Mi roling Nikola Tuanbia.


Nikola Tesla cu Serbian miphun a si i, 1856 July thla ah Croatia ram ah arak chuakmi a si. 1884 kum ah ahuammi Science lei riant`uan dingah hi lio hrawng amin arak thang ngaimi le Meithei ( bulb) arak sertu ti rak hngalhmi Thomas Edison sinah riant`uan ding arak phan.

Nikola TeslaHngakchia kum no te in NewYork cu ka rak phan. Vanchiat ah, Lam cungah ka thilri an ka firpiak. Biazai cauk pakhat le ahlan rian ka tuannak ka bawipa hnathlakpinak cathluan te lawng a taang. Cun, Kaa hruk liomi ka thuam. Zei hmanh ka duh lo. Vawlei t`hancho ter ding lawng kaa tim. Ka boss thar Edison nih asermi Dainamu (dynamo) t`hanchoter ding lawng ka thluak ah a um. Cun, Dianamu Model tha deuh tuahnak nawl hmu dingin Edison cu nawl ka hal. Anii i a ka lehmi cu, “ Na tuah khawh cun, dollar 50,000 kan pek lai” ti a si. A chim duhmi cu “Tuahnak nawk kaan pek” ti a si rua tiah ka rak ruah. Cun, Kaa zuam. Nikhat ah suimilaam pa 2 lawng ka rak it i, ka duhmi ka saduhthah cu tlinter kaa rak izuam. Thla 4 a hun si. Kan company cu a hun thancho chin, Phaisa a tom in a hong lut. Ka tuah khawhmi ruangah kaa lawm tuk. Cun, Ka boss Edison zong hi amirh.

Khuasak timtuk nakah Phaisa ka herh cang. Zeitin ka tuah ah athat hnga?,tiah khua ka ruat. Cu lio ahcun, Edison nih thong sawmnga kaan pek lai a ka timi kha ka hun hngah. Cun, A sinah cun ka kal nain, a nii i hi tin a ka ti, “ Testa, You don’t understand our American humor”. Zeidah ka tuah khawh ti lai. Ti awk ka hngal tilo. Mah lio ahcun Mirum J. P Morgan nih kaan bawmh lai a ka ti caah Edison company cu ka rak chuah tak i, keimah tein company thar ka dirh. Kei hi DC System ka uar bak lo.DC cu Generator a umnak lawng ah electric hmuh khawh ding a si. Generator a um lonak ah electric mei an hmu ti lai lo. Hmailei caan ah Vawleicung mi vialte nih mei hmu hna seh ti, ka saduhthah a si fawn. Cu ruangah AC System cu ka hun test. Cun, a hun t`ha ( ka aungmin). Alang hlat a ummi zong nih Edison company ah kan rak ser lenmi Meithei (bulh) te ivan in ca an zoh kho cang. Mah vialte ka hmuh tikah kaa lawm hringhran,

Phaisa ka rak ngei lo. Ka boss J. P Morgan bawmh chom in rian atuanpiakmi lawng ka si. Nikhat ei awk ka ngeih ah a za. Vawlei ceuter ka duh timi lawng ka rak hngalh. Hawi ti awk ah Vate pakhat ka rak ngeih. Pa nih ngaknu adawt bantukin ka dawt. Ka tlaihchan ka zuatmi te cu. 1947, Jan.7 NewYork ah a ummi Innkhan pakhat ah kaa din( ka Innkhan ah). Ka zaang aba, ka thi cang lai ti, kaa rak ihngalh. Cun, Ka Innkaa ah, “ Do Not Distrub” tin ka tar. Athaizing ah vawleicung cu keimah te lawng ka rak chuah bantukin keimah te lawng in ka rak kir tak. Cun, Ka hawipa Robert Underwood Johnson nih ka ruak cu a ka fim. Acungah kaa lawm hringhran.

Tesla hi Vawleicung anun chungah Zeitin vawlei ka sersiam lai ti le Vawlei ceunak hmuh ding ti dah lo adang zeihmanh arak ruat lo. Edison a thancho tertu a si lengah vawlei pumpi a ceuter tu zong a si. Nain, a thih hnu kum 50 lawngah arak sermi thil hna ruangah conglomh atong. Athluak hi mi hmai ah kum 50 a rak tli chung cang ti khawh a si.

Tesla arak thih ni Jan 7, 2014 ahhin US hlathlaitu phu FBI nih Testa a Innkhan ah a ummi thil vialte ( a record, a dairy siseh, athiri vialte cu an laak dih. A laboratory ah a ummi thil vialte zong an laak dih). Chim duhmi cu, FBI nih zeimaw zat cu an fim dih ko men lai ti khi ruah awk a um, ti khi a si. Hawi a rak ngei lo. Vate pakhat dah ti loin. Edison huuham nih arak khuh. Tikah, mipi nih a kong an rak hngal lo lengah thangt`hat zong arak tonglo. Anun lioah laksawng pakhat hmanh arak tinglo nain, nihin a thih hnu ahcun laksawng an peek duahmah. Vancung in aa rak ilawm lai dah ka ti.

Tesla nih arak sermi Thil hna pawl
Alternating Current: 1983lio Chicago ah rak tuahmi World Expo puaipi ah Tesla nih AC electric arak hmuhsakmi cu mipi nih an rak uar taktak. Edison nih arak hmanmi DC he electric kalter nakah aa khahlo caah anmah pahnih cu aa rak izuammi bantukin an um. AC timi cu electric mei hmuhnak/hmannak dingah hri peh len hau loin fawite mei a pe khotu khi a si. DC timi bal cu electric hri hman peng a haumi asi caah hri pawl an rop ahcun t`ih anungmi a si caah Tesla ruahnak cu an rak uar ngaingai. Sihmanhsehlaw, Edison nih AC at`hat lonak cu Saram ti bantuk at`lawng lengmang hna caah t`ih anung tiin a hun ti ve. Cun, Misual pawl thahnak t`hutdan arak ser. Cu ti cun, Tesla cu a rak zuam ve. Sihmahsehlaw, GE Westinghouse ( Edison- Testa Feud) tonnak ahcun AC hi hmanding hnatlak arak si. ( AC timi cu Generator alang hlatpi va chiah ko nain electric mei hri mei laak khawhnak khi a si)

Ceunak: Ceunak arak sertu cu arak silo (Ceunak cu Pathian sermi a si). Nain, Minung hna nih zaan ah kan vanmi florescent Meithei (bulh) le Zaan ah a ceumi signboard hna khi arak sermi an si.
Radio: Guglielmo Maeconi timi pa cu Radio arak sertu a si tiah 1904 ah Noble laksawng an rak pek. Sihmahsehlaw, Tesla nih 1897 ah US 645576 le US 649621 hna in arak ser diam cang. Hi arak sermi hi athih hnu lawngah an hngalh caah atu ahcun Radio cu Tesla nih arak sermi asi tiah, remh a hun si than
.