Khristmas Sermon.

Khrismas Thawngtha.
Luka 2:7Puan in a zual i caw rawl einak kuang chungah khan a thlim — riahnak khualbuk ah khan an caah hmun a um lo. 

Kan Bawipa Zisuh chuahnak kong hi.Luka thawngtha nih fiang tein a tial i.hrilhfiah len hau loin.a tling taktak a reltu siseh amah a zumtu pakhat cio tu hi.kan zumhning le kan thinlung chungah hmunhma alakning cio aa dang hna i cucu asiko.kan Bawipa Zisuh chuahnak cu.mifim pawlnih an tuak tikah.khuasik ah asi i cu khuasik lioah Caw rawl einak kuang chungah a chuak ti asi. hi lioah hin.riahbuk cu an um len ko lai nain an caah.hmun aumlo ti asi.Mary caah zaangfak ngaingai asi.zeicahtiah minung sining in kan tuak tikah.a ni thla atlin cang caah,zeitlukindah a paw a fah hnga i a in tuar hnga.Nu nih fa an hrin tikah.thih nun rika an phan vasi kaw an caah ngaihchia zong asi i zaangfak ngai zong an si.

Zeiruangahdah Zisuh hi, caw rawl einak kuang chung thengtheng ah a chuah tiah cun.a niam bikmi sinak kha aa thim caah asi.hi nih a kan hmuhsakmi cu.zeitlukin sifak santlai lo le mirum misang thleidan loin a niam bik hmun aa thimnak asi.mirum le sinak sangpiin rak chuak sehlaw nihin ah sifak santlailo vialte nih kan zum kho hnga lo i kan bia kho hnga lo.mirum le misang ca lawngah asi hnga.cucu vancung in vawlei ah a rungtum hnawhchan bik cu asi.hi lio ah.miphun thleidannak le.i nau tatnak a rak um i a rak fak ngaingai.cucu Pathian nih aduhlo caah, miphun thleidannak le sifak mirum tiin thleidannak um loin Vawlei ah a fapa ngeihchun kan caah a run thlah cu asi.

Zisuh a chuah lainak kong hi mifim thiamsang pawlnih an rak theih tuk nain a thunlung ah.inn thatha le lo thatha in a chuak theu lai tiah an zumh caah.a chuah taktak tikah.caw rawl einak kuang chungah a rak i an i tinhnak le an hngahnak hmun asilo caah an hmu tong kho lo.tuukhal pawl tunih an hmuh hmasabik i an i lawm taktak.

Khristmas Sermon.

"A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" tiah vancung mi nih hla an sak. Aw, nain! Cun, Western Europe kha Industrial Revolution nih a den hnu, vawlei ah thlennak tampi a chuak! Industrial Revolution hnu, Europe Khrihfa pawl zumhnak cu: minung fimthiamnak le thawnnak in vawlei tuanbia kan tial khawh lai, cun vawlei ah daihnak kan ser khawh fawn lai ti a si. Cuticun, Europe ah Pathian hmunhma a ngei tuk ti lo. Caan a liam. Fimthiamnak a sang chin tak. Mahbelte, 1914 a phanh tikah, vawlei ralpi pakhatnak a chuak. Vawlei a tap. Sermi thil an tuar. A dawtmi hna minung millions tampi nunnak a liam. Kum 4 a rau. First World War a dih hnu tlawmpal ah, League of Nations cu dirh asi. 1925 ah Geneva Protocol an tuah. Vawlei daihnak caah an si.

Nain, 1933 nih vawlei tuanbia a thlen bak. Germany nih Hitler kha ram hruaitu ah an thim. 1939 in Second World War cu a chuak than. Kum 6 a rau. First World War cu Europe Continent deuh nih a tuar. Second World War cu vawlei zei miphun hmanh an tuar. Fimthiamnak sangtuk cang ko, caan tawite chungah tampi an i that kho cang. Bia naah, Hiroshima ah Nuclear Bomb an thlak. Minute pakhat ah 120,000-140,000 kar an thi. Vawlei a hram! Sermi an tuar! Million tampi nunnak a liam than. Vawlei ah daihnak mangtam a tlung. A tawinak in chim ahcun, Industrial Revolution hnu, vawlei fimthiamnak a sang chin. Cu fimthiamnak in vawlei daihnak ser an i tim. Nain, daihnak le remnak chim lo, thihnak tu a si. "A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" hi sullam zei dah a ngeih ti? Pathian tel loin, daihnak ser an i timh caah a si kho men. 1945 ah United Nations cu dirh a si. Micah 4:3 kha chirhchan a si.

