US tiah, Security Council ah China le Russia nih an veto hoi lai. Iraq bantukin kan ram ah zinan (oil) a um fawn lo. Ruahchannak zeidah kan ngeih ti? Um ti bak hlah! Kanmah caah kanmah lawng bochan awk kan ngei. Kan ram le miphun tuanbia thar kan tial lai. Kan ram uknak kan thlen lai. Tikah, khrihfa zumtu hna nih political issues hi kan hrial lai maw? Kan i tel ve lai dah? Biaknak le uknak hi komh awk a si maw?

South Korea, Hong Kong, Taiwan, Philippines le Sri Lanka ram i zumtu hna nih miphun le ram tuanbia tialnak ah biatak tein an i telvenak kha kan zoh hmanh lai. United States le Soviet Union ruangah Korea cu World War II hnu tlawmpal ah South Korea le North Korea tiah an i then. Cun 1950-53 tiang Korean War a chuak than i thong tampi nunnak a liam. A ngaingai tiah, South le North Korea um Korea pawl khi unau chuakkhat te an si. US le USSR ruangah aa then mi an si. 1988 ah National Council of Churches nih North le South Reunification ding hi kan mission lakah a biapi bik a si an ti. Cuticun i fonhthannak caah zumtu hna nih a lam kip in an i zuam. Roman Catholic a si mi President Kim D. Jung i Sunshine Policy nih North Korea mipi thinlung ah rian a tuan ning hna kha a mak. Korea ram daihnak caah Korea zumtu hna nih political issues a si mi National Reunification kha an rak tanh bak. Cu bantuk thiamthiam in, 1997 ah Britain nih Hong Kong kha China Beijing a pek than. Cutikah, Hong Kong um mipi nih Beijing Communist uknak phung, Hong Kong ah hman an duh lo. Hong Kong democracy kha peh zulh an duh. Cucaah, Hong Kong um khrihfa zumtu hna nih Hong Kong ah Democracy Uknak zungzal in hmunhter awk ah Britain le China Beijing sinin an rak hal. Anti-China a si lo, Pro-democracy a si an ti.

Taiwan hi China Mainland tengnge i pakhat a si tiah Beijing nih a ti, nain Taipei nih Taiwan cu China a si bal lo, cu ve bantukin China cu Taiwan a si bal ve fawn lo tiah a ti ve. Taiwan hi UN General Assembly ah thuhnak rak pek asi, nain 1971 hnuah China Communist kha UN nih a cohlan caah China Nationalist pawl cu UN in thawl an si. Cutikah, Washington nih Taipei in Beijing ah Embassy a thial. Taiwan nih UN chungtel sinak hmuh than aa zuam. Nain, UN chungtel sinak a hmuh sual lai ti kha Beijing nih a phang ngaingai. Taiwan nih Full Independence kha vawlei thanh a timh. A thanh ahcun ka thuat colh lai tiah Beijing nih a ti. Taiwan political issues kongkau ah Khrihfa zumtu hna an thu sawh lo. Abik in Presbyterian Church nih official statements an chuah. China Mainland he kan i pehtaihnak a um lo, cucaah kan i fonh kho lo. Taiwan cu Beijing he zei taktak hmanh aa pehtlai lo. Taiwan cu Taiwan um mipi caah a si lai, zeicatiah a luatmi ram a si tiah Presbyterian Church in Taiwan nih 1977 August 16 ah declaration an tuah. Cu kum thiam thiam ah, National Independence kan thanh piak ko u tiah Taiwan Government kha PCT nih a nawl. Taiwan naingaiyee tuanbia zoh tikah, miphun le ram luatnak caah Khrihfa zumtu nih hmai ah an kal, mipi an hruai hna.

Philippines hi Asia ahcun Khrihfa an tam biknak ram si i, ram pumpi milurel in 80 % nak tam cu Khrihfa an si. Abikin, Roman Catholic an tam. Marcos chan ah cozah palknak biatak tein a dohtu hna cu Khrihfa hruaitu pawl an si. Marcos chan a dih 1986 February hnu New Constitution an tuah lioah, Khrihfa hruaitu tampi an i tel. Cupinah, Aquino Government le Armed Communist Rebels kar remnak ser kha Khrihfa hruaitu pawl nih an i zuam, nain a phichuak a um tuk lo. Roman Catholic le Protestant he tanh tiin, human rights, social justice, le freedom caah rian an tuan. A tawinak in chim ahcun, ram le miphun caah tiah Philippines Khrihfa hruaitu hna cu naingaiyee ah biatak tein an i pumpek. Kan chimmi a tam cang caah Sri Lanka Khrihfa hruaitu hna nih naingaiyee ah an i telnak cu kan chim ti lai lo.

Asia huap in chim ahcun, Asia Khrihfa zumtu hna nih naingaiyee he pehtlai in an dirhmun cu Christian Conference of Asia tuanbia ah fiangtein kan hmuh. Christian Conference of Asia nih an headquarter kha Singapore ah an rak chiah, nain Singapore cozah nih an ram in CCA kha 1987 ah an thawl. Naingaiyee ah nan i tel. Nan fund kha naingaiyee he senghtlaihnak a ngeimi thil hna caah nan hman. Cucaah, kan ram ah umnak nawl kan in pe ti hna lo tiah Singapore cozah nih an ti hna. Asia ah social justice, democracy, freedom, le full human rights ser hi kan mission rian ngan bik lakah pakhat a si ve tiah CCA nih a ruah. Kannih cu political organization kan si lo, religious organization kan si i vawlei ah daihnak, remnak, zalonnak, le dinnak a um naklai rian kan tuan. Cu rian ah economic le political thil aa tel tiah CCA nih a zumh. CCA nih cu zumhnak le dirhmun cu nihin tiang aa nunpi.

Vawlei tuanbia ah roling bakin rian a rak tuan mi Khrihfa hruaitu, tuanbia nih a philh khawh lo mi, tampi lakah Germany in Dietrich Bonhoeffer le Martin Neil Moller, El Salvador in Oscar Romero, United States in Martin Luther King, Jr, South Africa in Desmond Tutu, le East Timor in Bishop Belo hna hi mizapi duhdim nunnak, mizapi luatnak, daihnak, ram le miphun hunchonak caah naingaiyee ah an lut, a tha lomi uknak kha an doh, biatak an tanh, cun mizapi caah thih ngamh in ramrian an tuan hna i, a cheu cu an nunnak an pek taktak. Ka upat tuk hna. Khrih vailam kha biakinn ah siloin vawileicung ah an put. A ngaingai tiah, Khrih hrimhrim kha vailamtah cu Jerusalem biakinn chungah aa put tung lo, vawleicung ah pei a put ve kha ka ti. Confessing Church hruaitu Martin Neil Moller nih hiti hin bia a rak chim bal:

Jews pawl thong tampi an tlaih, an hrem, cun mei in an khangh hna lio ah khan zei hmanh ka rak chimrel piak hna lo, zeicahtiah kei cu Jew ka si lo. Cun, Slav pawl kha Hitler nih thong tampi a tlaih hna, a hrem hna i a thah hna nain zeihmanh ka rak au piak hna lo, zeicatiah kei cu Slav ka si lo. Social Democrat pawl tam lakte Nazi ralkap nih an hrem, thong an thlak hna, cun an thah hna nain, zei taktak hmanh au piak lo in, ka rak dai ziar ko, zeicah tiah Social Democrat ka si lo. Sinain, keimah caan a phan, Hitler nih keimah a van ka tlaih ve tikah, au piaktu ka ngei ti lo.

