BUPI LE BIBLE THAWHKEHNAK
Nihin ni ah kan Lai mi media (News) tialtu cheukhat nih online in RC thangchiatnak le kan zumhnak le kan biaknak hi ralchan in an tial lengmang tikah Catholic zumtu khrihfa tampi nih an thinghun aipuan in Comment an pek ve mi hna kan hmuh tikah thinglun cu a nuam kho hrim lo. Comment chungah catialtu nih RC pawl hi Baible nan rel lo maw? tiin (question) biahalnak te hna an vun leh hna tikah a chimhnak le a lehnak an theih tawn tilo mi ka hmuh tikah ka thinglun chungah a nuam kho ve hrim lo.
Cu si caah a theih rih lo mi kan hoi protestant pawl hna zonghi Baible hi Bupi nih a tuah mi si i mah Baible in Bupi hi nan do awk si lo tiin theih fiannak kan tuah khawhnak hnga le kanmah hrimhrim zong nih Baible hi Bupi nih a tuah i Baible tiah min a rak pek mi si ti hi theih fiannak caah ka rak tial duhmi si i ka palhnak um ah cun comment in ka bawm hram cio ko u law a sau pah i lungsau tein kan rel piak hram ko u tiah nawl hmasa kan duh hna.
Bupi thawhkehnak
Bupi cu AD 33 ah Jesu khrih hrimhrim nih a dirh tak mi Bu a si “Cu caah cun nang cu lungtum peter ti na si. Hi lung cungah ka khrihfa Bu ka bunh lai i, cucu thihnak hmanh nih a tei kho lai lo” (Mt, 16:18 ) tiah Peter sin ah khan fian tein a rak chim tak cang.
Khrih nih a dirh takmi Bu cu penticost ni ah Thiang Thlarau kha an hmu cio hna AD 68 kum ah Antioch khua ah khrihfa tiah a hmasa bik min an rak sak. Barnabas le paul zong kumkhat chung cu khrihfa hna he an nih pum i thawngtha kha an rak chim ve hna. Lamkaltu hna zong Antioch khua ah cun khrih hnu zulh tu pawl khrihfa tiah min sak le auh an rak si. Lam, 11:26
AD 107 kum ah Antioch khua ah a tuan mi Bishop St.Ignatius nih khrih cu vawlei mi dihlak caah a thih bantuk in khrihfa Bu zawnghi mi vialte caah a si tinak in Catholic tiah min a sak. Catholic ti mi biafang hi Greek holh Katholicos in a ra mi a si i mirang holh in (universal) zaapi he a petlaihmi tinak sullam a si.
AD 325 Nicaea Bishop conference meetingpi ah zumhnak hlei hnih chungah a tel mi, St.Mathew chim ningin (A thiangmi Catholic Bupi ka zumh) timi hi an zapi hnatlahnak he (Atipioh) fehter a rak si.
Baibal ca thawhkehnak
Baibal cauk cu Biakam Hlun le Biakam Thar ti in then hnih ah then a si. Biakam Hlun cu Bawi Jesuh chuah hlan ah Israel miphun hna nih Pathian bia thiang tiah an rak hman mi a si. Biakam Hlun cu then hnih ah an then than: Hebrew le Greek holh in tialmi tiin. Hebrew holh in tialmi cu uk 39 a um i, Greek holh in tialmi ah uk 46 a um. Catholic Bupi nih Greek holh in tial mi kha Baibal Thiang tiah a pawm i kum 1500 chung a rak hman cang. Protestant Reformer pawl nih Hebrew holh in tialmi lawng kha Baibal Thiang ah an pawm i Catholic Bupi nih a rak hman mi uk 7 kha an rak hlawt. Biakam Thar cauk ahcun uk 27 a um i Protestant le Catholic Bupi kaphnih in Pathian bia tiah pawm cio a si.
Aho nih dah Baibal Thiang hi Pathian bia taktak a si tiah a rak ti?
A ngaite ahcun Biakam Hlun cu Israel miphun tuanbia ah Pathian aa phuannak a si i nawlbia, tuanbia, hla le profet hna le fimchimhnak cauk hna tiah then a si. Hmasa ahcun Hebrew holh in an rak tial hmasa, sihmansehlaw Greek chan a hung chuak i Greek holh kha mi tampi hman mi a vun si tikah, Hebrew holh in tialmi ca thiang hna kha mifim sawmsarih nih Greek holh in an vun leh. Cun Greek chan chung i Judah mi an tuanbia le an nuncan kong an tialmi zong kha Greek holh in an rak tial i mah ruangah Greek holh in tial mi hi a hung tam deuh. Atu ah “Apocrypha” hlawt mi baibal ti mi kha kan theih leng mang. Protestant pawl nih Biakam Hlun chung i cauk 7 kha hlawtmi Baibal tiah an pawm i Catholic Bupi caah cun Biakam Hlun le Biakam Thar an rak khawmh lio i an hlawt mi kha “Apocrypha” hlawtmi cauk a rak si.
Biakam Hlun chan i an rak tialmi zong khan a hlawtmi a rak um i, Biakam Thar chan i tialmi zong khan hlawtmi a rak ngei. Tahchunhnak ah Biakam Hlun ah Enoch kong, Hebrew cakuat hmanh ah a um kha. Cun Biakam Thar chan ah St. James Thawngtha le Barnabas tialmi ti bantuk hna kha tampi a um. Biakam Hlun cu Moses thawkin Bawi Jesuh chuah hlan karlak tialmi an si i, Biakam Thar cu AD 42 le 100 karlak tialmi an si. Mah caan chung i an tialmi cauk liangluang chungin Baibal thiam miding mithiang hna zuamnak thawngin Pathian bia a si le si lo mi ti in an rak thim i Pope Damasus nih AD 397 ah atu kan ngeihmi hna hi Pathian Bia an si, Baibal Thiang a si tiah a rak fehter i Baibal Cauk ngeih ah kan cang. Baibal cu Bupi a zumhnak cauk ah a hung cang.
AD 397 ah Pope Damasus nih Baible tiah min a rak pek lio ah khan relnak a ngan le a hme kha then rak si rih lo i AD 1528 kum ah Italy ram mi Fr. Parguni nih a hme relnak number hi a rak tuah i AD 1557 ah Robert Ethiene nih a ngan le a hme relnak nambat (Chapter & Verse) timi hi a rak then.
Careltu dih lak nan cungah lawmhnak he : Bawipa nih thluachuah in pek cio ko hna seh.