United Nations nih vawlei tuanbia ah chim awk tlak in roling ding zei dah a tuan? UN tuanbia tawite in kan langhter lai. April 25, 1945 ah The San Francisco Conference rak tuah a si. June 26, 1945 ah UN Charter kha San Francisco Conference in kuzale (delegates) nih hnatlak tein min an rak thut. Cu ti cun, October 24, 1945 ah UN cu dirh a si. January 10, 1946 ah UN hmasa bik General Assembly cu London ah an rak tuah. Feb 14, 1946 ah UN nih headquarter cu United States ah um seh a ti. 1947 General Assembly nih Palestine cu Jewish state le Arab state tiah then siseh a ti. 1948 ah then taktak a vun si. 10 December, 1948 ah UN nih Universal Declaration of Human Rights kha a hnatlak pi. 1949 ah UN nih Netherlands le Indonesia kar ah daihnak a ser, cuticun Netherlands nih Indonesia kha ram zalonnak a pek. 1949 ah UN envoy Ralph Bunche nih Israel le Arab states -Egypt, Syria, Jordan, le Lebanon- kar ah daihnak (cease-fire) a ser. 1950 Nobel Peace Prize pek a si. 1947 thawkin Kashmir state ruangah India le Pakistan kar um mi ral kha 1949 ah UN nih daihnak a ser khawh.

1950-53 ah Communist North Korea nih South Korea a tuk, UN ralkap nih South Korea an dirh kamh. Cucun Communist North Korea pawl cu South Korea in an thawl than i, Korea peninsula ah daihnak an ser. 1954 ah UNHCR kha Nobel Peace Prize an pek. 1956 ah Suez Canal he pehtlai in Egypt le Britain, Israel, French kar raldohnak a um i, UN nih daihnak a ser. 1956 ah UN nih Belgium le Congo kar remnak a ser. Belgium nih Congo kha Independence tling a pek lo caah a chuakmi ral a si. 1962 ah Soviet Union nih missiles kha Cuba ah a chiah. John F. Kennedy nih Cuba in missiles hi a lak than lo ahcun Soviet Union ka tuk lai a ti colh. Nain, UN Secretary General U Than nih a daihter. 1962 thiamthiam ah West New Guinea he pehtlai in Netherlands le Indonesia an buai i, UN nih a daihter. 1964 ah Greek Cypriots le Turkish Cypriots kar buainak kha UN peacekeeping force nih an daihter. 1965 Kashmir he pehtlai in India le Pakistan kar raldohnak a chuak than. 1949 lio bantukin, UN nih a remh than hna. 1965 Nobel Peace Prize kha UNICEF an pek. 1966 ah UN Security Council nih Zimbabwe kha economic sanction a tuah. 1967 ah UN nih Israel le Arabs hna kar raldohnak (Six-Day War) kha a daihter. 1968 ah UN General Assembly nih Nuclear hriamnam karhlonak treaty a tuah. 1971 ah UN General Assembly nih Nationalist China kha a hlawt i, Communist China kha UN member ah a cohlan.

1973-74 ah UN Security Council nih Israel le Arabs-Egypt-Syria kar raldohnak (Yom Kippur War) kha a daihter. UN Peacekeeping force tampi Sinai Peninsula le Golan Height ah an thlah hna. 1976 ah UN General Assembly nih UN chungtel pawl kha South Africa he trade- arms pehtlaihnak nan tuah lai lo a ti. Cupinah, Sports Competition kha South Africa he tuah lo a fial rih hna. 1977 ah UN Security Council nih UN chungtel paoh South Africa sinah hriamnam zuar a kham hna. 1978 ah UN nih PLO le Israel kar raldohnak kham duh ah Lebanon ah UN peacekeeping force a thlah. 1981 ah UNHCR nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988 ah UN peacekeeping force nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988-89 ah UN nih Soviet Union le Afghan kar remnak a ser, cun Soviet troops Afghan in an kir. 1989-90 ah Namibia le South Africa kar raldohnak a daihter. Cuticun 1990 ah Namibia cu Independence a hmuh. 1990 ah UN nih Nicaraguan government le Nicaraguan rebels kar remnak a ser.