Biakilhnak: UN hi a nung ko. A rak thi lo. A nung rih fawn lai. Vawlei tuanbia ah a pipa rih ko lai. Miphun vialte a kan kilveng tu, a kan thihruai tu a si rih lai. Kan hrampi a si zungzal ko lai. Nain, kan duhmi paoh a rak kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lai lo ti cu a fiang. Cucaah, UN sinah a herh leng in ruahchannak kan ngeih awk a si lo. Zeicahtiah ruahchannak tamtuk chiah i a si kho tung lo ahcun, kan hnabei a dong tuk lai. Tahchunnak ah, Kawlram caah ruahchannak tampi a um lem lo. UN nih zei pipa a kan tuahpiak kho lai ka zum lo. Kanmah kan cawl hmasa a herh. Mizapi kan thut ko ahcun, kan ram uknak cu UN le Pathian nih an kan thlen piak lai lo cu a fiang. Mizapi kan cawl tikah Khrihfa zumtu hna hi kan biapi taktak, biatak tein kan i pumpek a herh. Ram le miphun kan dawt ahcun kan thut sawh awk a si lo. Cun, Martin Neil Moller kan si lo a biapi lai. Cu hnu ah, UN hi Kawlram caah a thawng te lai. Kan ram aa thleng te lai.

Salai Pum Za Mang Tialmi chungin lakmi asi.

Jesuh Chuah Lio Thil Sining.

 Zisuh Chuah Lio Thil Sining.

 

Mi tampi nihcun kan ngakchiat lio Sunday School ah "Jesuh a chuahka i laksawng petu hna kha mifim 3 an si i cu hna nihcun Caw Inn ah an va biak" tiin an rak kan cawnpiak mi kha kan upat hnupi tiang zong ah kan i tlaih. Mifim hna hi zeizat an si tiah Bible ah a um lo nain laksawng an pekmi kha phun 3 a si caah mifim 3 tiah kan tinak hi a si. Asinain minung 4 zong nih laksawng phun 3 pek khawh a si ko. Mifim hi 3 an si tihi Nitlaklei zumhning a si i Nichuahlei nihcun 12 an si tiah an ti ve. Kan thinlung ah hin Mifim 3 hna nih Jesuh hi Bathlehem cawrawleinak kuang chungah an va hmuh i an biak ti rumro in kan ruah caah Krismas drama kan piak tikah siseh, Inntual i milem tete kan chiah tikah siseh cuticun kan langhter theu tawn. Vancungmi hna zong hi Bible nih cun Pa si dawh in a tial hna nain drama kan piak tik paoh ah NU deuh hi kan canter tawn hna. Cun Jesuh hi December 25 bak ah a chuak taktak ko ti zong a fiangmi a si lo nain zapi nih pommi a si caah "Krismas" or Jesuh chuah caan ah hman cio cu a si ko.

Jesuh chuahnak kong hi thawngthabia 4 (Mathai, Mark, Luke le Johan) lakah 2 (Mathai le Luke) lawng nih an tial. Thawngthabia a tialtu hna nih an tial tikah anmahle an uar deuhmi le an i tinhmi, biapi ah an chiahmi thim in an tial. Eg. Mathai nih Jesuh cu Judah Siangpahrang asinak, Mark nih Pathian sal a sinak, Luke nih Mi Fapa a sinak, Johan nih Pathian Fa a sinak tiin an tial hna. Cucaah Jesuh chuahnak cu Mathai le Luke lawng nih an tial tik zongah an uar deuhmi veve an tial caah pakhat nih a tialmi a dang pakhat nih a tial ve caan le tial ve lo caan zong a um ti hi kan theih awk a si. Jesuh chuahnak kong hi aa pehtlaihning te i thenhei le theihthiam lo ahcun Bible chimmi hi a palhmi ko a lo tawn caah thenhei thiam a herh ngai.

Jesuh chuah lio caan

1) Jesuh chuah Zan: Jesuh cu Bethlehem khua cawrawleinak kuang chungah a chuak ti hi Luke lawng nih a tial i a chuah zan i a va hmutu le a biatu hna hi Tuukhaal hna lawng an si (Luke 2:11; 16). Tuukhaal hna nih an va hmuhmi le an biakmi Jesuh hi ngakchiate, bawhte, naute (babe) asi. Mifim 3 an phan rih lo i a hmuh zong an hmu rih lo, an i tel rih lo.

2) Jesuh Cuarpartan le Minsak Ni: Jesuh a chuah in Ni 8 a si tikah Moses phungbia (Gen. 17:12; Lev. 12:3) bantuk in a cuarpar an tan i a min ah Jesuh an sak (Luke 2:21; Matt.1:25). Hi lio ahhin Jesuh te chungkhar hi Cawn Inn ah an um rih le um rih lo a fiang lo nain mi tam deuh nihcun Inn ah an um cang theu lai tiah an ruah.

3) Jesuh Biakinn Apnak: Jesuh a chuah in ni 40 (thisen ruang ah Ni 7 thianlonak le i thenh lengmang chung Ni 33) a tlin hnu lawngah Jesuh a Nu Mary kha a thiang (Kun thian kan timi khi) (Lev. 12:3, 6) i cu hnu lawng ah raithawinak caah Laileng 2 he Biakinn (Temple) ah an chuahpi (Luke 2:22-27) i cuka ahcun Simeon nih ngakchia Jesuh (the Child Jesus) cu thluachuah a pek. Jesuh hi ni 40 upa a si cang.

4) Mifim hna le Jesuh: Mifim hna hi Nichuahlei mifim, Arfi zohthiam ti an si i, Jesuh a chuah zaan hrawngin Arfi hi hmu hna sehlaw a dawh. Cu an hmuhmi Arfi cu an zulh lengmang i a donghnak ah Jerusalem an phan. Jerusalem an phak tikah Arfi nakin Minung an i bochan deuh sual caah Herod siangpahrang pa sin an phan. Tlangbawi hna le phungbiacawnpaiktu hna nih Jesuh cu Bethlehem ah a chuak lai (Matt. 2:5-6) an ti hnu lawng ah Mifim hna cu Bethlehem ah an kal i an phak tikah Jesuh te chungkhar cu Inn chungah an hmuh hna (Matt. 2:11), caw Inn ah a si ti lo. Mifim hna nih Inn chung ah an hmuhmi Jesuh hi bawhte (babe) a si ti lo, ngakchiapa (child) lawng zong a si ti lo, ngakchia no (the young child) asi cang (Matt. 2:11). Jesuh a chuah in Mifim hna nih an biak tiang hi thla tam nawn (or) kum khat hrawng si dawh a si cang. Mifim hna hi an zanmang ah Herod sin kir ti lo dingin chimh an si caah lam dang in an kir (Matt. 2:12)

5) Herod cawlcanghnak le Egypt ram zamnak: Mifim hna an kir hnu ni zeizat, thla zeizat ahdah Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna ti le zeitikahdah Jesuh hi Egypt ram ah an zampi ti hi a fiang lo. Asinain Herod nih hin Jesuh thawng a theih bak khan a thinlung in thah timh cia dawh a si (Matt. 2:3, 8). Cucaahcun pei Arfi kha zeitikset in dah nan hmuh, zeitikahdah a chuah ti kha fiang tein a hal hna cu (Mat. 2:7). Mifim hna nih hin cu tik, kha tik ah Arfi hi a chuak i kan hmuh tiah Herod hi an chimh i, cuticun Herod nih Ni le Thla a tuak (Matt. 2:16). Jesuh Egypt ram i an zampi le Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna hi ni (or) thla zeizatdah aa hlat ti kan thei lo nain Jesuh cu an zampi manh cang ti cu a fiang. Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna caah Egypt ram i an zampi ah hin Jesuh kum hi kum 1 nak tlawm lo, kum 2 nak tam lo a si cang tinak a si.