1991 ah UN nih Morocco le Polisario Front kar remnak a ser. 1991 thiam thiam ah UN troops nih Kuwait in Iraq troops pawl kha an thawl hna. Iraq nih Kuwait kha 1990 ah a tuk i, Kuwait cu Iraq nih a uk. UN troops nih Iraq cu a thawl than. 1991-93 ah Cambodia civil war kha UN nih a tlangtlak hna i Cambodia ah democracy uknak an ser than. 1992 ah El Salvador in Government le Rebels kha a remh hna. 1992 thiam ah UN nih Yugoslavia buainak kha a daihter. Croatia le Slovenia hi Yugoslavia i republics an si. Serbia pawl hi Yugoslavian Government ah nawlngei bik an si. Croatia le Slovenia nih Yugoslavia in Independence kan lak tiah vawlei ah an thanh. Cutikah, Croatian force le Serbian force kar ral an i do. UN nih a remh hna. 1992 ah Serbs le Republic's Militia kar raldohnak ruangah Bosnia-Herzegovina um harnak tongmi kha UN nih rawl le sii a pek hna. Yugoslavia kha UN nih trades embargo a tuah. 1992-93 ah UN nih USA kha Somalia ah dihnak, remnak le himnak ser awk ah nawl a pek. USA troops nih daihnak ser an i zuam. 1993 thiamthiam ah UN peacekeeping force nih Mozambique Government le Renamo Rebel Group kar daihnak kha an kilven.

Chim ding a tam rih. Kan chim ti lai lo. Hi vial si ko seh. UN nih vawlei caah a tuanmi a tam ngaingai ko. Cucaah, UN hi a thi lo. A rak nung ko. A nung rih lai. UN nih vawlei daihnak caah roling ding in a rak tuan, a tuan cuahmah, a tuan rih lai. A pipa rih lai. Asinain, a thawng tuk lo. Kan i rinhtluk in a rak thawng lem lo. Cucaah, Kawlram caah ruahchannak a tlawm. A um lo tluk khi a si. Tahchunnak ah, UN nih South Africa kha 1976 in economic- military-diplomatic-trade sanctions a tuah. Kum 15 hnu ah South Africa uknak aa thleng. South Africa chimlo, UN nih zei ram hmanh thisen luang loin uknak a thlen piak kho hna ka thei lo. Ka palh lai lo dah! Nunnak tampi liam hnuah UN nih daihnak a ser tawn tiah ka ruah. Tahchunnak ah, Sudan ram hi kan zoh hmanh lai. UN General Assembly le Security Council nih New York ah summit meeting an tuah. Sudan ah nunnak rel cawk lo a liam. UN peacekeeping force cu Sudan an phanh tikah, tamtuk an thi cang. Mipi tamtuk thih hlan ah, UN nih luhhnawh a herh, nain UN Constitution nih a onh lo. Cucaah, UN Constitution cheukhat hi cu 21st Century vawlei caah sullam a ngei ti lo, remh a herh cang. Abikin, Veto problem hi a buai bik.

Chim duh mi fiang deuh seh tiah, Kawlram kong hi tahchunnak in kan chim lai. Kawlram cu 1962 in tuchun tiang ralkap uknak tangah a um. A ngaingai tiah kan um duh caah asi lo. Kan duh lo buin kan um. Hawi ram bantukin democracy kan duh ve ko. Cucaah, kan ram uknak thlen kan duh? Asinain, UN bochan awk kan tha ti lo. China cu a zual. India tiah, zei hlei hlah. US tiah, Security Council ah China le Russia nih an veto hoi lai. Iraq bantukin kan ram ah zinan (oil) a um fawn lo. Ruahchannak zeidah kan ngeih ti? Um ti bak hlah! Kanmah caah kanmah lawng bochan awk kan ngei. Kan ram le miphun tuanbia thar kan tial lai. Kan ram uknak kan thlen lai. Tikah, khrihfa zumtu hna nih political issues hi kan hrial lai maw? Kan i tel ve lai dah? Biaknak le uknak hi komh awk a si maw?

South Korea, Hong Kong, Taiwan, Philippines le Sri Lanka ram i zumtu hna nih miphun le ram tuanbia tialnak ah biatak tein an i telvenak kha kan zoh hmanh lai. United States le Soviet Union ruangah Korea cu World War II hnu tlawmpal ah South Korea le North Korea tiah an i then. Cun 1950-53 tiang Korean War a chuak than i thong tampi nunnak a liam. A ngaingai tiah, South le North Korea um Korea pawl khi unau chuakkhat te an si. US le USSR ruangah aa then mi an si. 1988 ah National Council of Churches nih North le South Reunification ding hi kan mission lakah a biapi bik a si an ti. Cuticun i fonhthannak caah zumtu hna nih a lam kip in an i zuam. Roman Catholic a si mi President Kim D. Jung i Sunshine Policy nih North Korea mipi thinlung ah rian a tuan ning hna kha a mak. Korea ram daihnak caah Korea zumtu hna nih political issues a si mi National Reunification kha an rak tanh bak. Cu bantuk thiamthiam in, 1997 ah Britain nih Hong Kong kha China Beijing a pek than. Cutikah, Hong Kong um mipi nih Beijing Communist uknak phung, Hong Kong ah hman an duh lo. Hong Kong democracy kha peh zulh an duh. Cucaah, Hong Kong um khrihfa zumtu hna nih Hong Kong ah Democracy Uknak zungzal in hmunhter awk ah Britain le China Beijing sinin an rak hal. Anti-China a si lo, Pro-democracy a si an ti.

Taiwan hi China Mainland tengnge i pakhat a si tiah Beijing nih a ti, nain Taipei nih Taiwan cu China a si bal lo, cu ve bantukin China cu Taiwan a si bal ve fawn lo tiah a ti ve. Taiwan hi UN General Assembly ah thuhnak rak pek asi, nain 1971 hnuah China Communist kha UN nih a cohlan caah China Nationalist pawl cu UN in thawl an si. Cutikah, Washington nih Taipei in Beijing ah Embassy a thial. Taiwan nih UN chungtel sinak hmuh than aa zuam. Nain, UN chungtel sinak a hmuh sual lai ti kha Beijing nih a phang ngaingai. Taiwan nih Full Independence kha vawlei thanh a timh. A thanh ahcun ka thuat colh lai tiah Beijing nih a ti. Taiwan political issues kongkau ah Khrihfa zumtu hna an thu sawh lo. Abik in Presbyterian Church nih official statements an chuah. China Mainland he kan i pehtaihnak a um lo, cucaah kan i fonh kho lo. Taiwan cu Beijing he zei taktak hmanh aa pehtlai lo. Taiwan cu Taiwan um mipi caah a si lai, zeicatiah a luatmi ram a si tiah Presbyterian Church in Taiwan nih 1977 August 16 ah declaration an tuah. Cu kum thiam thiam ah, National Independence kan thanh piak ko u tiah Taiwan Government kha PCT nih a nawl. Taiwan naingaiyee tuanbia zoh tikah, miphun le ram luatnak caah Khrihfa zumtu nih hmai ah an kal, mipi an hruai hna.

Philippines hi Asia ahcun Khrihfa an tam biknak ram si i, ram pumpi milurel in 80 % nak tam cu Khrihfa an si. Abikin, Roman Catholic an tam. Marcos chan ah cozah palknak biatak tein a dohtu hna cu Khrihfa hruaitu pawl an si. Marcos chan a dih 1986 February hnu New Constitution an tuah lioah, Khrihfa hruaitu tampi an i tel. Cupinah, Aquino Government le Armed Communist Rebels kar remnak ser kha Khrihfa hruaitu pawl nih an i zuam, nain a phichuak a um tuk lo. Roman Catholic le Protestant he tanh tiin, human rights, social justice, le freedom caah rian an tuan. A tawinak in chim ahcun, ram le miphun caah tiah Philippines Khrihfa hruaitu hna cu naingaiyee ah biatak tein an i pumpek. Kan chimmi a tam cang caah Sri Lanka Khrihfa hruaitu hna nih naingaiyee ah an i telnak cu kan chim ti lai lo.