6) Jesuh Kirnak le Herod thihnak: Jesuh chuah lio caan i Herod hi "Herod the Great" tiah an timi a si i, Vawlei he Bible tuanbia he BC 4 ah a thi tiah an ti. Cun Jesuh hi BC 5 ah a chuah ahcun Herod a thih ahhin kum 1 nak upa deuh si dawh a si cang. Cun Egypt ram ah hin caan saupi khuasak dawh an si lo, micheu nihcun a zarh maw thla 1 lawng dek um dawh an si an ti. Herod a thih hnu cun Jesuh (ngakchia; young child) le a chungkhar cu Israel ram ah an kir than (Matt. 2:21), i Nazareth khua ah khua an sa (Matt. 2:23;Luke 2:51) i cu ka ahcun Jesuh cu taksa, thlarau le thilung in a thang (Luke2:52).

7) Jesuh Thannak le Riantuannak: Jesuh hi a nu le a pa sinah kum 12 tiang a umnak (Luke 2:42) lawng hi Bible chungah aa tialnak kan hmuh i kum 12 in 30 karlak kong fiang tein an tialmi kan hmu lo. Asinain Jesuh hi a tlau i a umlo bia si loin Bible tialtu nih an tial lo mi lawng a si. Kum 12 a si lio i Jerusalem Biakinn ah a kal hnuah a Nu le a Pa he Nazareth khua ah an kir ti than i cuka ahcun khua a sa (Luke2:51-52) ti tiang cu fiang tein kan hmuh. Asinain Kum 12 in 30 karlak chung ah hin Jesuh hi a Nu, a Pa le a unau rual he an umti ko i a pa Joseph Lehtama bantuk in Jesuh zong lehtama a tuan ve (Mark 6:1-6). Mah bible nih a fiantermi cu Jesuh hi a cutzat hlan/a ngakchiatlio te cun Lehtama cu a si lai lo i, a cutzat i a upat hnu ah Lehtama rian a tuan tiah kan ti kawh caah Kum 12 in 30 karlak hi Jesuh cu a Nu le a Pa le a unaurual he Nazareth khua ah khua an sati, Lehtama rian a tuan i khua a sa ko ti a fiang.

Biatlangkawmnak

Tuchun ah Laimi nih kan Pathian pakhat lawng ah kan biakmi Jesuh (Jesuh dah lo cu Pathian dang le khamh khotu Laimi nih kna ngei lo) hi a chuahnak in a riantuannak le a thih i a thawhthannak tiang vialte hi Bible ca chungah fiang tein a um lawng si loin Vawlei tuanbia hrimhrim ah a ummi a si caah lunghrinh awk le zumh lo awk a um lo, historical fact bak a si. Laimi u le nau hna Jesuh a chuah in a thawhthan tiang zumhnak kan cohlan sawhsawh lawng hi si loin Vawlei tuanbia hrimhrim nih tehte a piah ko caah tukum Krismas thok hin lunghrinhnak le zumhlonak vialte kaltak in Amah cu thangthat in i bochan ko hna usih. Vawlei ah a rak chuah bantuk in Vawlei ah a rat than hrimhrim lai ca zongah timh cia tein hngak ko hna usih tiah kan sawm hna.

MERRY CHRISTMAS & HAPPY NEW YEAR TO YOU ALL

Khristmas Thawngțha.

 Khrismas Thawngtha

Pathian nih vawlei hi a dawt hringhran caah a fapa a kan pek. Cucaah amah a zummi paoh cu an thi lai lo zungzal nunnak an ngei lai (Johan 3:16).

Pathian nih a kan dawtnak a langhternak cu a fapa kannih caah a kan pek hi a si. Cu caan cu kan phan cang. Kan lungthin i sersiam usih law, naute Jesuh kan sinah hun chuahter tthan hna usih.

Pathian nih a kan dawttuk ruangah a fapa a kan pek. A fawinak cun kannih kha a fapa in a kan thlen. Kanmah a thi dingmi can ah khan a fapa Jesuh a thihter. Cucu tihnak ah kalter a kan sian lo caah a si. Fiangdeuh in chim ahcun, a kan dawttuk caah thihnak ah kalter a kan siang lo. Pathian dawtnak kha Jesuh nih vawlei cungah a run phorh. Pathian nih minung a kan dawt tikah kan sining zoh in dawt si loin, kan siloning tu khin a kan dawt. Tahchunnak ah, minung hi misual lawngte le mi tlamtlinglo lawngte kan si. Kan sining in ti ahcun Pathian nih dawt ding kan tlak lo. A fapa cu chim lo, a sinum hmanh pek awk kan tlak lo. Kan sining zoh bak lo in free bak in a kan dawt.

Pathian dawtnak hi kan nu le kan pa nih an fale an kan dawtnak he aa lo. Kan nu le kan pa nih an kan dawt tikah hin, kan i dawh ruang ah a si lo, kan thiam ruang zong ah a si lo. Chimh kan ngaih ruang zong ah a si fawn lo. An fa kan si ruang tu ah an kan dawt hi a si. Fapa sual ngai a ngeimi nu hmeinu nih, “Ka fapa, nangmah hi, mifa si law cu a zoh hmanh kan zoh zuam lai lo” a rak ti an ti. A fa a si ruang ah a dawt i, dawt awk a tlak lo nain a dawt ko. Mi caah fihnung sihmanhsehlaw, amah caah cun fihnung a si kho lo. A ruang cu a dawt tuk caah a si. Cu ve bantuk in Pathian dawtnak cu fihnung kan si ko bu ah a caah fihnung kan silonak cu a kan dawt tuk ruangah a si.

Pathian dawtnak cu nungak le tlangval kan i duh, kan i dawt he cun aa lo deuh lo. Nungak le tlangval kan i duh kan i dawt cu, aruang a um peng. Aa dawh ruangah, a rum ruangah, a fim ruangah, a thiam ruangah tibantuk khi a um peng. Cu bantuk dawtnak cu a ruang a um ti lo tikah a ziam tawn. Aa dawh ruangah duh le dawt cu, aa dawh ti lo tikah dawt khawh a si ti lo. Cu ve bantuk in, a rum ruangah duh le dawt ahcun a rum ti lo tikah dawt le duh a si ti lo. Sihmanhsehlaw, Pathian dawtnak cu cu bantuk a si lo. Kan i dawh ti lo zongah, kan fim ti lo zongah, kan thiam ti lo zongah, a kan dawt peng.

A hmunmi dawtnak in a kan dawtu Pathian cu a zungzal in thangthat si ko seh.

Khristmas Thawngțha.

Bible Matthew 2: 1 – 12

“Inn chungah khan an vung lut i ngakchia kha a nu Mary sinah cun an vung hmuh. An khuk an i bil i an biak. Cun an zal chungah khan lawksawng an I chuah i an pek, cu an laksawng cu sui, frankinsen zihmui le Mura zihmui hna an si. Pathian nih an mangah Herod sin i kir ti lo ding khan a chimh hna i cu caah Lam dang in an ram ah khan an kir hna.”