Asia huap in chim ahcun, Asia Khrihfa zumtu hna nih naingaiyee he pehtlai in an dirhmun cu Christian Conference of Asia tuanbia ah fiangtein kan hmuh. Christian Conference of Asia nih an headquarter kha Singapore ah an rak chiah, nain Singapore cozah nih an ram in CCA kha 1987 ah an thawl. Naingaiyee ah nan i tel. Nan fund kha naingaiyee he senghtlaihnak a ngeimi thil hna caah nan hman. Cucaah, kan ram ah umnak nawl kan in pe ti hna lo tiah Singapore cozah nih an ti hna. Asia ah social justice, democracy, freedom, le full human rights ser hi kan mission rian ngan bik lakah pakhat a si ve tiah CCA nih a ruah. Kannih cu political organization kan si lo, religious organization kan si i vawlei ah daihnak, remnak, zalonnak, le dinnak a um naklai rian kan tuan. Cu rian ah economic le political thil aa tel tiah CCA nih a zumh. CCA nih cu zumhnak le dirhmun cu nihin tiang aa nunpi.

Vawlei tuanbia ah roling bakin rian a rak tuan mi Khrihfa hruaitu, tuanbia nih a philh khawh lo mi, tampi lakah Germany in Dietrich Bonhoeffer le Martin Neil Moller, El Salvador in Oscar Romero, United States in Martin Luther King, Jr, South Africa in Desmond Tutu, le East Timor in Bishop Belo hna hi mizapi duhdim nunnak, mizapi luatnak, daihnak, ram le miphun hunchonak caah naingaiyee ah an lut, a tha lomi uknak kha an doh, biatak an tanh, cun mizapi caah thih ngamh in ramrian an tuan hna i, a cheu cu an nunnak an pek taktak. Ka upat tuk hna. Khrih vailam kha biakinn ah siloin vawileicung ah an put. A ngaingai tiah, Khrih hrimhrim kha vailamtah cu Jerusalem biakinn chungah aa put tung lo, vawleicung ah pei a put ve kha ka ti. Confessing Church hruaitu Martin Neil Moller nih hiti hin bia a rak chim bal:

Jews pawl thong tampi an tlaih, an hrem, cun mei in an khangh hna lio ah khan zei hmanh ka rak chimrel piak hna lo, zeicahtiah kei cu Jew ka si lo. Cun, Slav pawl kha Hitler nih thong tampi a tlaih hna, a hrem hna i a thah hna nain zeihmanh ka rak au piak hna lo, zeicatiah kei cu Slav ka si lo. Social Democrat pawl tam lakte Nazi ralkap nih an hrem, thong an thlak hna, cun an thah hna nain, zei taktak hmanh au piak lo in, ka rak dai ziar ko, zeicah tiah Social Democrat ka si lo. Sinain, keimah caan a phan, Hitler nih keimah a van ka tlaih ve tikah, au piaktu ka ngei ti lo.

Biakilhnak: UN hi a nung ko. A rak thi lo. A nung rih fawn lai. Vawlei tuanbia ah a pipa rih ko lai. Miphun vialte a kan kilveng tu, a kan thihruai tu a si rih lai. Kan hrampi a si zungzal ko lai. Nain, kan duhmi paoh a rak kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lai lo ti cu a fiang. Cucaah, UN sinah a herh leng in ruahchannak kan ngeih awk a si lo. Zeicahtiah ruahchannak tamtuk chiah i a si kho tung lo ahcun, kan hnabei a dong tuk lai. Tahchunnak ah, Kawlram caah ruahchannak tampi a um lem lo. UN nih zei pipa a kan tuahpiak kho lai ka zum lo. Kanmah kan cawl hmasa a herh. Mizapi kan thut ko ahcun, kan ram uknak cu UN le Pathian nih an kan thlen piak lai lo cu a fiang. Mizapi kan cawl tikah Khrihfa zumtu hna hi kan biapi taktak, biatak tein kan i pumpek a herh. Ram le miphun kan dawt ahcun kan thut sawh awk a si lo. Cun, Martin Neil Moller kan si lo a biapi lai. Cu hnu ah, UN hi Kawlram caah a thawng te lai. Kan ram aa thleng te lai.