Biahmaithi:

Zisuh chuahnak kong hi BC 700 hrawng in profet a simi hna Isaiah, Hosia, Jerimaih, Ezkiel hna nih biatak te in an rak au pi hna. Hi profet hna bia nih hin Izarel pawl hi ruahchannak tampi a pek hna. Hi lio can ah hin Izarel pawl cu Syria ram ah sal in tlaih an si. Judah pawl hi BC 579 hrawng tanglei ahhin Babylon sal ah an lut ve hna. Cun Zisuh chuah lio hrawng ah hin Izarel cu Babylon – Persia – Greece – in Rom cozah kut tangah a chanchan in an lut. An i ruahchan bantuk in Izarel cu si hin lo in Ramdang or Jentialmi hna cungah sal an tang caah an lung dongh lio can pi a si. Cu caah Zisuh chuah lai hi an i ruahchannak nganbik caan zong a si fawn. Zisuh cu David hrinsor Siangpahrang chungin a hrin lai ti cu an i ruahchan bik Isaiah 9: 6 – 7 ”Kan caah ngakchia fapa pakhat a chuak, a pennak cu zungzal a hmun lai i David siangpahrang tefa bantuk in ram cu a uk lai. Timi hi Izarel pawl cu hngak hlap an si i a hnung hrin taktak tikah cun an hmuh thiam ti lo. Cucaah Izarel hruaitu le Herod fim a timi pawl le Mihrut tiah hmuhmi Nichuahlei magi pathum hna kong hI i ruahti ta ding ka duh. Hi lak ah Nichuah lei in a rami Bible nih mifim Pathum hna a timi an Laksawng kong hi a si.

Achung bia

Paul nih cun, “ Vuleimi nih Mifim aa timi hna ningzah ter dingah kan mah mihrut hi Pathian nih a kan thim, “ tiah a ti. Penticos ni ahkhan Zisu hrinlai a ngaihtukmi pawl nih cun, “hi ti hin A zultu hna sin ah an chim, “ Zo hmanh uh, zu an ri dih cang hi,” tiah an ti ve. Cu pawl cu Farasimi le Sadusimi hna hruaitu mifim tiah a ruatmi hna kha an si lo maw? Herod hi Arab miphun hrinsor a si i Rome cozah nih Juda ram siangpahrang ah an chiah hna. Cu caah Judah phun chungin Siangpahrang chuahlai cu a tih tuk. Vulei lei ahcun Ram pakhat ukding mifim tiah thim a si nain, Pathian timhning ahcun hruh taktak a co ve.

Nikhat cu Nichuahlei Mifim pathum hna nih Van ah thil sining zoh in Pathian timhnak kha an hmuh. Pathian fa a simi hna cu, sermi thil zoh ahhin Pathian khamhnak le timhmi hi hmuh thiam ngai a si. Herod siangpahrang inn chungah an hung kawl tikah Herod Siangpahrangpa cu a lau tuk i, “Judah siangpahrang a chuah lai dingmi cu kawl uhlaw, nan hmuh a si le ka chim ve uh, kei zong ka biak venak hnga!,” tiah a vel in a ti hna. Mifim pawl nih Zisu kha Bethlehem cawinn ah an va hmuh tikah an biak i, Sui, Frankincen zihmui le Mura kha laksawng an pek hnu ah Vanmi hna bia thli chimh bang in Herod hrial in an ram ah an kir. An philosophy pakhat hmanh thlau lo in an rian an lim.

Herod cu a thin a hung i Ngakchia hna nunnak diamond sunglawi zia hmuh lo in Kum 2 tang ngakchia a thah dih. Zeitluk a hrut ti ah cun, Ngakchia a thang i siangpahrang si tiang nun ding ai ruah chan nain zisu chuak kum thawk in AD kum 4 ah a thi ve cang. Vulei lei fimnak cu Pathian fa hna hmaiah hruhtaktak a rak si.

Sui hi siangpahrang hna thutdan pennak an lak tikah laksawng sunglawibik ah i pek tonmi a si. Solomon fimnak kha Nitlaklei Bawinu nih a rak zoh ve tikah Sui kha laksawng in a rak pek ve. Mei in thil vialte hneksak tikah thil dang vialte cu an sining a lo dih. Asi nain sui cu mei in hneksak tik ah a deunak in a takah a chuah lengmang. Cu caah vawleicung Siangpahrang no hna nih thutden an lak tikah an siangpahrang pennak zungzal hmunmi a sinak langternak ah an i pek ton. Asinain an pennak cu zungzal a hmun hlei lo.

Judah pawl an hngakhlap ngaimi zungzal Zisuh pennak cu an sin a phan nain an rak theih ti lo. Cu caah Biakinn saknak ah a herhlo tiah an hlawtmi a kil lung te cu kan mah krifabu hna caah mansung bik a hung si. Nichuah lei Mifim pawl nih Pathian fa taktak cu an hmuh fiang i Zungzal siangpahrang a pennak a hmunnak ding hmelhchunhnak ah an pekmi sui cu a dikmi Zisu lei le van karlak cungah bawi lakah bawibik a sinak kha an hung langhter ngaingai. Herod nih cun kha mifim hna kha mihrut a ti nain pennak ram cotu pa hna caah cun khiahkhawh lo cawkkhawh lo mansung bik ah a chuah.

Frankincen zihmui hi Izarel pawl sual ngaithiamnak ah voikhat kumkhat a thiangbik hmunah Tlangbawi ngan nih a lut tikah pekchanh tonmi khangh thawi rimhmui a si. Vulei lei in Pehchanh raithawinak cu kum fatin in tuahter lengmang a si i, sual ngaithiamnak si lo in sualnak chinchiahnak “register” book bau raithawinak tu a rak ai. Asi nain Hi zihmui nih a langtermi cu Zisu zungzal Tlangbawi ngan, Pathian a tlangthiang ah a mah lila thisen put in voikhat sual thawinak thawngin zalak zungzal ngaithiam kan sinak kha a langhter.

Mura zihmui hi Mithi hna caah pek tonmi a si, Mary nih Zisu ke ah a raktoihmi mura kha Zisu thihnak chimchung a si i Zisu nih, “a sunglawiter” hi vawlei in thlir le tar ka si hnuah vuleimi vialte cu kan sin ah ka hnuh dih lai,” taih a ti. BC 3000 – 2000 kum kar lak ah Egyptmi nih Pyramid ah mithi hna an chunh i ni hin ni tiang an thu kho ti lo. Cu caah Naite ahkhan USA sibawi pawl nih an va kal i Pyramid ah mithi an chiahmi hna kha operation an va tuah khawh, zei caah tiah, an thi kalnak tissue le an cell tiang kha a tu tiang thate in a um rih. Hi si hi zimen ram ah lakbikmi a rak si tiah, mifim hna nih an chim.

Hihi nih a langtermi cu Zisuh Kalvaritlang ah an thah hnu in mithi khua nih a nunak a tlaih khawh tilonak le Zisuh cu zungzal nunnak a sizia kha a langhter ngaingai. Cu caah U le nau hna Zisuh nih hi thil pathum hi a tuah dih cang caah nang le kei nih thihnak leiba kan ngei ti lo. Hlaphuah tupa nih,”Lomhnak thlam kan lung chungah a um, Zisuh ceunak caah,” tiah ati. Lawmhnak thlam cu na ngei taktak cang maw?