Salai Pum Za Mang Tialmi chungin lakmi asi.

Jesuh Chuah Lio Thil Sining.

 Zisuh Chuah Lio Thil Sining.

 

Mi tampi nihcun kan ngakchiat lio Sunday School ah "Jesuh a chuahka i laksawng petu hna kha mifim 3 an si i cu hna nihcun Caw Inn ah an va biak" tiin an rak kan cawnpiak mi kha kan upat hnupi tiang zong ah kan i tlaih. Mifim hna hi zeizat an si tiah Bible ah a um lo nain laksawng an pekmi kha phun 3 a si caah mifim 3 tiah kan tinak hi a si. Asinain minung 4 zong nih laksawng phun 3 pek khawh a si ko. Mifim hi 3 an si tihi Nitlaklei zumhning a si i Nichuahlei nihcun 12 an si tiah an ti ve. Kan thinlung ah hin Mifim 3 hna nih Jesuh hi Bathlehem cawrawleinak kuang chungah an va hmuh i an biak ti rumro in kan ruah caah Krismas drama kan piak tikah siseh, Inntual i milem tete kan chiah tikah siseh cuticun kan langhter theu tawn. Vancungmi hna zong hi Bible nih cun Pa si dawh in a tial hna nain drama kan piak tik paoh ah NU deuh hi kan canter tawn hna. Cun Jesuh hi December 25 bak ah a chuak taktak ko ti zong a fiangmi a si lo nain zapi nih pommi a si caah "Krismas" or Jesuh chuah caan ah hman cio cu a si ko.

Jesuh chuahnak kong hi thawngthabia 4 (Mathai, Mark, Luke le Johan) lakah 2 (Mathai le Luke) lawng nih an tial. Thawngthabia a tialtu hna nih an tial tikah anmahle an uar deuhmi le an i tinhmi, biapi ah an chiahmi thim in an tial. Eg. Mathai nih Jesuh cu Judah Siangpahrang asinak, Mark nih Pathian sal a sinak, Luke nih Mi Fapa a sinak, Johan nih Pathian Fa a sinak tiin an tial hna. Cucaah Jesuh chuahnak cu Mathai le Luke lawng nih an tial tik zongah an uar deuhmi veve an tial caah pakhat nih a tialmi a dang pakhat nih a tial ve caan le tial ve lo caan zong a um ti hi kan theih awk a si. Jesuh chuahnak kong hi aa pehtlaihning te i thenhei le theihthiam lo ahcun Bible chimmi hi a palhmi ko a lo tawn caah thenhei thiam a herh ngai.

Jesuh chuah lio caan

1) Jesuh chuah Zan: Jesuh cu Bethlehem khua cawrawleinak kuang chungah a chuak ti hi Luke lawng nih a tial i a chuah zan i a va hmutu le a biatu hna hi Tuukhaal hna lawng an si (Luke 2:11; 16). Tuukhaal hna nih an va hmuhmi le an biakmi Jesuh hi ngakchiate, bawhte, naute (babe) asi. Mifim 3 an phan rih lo i a hmuh zong an hmu rih lo, an i tel rih lo.

2) Jesuh Cuarpartan le Minsak Ni: Jesuh a chuah in Ni 8 a si tikah Moses phungbia (Gen. 17:12; Lev. 12:3) bantuk in a cuarpar an tan i a min ah Jesuh an sak (Luke 2:21; Matt.1:25). Hi lio ahhin Jesuh te chungkhar hi Cawn Inn ah an um rih le um rih lo a fiang lo nain mi tam deuh nihcun Inn ah an um cang theu lai tiah an ruah.

3) Jesuh Biakinn Apnak: Jesuh a chuah in ni 40 (thisen ruang ah Ni 7 thianlonak le i thenh lengmang chung Ni 33) a tlin hnu lawngah Jesuh a Nu Mary kha a thiang (Kun thian kan timi khi) (Lev. 12:3, 6) i cu hnu lawng ah raithawinak caah Laileng 2 he Biakinn (Temple) ah an chuahpi (Luke 2:22-27) i cuka ahcun Simeon nih ngakchia Jesuh (the Child Jesus) cu thluachuah a pek. Jesuh hi ni 40 upa a si cang.