Biatlang komhnak

U le nau hna nang le kei nih vancung pennak kan phan khawhnak hnga! Zei rian hmanh kan ngei ti lo. Zisu tuahnak cungah a tling dih cikcek cang, kan nih cu zumhnak in co hlan i Tuufa tthangtthat lawnglawng kha kan rian a si. Zei caah tiah Zisu chuahnak in thihnak tiang nih sual leiba kan ngeimi vialte kha a cham dih cang. Cu caah Nihin nang le kei nih tuanvo kan ngeimi le laksawng nau te chuahding kan ngeimi cu, Zisu tlangcung cawnpiaknak, Mi harsa, Mi sifah, Nu hmei, pahmei, Ngaktah buangro hna hnangamter le kan thil hrawmter ding lawnglawng hi lei kan bat. Vuleicungah remhnak le daihnak tuah le kan ram ah dingfelnak hmunter hna hi Krismas Naute Laksawng nih bual paih a kan zuammi cu a si. Vawleimi hmai ah Hruh cu, Fim tak in a ruatmi Herod le Judah Tlangbawi hnanak in a ttha sau mau deuh. Mi tihal pa sinah ti hraikhat na pekmi cu vancungah rosung nai khon kha a si.

Hi thawngttha a relmi nan dih lak cungah Pathian thluachuah um hram seh. AMEN.

Khristmas Thawngțha Bia

Luka 2;7 Puan in a zual i caw rawl einak kuang chungah khan a thlim,

 Zisuh chuakcamtuak caantha kan hung phan than i lawmh a um hringhran. Hi caanlio ah hin micheu cu mah le chuahkehnak khua cio ah tlun cio a si i chungkhar cio hmunkhat ah i tawn khawh bik caan le i nuam bik caan a si. Cun mi cheu cu tleicia zunngai in caan a hmangmi kan um tawn. Mi cheu cu hawi bang thilthar kan izalh khawh lo tikah ngaichiat le beidong ngai in kan um tawn. A ngaingai ti ahcun Zisuh Khrih chuakcamtuak caan sunglawi hna ahcun i lawmh tuk ding le i nuamh tuk ding deuh kan si. A ruang cu Zisuh Khrih cu a mi hna an sualnak chungin khamh dingah a ra mi a si. Kan sualnak horthuk chung in mah tein a khamh khawh lomi khamh dingah a ra mi Messiah cu thangthat si ko seh. Remnak le daihnak zong a kan phorh chihtu a si caah lawmh chinchin hna u sih.

Pathian nih a fapa ngeichunh a kan pek cu Dawtnak le zawnruahnak a sangbik a si. Christmas caan ah mitampi kan i lawmh i kan in nuamh lio ah hin khat leiah fapa ngeihchun a kan petu kan Pathian lungput kan philh sual loding hi i ralrin tha a si. Christmas kan ti lengmangmi hi Zisuh Khrih nih a mah nunnak humhak lo bak in a nun a kan hrawmh caan le a nunnak dihlak, a singning dihlak a kan pek caan a si. Cu caah Christmas caan ah hin Khrih zultu tha hna nih cun midang caah kan sining le kan nun kan hrawmh hleikhun caan ah kan hman awk a si.

Socrates hi thongah an thlak i thah ding a si lioah a fim tuk caah thah taktak an sian lo le an ngamh lo caah a thattu lila nih zaam an fial i an hnek kho lo. Cu caah an thah taktak ve. A thih hnu kum 200 ah Epictatus nih a timi cu, “Socrates nih a thihnak in a nunnak taktak a khamh. Zeicatiah tlik in a taksa nunnak cu fawite in a khamh khawh ko nain rak tli sehlaw a pum nun a humhaktu pa sawhsawh a si hnga i Socrates taktak cu a thi diam cang hnga. Asinain a pum nun humhak loin bia dik tu a tanh caah a thih hnu nihin tiang Socrates cu a nung peng ko”, a ti. Mah nun humhak lo pa a sinak nih nihin tiang a nun ter tiah kan ti khawh.

Chim duhmi cu Zisuh Khrih chuakcamtuak ahhin mah caah si loin midang ca tuah i pek caan tu kha a si deuh. Cucu Zisuh Khrih vawlei a ratnak sullam pakhat a si. Dawtmi Khrih zultu hna tu kum Christmas caan ahhin na caan, na sining le na ngeihchia chawva in na Khirhfabu, na hawikom, na innpa chakthlang hna cungah zeitluk in dah nun na sian i na pek khawh. Mah nunnak humhak rihmi kan si sual ahcun le, pek lei i timh loin hmuh lei lawng kan awrh rih ahcun Christmas sullam he kan in hlat tuk rih tinak a si hnga.

Herod siangpahrang nih Siangpahrang thar a chuak lai, ti a theih tikah; a thin a phang i kum hnih tang ngakchia tampi a thah ter hna. Nawl ngeih i cuhnak nih hin Christmas naute cu hmunhma a pe kho ballo i, buainak le ngaichiatnak lawng a chuah ter tawn. Nawl ngeih duh tuknak nih a chuak termi lungput a si tiah kan ti khawh. Zeicatiah mah nih nawl ngeihpeng kha a duh caah a si. Hi bantuk Herod lungput nih Messiah cu tawn khawh lo in a tlolh tawn. Sihmanhsehlaw lungnemnak le toidawrnak tu nihcun Christmas naute cu hmunhma a pek i an caah Khrihchuakcamtuak sullam a ngei.

Ca reltu Khrih zultu hna kan dihlak in Naute Zisuh Khrih he kan in tawn khawh i, Khrih ratnak sullam ngeiter chintu kan si cio naklai mah nun humhakmi si loin le Herod bantuk lung put si loin lungnemnak le toidornak lungput sining he Khirhchuakcamtuak caan sunglawi hman ti cio hna u sih tiah kan sawm hna.

Nan dihlak cungah Christmas daihnak le remnak leng cio hram ko seh!

Zawl Tling Le Ngam Bawm Tuanbia.

ZAWL TLING LE NGAM BAWMZAWL TLING LE NGAM BAWM
Hlan lio ah khua pakhat ah miphun tampi an rak um. Bawi phun a simi nih fanu pakhat an rak hrin i a min ah Zawl Tling tiah an rak sak. Michia phun a simi nupa hna nih fapa pakhat an hrin ve i a min ah Ngam Bawm tiah an sak ve. Zawl Tling cu bawi fanu a si hlei ah a mui zong aa dawh ngaingai. Nam Bawm zong cu mipum rua ttha, midawh, michuak thiam a si, aa lek ngaingai ve.
Cu hna pahnih cu an hun zat i ngaknu tlangval an hung si tikah an i duh ngaingai. Asinain hlan lio ahcun bawi fa le michia fa cu tthit khawh a si lo caah Zawl Tling cu Ngam Bawm he i ton kho hna hlah seh, tiah rumro in an khen.
Cu tikah Zawl Tling cu a lung a rawk tuk i Ngam Bawm zuun in a zaw. Ngam Bawm he i tonnak caan a um lo caah zuun a zawtnak cun hring tlum in a tlum thluahmah ko. Zawl Tling nu le pa um lo karah hin Ngam Bawm cu Zawl Tling te inn ah a va kal i an inn chaklei vampang awng in a kutdongte hi a hei hrolh i, Zawl Tling nih cun a rak dawp tawn. Mah ti i Ngam Bawm kutdong a dawp khawh zan ah cun a hna a ngam deuh tawn i a dam deuh tawn.
Cu bantuk in Zawl Tling nih Ngam Bawm kutdong vampang awng in a dawppiak tawn ti kha a nu le a pa nih an theih tikah an thin a hung ngaingai i an khen chinchin. Ngam Bawm cu an inn ah a hun in an hunter duh hrimhrim lo. Zawl Tling cu Ngam Bawm kut dawp lo in saupi a um i a zuun a zawtnak cu a zual chin lengmang i a thi.
Zawl Tling ruak cu an suan i, “Ngam Bawm nih a ruak a rak humh ahcun kan thah lai, hum hlah seh,” tiah an ti, Ngam Bawm cu Zawl Tling ruak humh cu a duh ngaingai ve ko nain kan thah lai an ti caah cun a hum ngam lo. An inn khan Zawl Tling ngaih in a rak ttap lengmang.
Zawl Tling thlaan cu an cawh i a dih tikah a ruak cu kan vui lai an vun ti i a ruak zualnak puan an vun remh ah khin a ruak cu a tthang ciammam i a ruak zualnak puan nih cun a za ti lo. Ruakhum vialte cu an khuaruah a har dih i, “Ngam Bawm Vung au ta u law a ruak hi rak tawng ta seh,” tiah an vansan hnu ah an va auh. Ngam Bawm cu a ra i Zawl Tling ruak pawngah a tthu i hitihin ttah hla a lawh.
“Ka thai Zawzawl aw,
Ka thai Zawzawl aw,
Nang limsianu ah cang aw la,
Kei limsiapa ah cawng aw ning,
Kawm kawm khat ah
Kan khumh tti tawn hna seh law,”
tiah a ttap i Zawl Tling ruak cu a vun hnamh i a kut in a cul thluahmah. Mah bantuk ttah hla a lawh i a kut in a vun cul cangka te cun Zawl TLing ruak cu a vung zawr dih i a ruak zualnak puan cun an zual khawh. Ruak hmumi vialte cu an khuaruah a har dih. Mah cangkate cun Ngam Bawm cu Zawl Tling nu le pa nih cun “kal zokzok seh,” tiah an dawi. Ngam Bawm cu a ttah pah in an inn ah a kal.
Zawl Tling ruak cu kan vui cang lai tiah innchung cun an chuahpi i a ruak cu a tthang hoi i innka ah aa tlum ti hoi lo. Zei ti tuah awk an hngal ti lo i, “Ngam Bawm cu vun au tthan ko u,” tiah an ti an vun auh tthan.
Ngam Bawm cu a ngaihchiat bute in a hung kal tthan i Zawl Tling ruak pawngte ahcun a vun tthu i, ttah hla cu hitihin a lawh tthan i a ttap.
“Ka thai Zawzawl aw,
Ka thai Zawzawl aw,
Vokrialnu ah cang aw la,
Voklapa ah cang aw ning,
Kawm kawm khat ah
Kan khumh tti tawn hna sehlaw,”
tiah a ttap i a ruak cu a vun zun i a muai thluahmah. Mah cangka cun a ruak cu a zawr i innka cun an chuahpi khawh. Ngam Bawm cu Zawl Tling nu le pa nih cun an dawi hoi i an inn ah a ttah bu in a kal.
Zawl Tling ruak cu thlaan ah an kalpi. Kan vui lai an ti ah khin a ruak cu a tthang tthan hoi i a thlaanka ah aa tlum ti hoi lo. A ti awk an hngal ti lo i, “Ngam Bawm cu an va auh tthan, Ngam Bawm cu thlaan ahcun a ngaihchiat bu cun a ra i Zawl Tling ruak cu hitihin ttah hla a lawh.
“Ka thai Zawzawl aw,
Ka thai Zawzawl aw,
Arpinu ah cang aw la,
Arhlipa ah cang aw ning,
Chiar chiar khat ah
Kan khumh tti tawn hna sehlaw,”
tiah a ttap i a ruak cu a vun zun thluahmah. Mah cangka te cun a ruak cu a zawr thliahmah i thlaan chungah cun an vui khawh. Ngam Bawm cu ngaihchiat le lungkuai bute in an inn lei ahcun a kal tthan.
Ngam Bawm nih cun Zawl Tling thlaan kamah cun pangpar dawhdawh a phun kip a cin. Pangpar hna cu an hung par i thlan cu aa dawh ngaingai. Mithi khua in Zawl Tling nih cun sazawte kha, “Vung kal law ka thlan i Ngam Bawm cinmi pangpar dawhdawh khi va ttawt tuah,” tiah a fial. Sazawte nih cun zan fate pangpar cu a va ttawh i Zawl Tling cu a pek tawn.

Ngam Bawm nih zan fate pangpar aa ttawh tawn kha a hngalh tikah, “Aho nih dah ka pangpar cinmi hi a ttawh tawn hnga ti hngalh a duh caah zan ah a bawh. Khuamuika thinghmui misapalh tikah khin sazawte cu a ra i pangpar cu a ttawh. Ngam Bawm nih cun a zuan hnawh i, “Kan thah lai. Ano nawl in dah ka pangpar cinmi na ttawh,” tiah a ti i kawngthun aa zuh i sawh a zalh. Sazawte nih cun, “Ka that hlah, na thainu Zawl Tling nih, ‘Va ka ttawhpiak” a ka ti caah pei ka ttawh ko cu,” tiah a ti. Sazawte bia kha a theih tikah Ngam Bawm cu aa lawm ngaingai i, “A si ahcun ka thai Zawzawl sinah cun na kalpi kho hnga maw?” tiah a ti. Sazawte nih, “Kan kalpi khawh ko lai. Asinain lungpang thingpang lakah ka zuang ka kai lai i na ttih tuk lai caah na kal ngam lai lo,” tiah a ti. Ngam Bawm nih cun, “Ka ttih hrimhrim lai lo, na zuannak paoh ah ka zuang ve lai i, na kainak paohah ka kai ve ko lai,” tiah a ti i sazawte mei cu fekte in aa tlaih i a zulh.

An kal lengmang i Zawl Tling sinah cun an va phan. Zawl Tling le Ngam Bawm cu an i hmuh cangkate an i kup, an i rek i an i hnam i an ttap. Mithi khua ah cun Ngam Bawm le Zawl Tling cu hnangamte in an um.
Ni khat cu Zawl Tling nih, “Kan lo vom nih a ei kan dawi lai,” tiah a ti hna. Ramlak an phak in khan an haw. Ngam Bawm hmai ahcun lungsil nupa pahnih an ra i, “Ngam Bawm vom nih aan seh lai kha,” tiah fak piin an au. A pawngkam a zoh lengmang i zeihmanh a hmu lo. Lungsil nupa aa zulmi lawng a hmuh hna i chaikuk in a sawh hna i an thi. Mithi cu Ngam Bawm nih vom a kan kahpiak tiah an i lawm ngaingai. Vahla an thlawrh. Ngam Bawm cu a nih a chuak i, “Nan hrut maw zei hen dah?” tiah a ti hna.