4) Mifim hna le Jesuh: Mifim hna hi Nichuahlei mifim, Arfi zohthiam ti an si i, Jesuh a chuah zaan hrawngin Arfi hi hmu hna sehlaw a dawh. Cu an hmuhmi Arfi cu an zulh lengmang i a donghnak ah Jerusalem an phan. Jerusalem an phak tikah Arfi nakin Minung an i bochan deuh sual caah Herod siangpahrang pa sin an phan. Tlangbawi hna le phungbiacawnpaiktu hna nih Jesuh cu Bethlehem ah a chuak lai (Matt. 2:5-6) an ti hnu lawng ah Mifim hna cu Bethlehem ah an kal i an phak tikah Jesuh te chungkhar cu Inn chungah an hmuh hna (Matt. 2:11), caw Inn ah a si ti lo. Mifim hna nih Inn chung ah an hmuhmi Jesuh hi bawhte (babe) a si ti lo, ngakchiapa (child) lawng zong a si ti lo, ngakchia no (the young child) asi cang (Matt. 2:11). Jesuh a chuah in Mifim hna nih an biak tiang hi thla tam nawn (or) kum khat hrawng si dawh a si cang. Mifim hna hi an zanmang ah Herod sin kir ti lo dingin chimh an si caah lam dang in an kir (Matt. 2:12)

5) Herod cawlcanghnak le Egypt ram zamnak: Mifim hna an kir hnu ni zeizat, thla zeizat ahdah Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna ti le zeitikahdah Jesuh hi Egypt ram ah an zampi ti hi a fiang lo. Asinain Herod nih hin Jesuh thawng a theih bak khan a thinlung in thah timh cia dawh a si (Matt. 2:3, 8). Cucaahcun pei Arfi kha zeitikset in dah nan hmuh, zeitikahdah a chuah ti kha fiang tein a hal hna cu (Mat. 2:7). Mifim hna nih hin cu tik, kha tik ah Arfi hi a chuak i kan hmuh tiah Herod hi an chimh i, cuticun Herod nih Ni le Thla a tuak (Matt. 2:16). Jesuh Egypt ram i an zampi le Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna hi ni (or) thla zeizatdah aa hlat ti kan thei lo nain Jesuh cu an zampi manh cang ti cu a fiang. Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna caah Egypt ram i an zampi ah hin Jesuh kum hi kum 1 nak tlawm lo, kum 2 nak tam lo a si cang tinak a si.

6) Jesuh Kirnak le Herod thihnak: Jesuh chuah lio caan i Herod hi "Herod the Great" tiah an timi a si i, Vawlei he Bible tuanbia he BC 4 ah a thi tiah an ti. Cun Jesuh hi BC 5 ah a chuah ahcun Herod a thih ahhin kum 1 nak upa deuh si dawh a si cang. Cun Egypt ram ah hin caan saupi khuasak dawh an si lo, micheu nihcun a zarh maw thla 1 lawng dek um dawh an si an ti. Herod a thih hnu cun Jesuh (ngakchia; young child) le a chungkhar cu Israel ram ah an kir than (Matt. 2:21), i Nazareth khua ah khua an sa (Matt. 2:23;Luke 2:51) i cu ka ahcun Jesuh cu taksa, thlarau le thilung in a thang (Luke2:52).

7) Jesuh Thannak le Riantuannak: Jesuh hi a nu le a pa sinah kum 12 tiang a umnak (Luke 2:42) lawng hi Bible chungah aa tialnak kan hmuh i kum 12 in 30 karlak kong fiang tein an tialmi kan hmu lo. Asinain Jesuh hi a tlau i a umlo bia si loin Bible tialtu nih an tial lo mi lawng a si. Kum 12 a si lio i Jerusalem Biakinn ah a kal hnuah a Nu le a Pa he Nazareth khua ah an kir ti than i cuka ahcun khua a sa (Luke2:51-52) ti tiang cu fiang tein kan hmuh. Asinain Kum 12 in 30 karlak chung ah hin Jesuh hi a Nu, a Pa le a unau rual he an umti ko i a pa Joseph Lehtama bantuk in Jesuh zong lehtama a tuan ve (Mark 6:1-6). Mah bible nih a fiantermi cu Jesuh hi a cutzat hlan/a ngakchiatlio te cun Lehtama cu a si lai lo i, a cutzat i a upat hnu ah Lehtama rian a tuan tiah kan ti kawh caah Kum 12 in 30 karlak hi Jesuh cu a Nu le a Pa le a unaurual he Nazareth khua ah khua an sati, Lehtama rian a tuan i khua a sa ko ti a fiang.