A hnu ah nga kan chuk lai tiah tiva ah an kal tthan, tiva an phak cun hru cu an den. Ruahnah an hung vuan i nga tampi, an ti i an tlaih hna. Ngam Bawm cu ruahnah kha an phawt ve i nga a si ttung lo, tiah aa phorh duh lo i a hlonh dih. A paiper tlang ah hnah khat te aa tenhmite he inn ah a tlung. Ngam Bawm cu inn a phak tikah a paiper cu Zawl Tling nih a rak cawi i ruahnah cu nga tiah a lak. Ngam Bawm nih cun, “Nga a si ttung lo, rua hnah pei a si ko cu,” tiah a ti. Zawl Tling cu a khuaruah a har ngaingai. Cucaah Zawl Tling nih, “Ngam Bawm, minung sinah va kirtthan law arnak vaa hmanh. Arsa cu va chuang law makphek le khachuan va paih. Kaanphir cungah tahtlem va khanh law a tangah sapaw vaa phah law, cu cungah cun va it,” tiah a ti.
Ngam Bawm cu minung sinah cun a kir tthan i Zawl Tling i bia a chimh bantuk te cun a tuah. Saphaw aa phahmi cungah cun a it. A ih cangkate in arpi pakhat kaanphir cungah cun a hung zuang i tahtlem cu a vun lamh. Tahtlem cu a vung tla i Ngam Bawm cu a thinhmaka ahcun tleng phut in a sawh i a thi colh ve.
Ngam Bawm thlarau cu mithi khua ah cun a vung kal. Zawl Tling nih mithi khua cun a rak don i lunglawmte in an i tong. Mithi khua an vung phak tikah cun lungsil lu kha vom lu in a hmuh ve cang i, “Mah vompi hi aho kahmi dah a si?” tiah a hal. Zawl Tling nih cun, “Nangmah kahmi a si,” tiah Ruahnah zong cu nga in a hmuh ve cang.

Zawl Tling le Ngam Bawm cu mithi khua ahcun an i nuam ngai nain sau um duh lo in ttekbu ruangah an i cang. Cu ttekbu ruang cu an i ngerh i mi nih an hmuh tikah hin, “Mahhi ttekbu ruang taktak a si lo,” tiah an ti i nam in an pheh i mei ah an paih. Mei nih cun a kangh i meidap ah a cang. Cuka hmun cu tilipi ah a cang. Zawl Tling le Ngam Bawm cu nga ah an i cang i tili chungah cun an i zulkhal lengmang. Cu nga hna cu mi nih an tlaih hna i mei ah a rawh hna. An mit cu a puak ciammam i van ah an kai. Van cu an phan i fitlaw le deirel ah an i cang. Zawl Tling le Ngam Bawm cu atu tiang van ah khin an um ko.
An i duhnak hmual langhternakah hla phuahtupa nih tthutpum hla in hitihin a phuah.
Tthutpum
“Tluang dang le tluang dang in
Aan biak ton har riangmang
Kan mit i tong seh ti kn ci kaw
Van lai arfi ttial cuan law.”
Credit: harmontlang

Khrihfa Sullam.

Khrihfa sullam
------------------
Khrihfa timi cu Bawi Jesuh bantuk in a nungmi tinak a si. Cun a pahnih nak a sawh duh chan mi cu "Khrih i a fa" tinak a si fawn. A hlan lio pi i Khrih zultu hna an nun hi zeitluk in dah a rak dawh tiah cun pakhat le pakhat an thil an ngeih mi chuun te kha pakhat le pakhat an i cheu an i pe i an pawng kam i a um mi micheu hna nih an zoh tik hna ah an khuruah a har tuk i cucaah "Khrih fa pei an si hi, khrih bantuk in pei pakhat le pakhat an i daw hi" tiah an ti hna i cucu khrihfa thawh kehnak a si. Cucaah cun Khrihfabu pakhat ah rem lonak a um chung paoh cu Bawi Jesuh a bau tinak a si ko.
LAIMI KHRIHFA THAWHKEHNAK
===========================
Laimi Khrihfa thawhkehnak cu Rev. Carson, Laura Carson le Dr. East, hi hna pathum chungah hin hram a bunh caah tlamtling deuh in an kong ttial tthan a si.
Arthur E. Carson
Rev. Arthur Carson cu August 6, 1860 ah a chuak. Tlakrawh inn sak le lunginn sak a thiam ngaingai mi lehtama zungthiam a si. A pa cu mi ngandam lo mi-ngor a si caah kum 16 a si ah innchungkhar nun pawcawmnak ttuanvo kha amah cungah a tla. Kum 17 a si ah a lung aa thleng I an khua Baptist Khrihfabu ah a lut. Ramdang I KHrihfa rianttuan ah Pathian nih a ka auh ti kha a lungchungah a um.
Kum 21 a si ah 1881 kum ah Carson cu Nebraska Baptist Seminary ah cacawn hram a thawk I June 1883 ah a awng. Shurtleff College ah Baibal ca cawn a peh. Baptist pastor si dingah August 29, 1885 ah Fidelity khua ah dotlaknak (ordination) an pek. June 1886 kum ah B.D. Degree Shurtleff College nih an pek.
Siangbawi Rianttuan Ah Kawlram Ah A Ra
April 6, 1886 ah American Baptist Missionary Union nih Kawlram thlanglei Prome ah siangbawi rianttuan an fial. October 14 ni ah Kawlram kal cu a thawh. December 13, 1886 ah Rangoon a phan I December 18, 1886 ah Laura Hardin he an I um. Fa pahnih Carl Hardin Carson le Max Howard Carson an ngei.
Laura Hardin
Laura cu September 28, 1858 ah a chuak. Kum 17 a si ah kum 1875 ah Cambridge Sianginn ah cachim rianttuan a thawk. Cu kum ah cun hrimhtthannak pumhnak a um I cu pumhnak ah cun a lung aa thleng. Jesuh Khrih kha a ka khamhtu le ka Bawipa a si tiah a colhlan I a kumvoi ah tipil a ing. Illinois I Berlin khua Baptist Khrihfabu pakhat ah a lut.
1881 ah Nebraska Baptist Seminary ah Baibal ca a cawng I June 3, 1883 ah a awng. July 9, 1883 ah Siangbawi rian an pek. September 29, 1883 ah Kawlram kal ah aa thawh I November 28, 1883 ah Rangoon a phan. Bassein khuapi I Ko Tha Byu, Sgaw Karen High School ah cachimh rian a ttuan, cu hnu kum 3 ah Carson he Bassein khua ah an I um.
Mission Rianttuannak Hmunlai Ah
Thayetmyo An Thim
American Baptist Missionary Union nih Rev. Carson le a nupi cu Laimi sin ah siangbawi rian ttuan awkah an thlah hna caah an I tthitum dih cangkate in Henzada ah an kal. March 1887 ah Henzada in Prome ah an I tthial. 1888 kum ah a hmasa bik Chin Mission cu Thayetmyo ah an bunh. Thayetmyo ah a ummi Laimi Chin cu “Asho Chin” tiah an ti hna. Cucu Kawlram thlanglei rawn ah a ummi Laimi Chin tinak a si. Asinain Thayetmyo ah Asho Chin sin I rianttuan kha Rev. Carson cu a lung a si lo, aa relh lo. Cucaah American Baptist Missionary Union Headquarter Boston ah hitihin ca a ttial I a kuat hna.
“Atu hika I kan um cu a khonh in America ah kan rak rat hlan I kan I lung si lo bantuk khan kan I lung si tthiamtthiam lo. Zeicahtiah kan pal rih lomi ram cu kan pin tu ah hin an um ko” tiah a ti.
Aho Khrihfabu hmanh nih siangbawi pakhat hmanh an thlah lonak le aho Khrihfabu siangbawi pakhat hmanh nih rian an rak ttuan bal lonak Lai tlang laicer ah mission rianttuannak hmun thar a hram thawk awkah Mission Board nih Boston khua ah khuakhan chungnak an ceihmai. A donghnak ah Laitlang ah mission rianttuannak hmunthar thawktu ah Rev. Carson le a nupi Laura Carson kha an thim hna.
Ram Halh Ah Laitlang ah Rev. Carson A Kal
1898 October le November ah Rev. Carson le Rev. Baldwin kha ram halh ah Laitlang ah ni 23 rau in an kal. An hung palmi cu Kanpetlet peng hi si dawh bik a si. Rev. Carson nih January 20, 1899 ah Dr. Mabie sinah hitihin ca a kuat.
“Thlanglei Lai tlang ah ni 23 rau in khual ka hung tlawng. Umnak ding hmun ah chaklei tluk in a ttha lai tiah ka hmu lo. Thlanglei Lai tlang Zipeng zong kan rat cu a hna a tla lo. Cuka I hmun khuar dingah Pathian nih a kan hruai tiah kan zumh ahcun cucu kan I donhter lem hnga lo,” tiah a ti.
December 8, 1898 ah a rawlchuangpa Francis he Rev. Carson cu ram halh ah an I thawh tthan. Chaklei Lai tlang uktu Captain Sillery nih Kalemyo in Fort White tiang a zulh hna. Rev. Carson nih Tedim, Falam le Hakha ah a kalnak kong kha a hmuhning hitihin a chim. “A khua kipte in ka pal hna. Ni hnihthum cio ka cam, cozah bawi hna, civil bawi le ralkap bawi nih khan lunglawmte in an rak ka tlunter. Nawlngeitu paoh nih kan in bawmh ko lai tiah an ka ti I ka hna an ka ngamter. Zipeng bawipa Drary nih kan nawlngeihnak chungah a ummi kan tuah khawhmi paoh in kan I bawmh lai, vawlei zong kan in pek lai, a ka ti. Tthate in ka ngiatthlai cikcek hnu le hmun dangdang I a ummi hna an lungthin, ka hal hna hnu ah kan mission rianttuannak cu Hakha ah thawk dingin bi aka khiah, tiah a ti. Cuti a si caah Lai tlang ah mission rianttuannak kha tthial awkah Mission Board kha an hna a tla. “Lairam Siangbawi rianttuannak cu Hakha ah thawk siseh,” tiah bia an khiah.
Rev. Carson le a nupi Laura Carson
Hakha Ah An I Tthial
Thayetmyo ah kum kua rian an ttuan hnu ah Rev. Carson le a nupi Laura Carson cu February 2, 1899 ah Thayetmyo in Hakha lei kal an an pok. Semrel deuh in tangka hman a herh ti in an ruah caah a man a fawi deuhmi thilphor tilawng hmete in Irrawadi tiva hrawn in an kal I Minhla, Minbu, Yenanchaung, Salemyo, Pagan in Pakokku an phan. Pakokku cun an ttum I Chindwin tiva hrawnin a kalmi tilawng an I cit.
Chindwin tiva cu cho hrawn in tilawng cun an kal I Monywa an phan. Monywa cun an pok tthan I ni 16 ni ah Kalewa an phan. Kalewa in an ttum I Kalemyo lei ah a kalmi vokkuanglawng an I cit. Myittha tiva kha vokkuang lawng in cho hrawn in an hrawn I Kalemyo ah an kal Kelemyo cu mui hnupi ah an phak. Mirang bawi riahnak ah an sakmi bangla ah an riak. A thaizing zanlei ah zeital cawk awk a um hnga maw tiah chawdawr ah an I chok. Chawdawr hmai ah tarpi pakhat a tthu I Kawl Baibal ca a relmi kha an hmu. Cu pa cu Khrihfa a si. A khuaruahhar in a lau I Rev. Carson le a nupi Laura Carson zong an lau ve. Cu pa nih cun a thaizing ah facang, ar le arti a rak tthenh hna.
Kalemyo in an pok tthan I vokkuanglawng in Myittha tiva cu cho hrawn in an hrawn I Indin khua an phan. Indin ah cun cozah banglaa ah an riak.
An thil phortu ding kuli pawl kha March 6 zanlei ah an rung phan. An kuli pawl a rak hmuhning hna cu “Bia Hramthawknak” ah aa ttial cang. Indin cun Falam lei kal ah an I thawh. Falam cu an phan I Zipeng bawipa nih a inn ah a tlunter hna. Thadamte in an I dinh hnu ah Falam in Hakha ah an kal. Hakha cu Falam in nit hum lamka a si.
Rev. David V. Bik Nih Chin Bible A Chuah
Lai Bible A chuah tu hmasa cem hi Rev. Dr. David Van Bik a si i amah nih hin Chin-Dictionary zong a rak chuah. Lai bible thiang hi a mah nih a chuah hnu in kan pa le a simi tampi nih a hun remh pah ve. Dr. David Van Bik cu August 19, 2000 zing lei 9:05 ah a nunnak cu cancer in a liam.

Hakha Bomh Puahnak Kong.

Nov 23, 2015

0

669

Share on Facebook

Tweet on Twitter

Sikpar (November) 22 zaan suimilam 10:36 i pu Jonathan inn chung ah bom puah ruang i a thimi hna Pu Neng Cin le a innchungkhar hna cu Hakha, Church On The Rock biakinn ah Hakha khuami hna nih tlamtling tein an ruak suannak an ngei kho. Bom puahnak chungah a nunnak a liam vemi Pi Thang Thluai (Thantlang) tu cu Thantlang lei ah a ruak lanhpi.
Cun pumhnak caan a dih hnu ah sian lo buin Hakha thlan mual ah a donghnak bik ruakthlahnak an ngei. Hi hna chungkhar thawng le a thimi hna dang nih laimi umnak ram kipah a cul dih i, Laimi kan caah cun ngaihchiatnak ni le chun ceu lakah a muimi nii an si.
Pu Neng Cin (kum 70) cu Lungzarh khua in 2009 kum ah Hakha ah an chung tein a pemmi an si. Kehtheibo sang ah inn an ngei. 2015 Chiapa (July) thla dih i Hakha vawlei cimh lio ah an inn a rawh ve caah Ti-ta lam sang um Pi Far Pen i a tta fa Pu Jonah inn ah Hniang (August) thla ah an i tthial.  Hakha an phak hnu in Church On The Rock ah khrihfa upa a ttuan liomi zong a si. Hi thil a can lio ahhin a nupi pi Far Pen le kum (6) ngakhia Zing Hnem Sung zong an nunnak a liam ve. A mah nih hin fa pakua a ngeih hna i a tang lei hi a fa le min an si hna.
Min                                            Umnak Ram

1. Ceu Tling                             –      Myanmar, Luzarh
2. Pi Biak Cer Chin                   -(A tu a nunnak a liam vemi)
3. Van Iang Thluai                   – USA
4. Cung Lian                           – (Tleicia)
5. Van Dawt Bik                      – (Tleicia)
6. Tha Peng                            – Malaysia
7. Sui Men Ttial                       – (atu ah a nunnak a liam vem)
8. Bawi Kam Bik                      – (Malaysia)
9. Hrang Lian                          -(Malaysia) hna an si tiah Pu Bik Lian sinin kan theih.

Hmanthlak : Bawipa sinah ai dinmi hna hman thlak a si i a dir mi pa 2 hna khi cu Malaysia ah khua an sa rih tiah Van Tha sinin kan theih.
Tantakmi chungkhar zong Bawipa nih hnem hram hna seh law, inntuar khawhnak pe ko hna seh tiah CNC nih thlacamnak he an ngaihchiatnak kan hrawmpi ve hna.
Note: A dang a thimi kong cu fiang in theih a si rih lo caah langhter khawh kan i zuam tthan te lai.
-CNC