Biatlangkawmnak

Tuchun ah Laimi nih kan Pathian pakhat lawng ah kan biakmi Jesuh (Jesuh dah lo cu Pathian dang le khamh khotu Laimi nih kna ngei lo) hi a chuahnak in a riantuannak le a thih i a thawhthannak tiang vialte hi Bible ca chungah fiang tein a um lawng si loin Vawlei tuanbia hrimhrim ah a ummi a si caah lunghrinh awk le zumh lo awk a um lo, historical fact bak a si. Laimi u le nau hna Jesuh a chuah in a thawhthan tiang zumhnak kan cohlan sawhsawh lawng hi si loin Vawlei tuanbia hrimhrim nih tehte a piah ko caah tukum Krismas thok hin lunghrinhnak le zumhlonak vialte kaltak in Amah cu thangthat in i bochan ko hna usih. Vawlei ah a rak chuah bantuk in Vawlei ah a rat than hrimhrim lai ca zongah timh cia tein hngak ko hna usih tiah kan sawm hna.

MERRY CHRISTMAS & HAPPY NEW YEAR TO YOU ALL

Khristmas Thawngțha.

 Khrismas Thawngtha

Pathian nih vawlei hi a dawt hringhran caah a fapa a kan pek. Cucaah amah a zummi paoh cu an thi lai lo zungzal nunnak an ngei lai (Johan 3:16).

Pathian nih a kan dawtnak a langhternak cu a fapa kannih caah a kan pek hi a si. Cu caan cu kan phan cang. Kan lungthin i sersiam usih law, naute Jesuh kan sinah hun chuahter tthan hna usih.

Pathian nih a kan dawttuk ruangah a fapa a kan pek. A fawinak cun kannih kha a fapa in a kan thlen. Kanmah a thi dingmi can ah khan a fapa Jesuh a thihter. Cucu tihnak ah kalter a kan sian lo caah a si. Fiangdeuh in chim ahcun, a kan dawttuk caah thihnak ah kalter a kan siang lo. Pathian dawtnak kha Jesuh nih vawlei cungah a run phorh. Pathian nih minung a kan dawt tikah kan sining zoh in dawt si loin, kan siloning tu khin a kan dawt. Tahchunnak ah, minung hi misual lawngte le mi tlamtlinglo lawngte kan si. Kan sining in ti ahcun Pathian nih dawt ding kan tlak lo. A fapa cu chim lo, a sinum hmanh pek awk kan tlak lo. Kan sining zoh bak lo in free bak in a kan dawt.

Pathian dawtnak hi kan nu le kan pa nih an fale an kan dawtnak he aa lo. Kan nu le kan pa nih an kan dawt tikah hin, kan i dawh ruang ah a si lo, kan thiam ruang zong ah a si lo. Chimh kan ngaih ruang zong ah a si fawn lo. An fa kan si ruang tu ah an kan dawt hi a si. Fapa sual ngai a ngeimi nu hmeinu nih, “Ka fapa, nangmah hi, mifa si law cu a zoh hmanh kan zoh zuam lai lo” a rak ti an ti. A fa a si ruang ah a dawt i, dawt awk a tlak lo nain a dawt ko. Mi caah fihnung sihmanhsehlaw, amah caah cun fihnung a si kho lo. A ruang cu a dawt tuk caah a si. Cu ve bantuk in Pathian dawtnak cu fihnung kan si ko bu ah a caah fihnung kan silonak cu a kan dawt tuk ruangah a si.

Pathian dawtnak cu nungak le tlangval kan i duh, kan i dawt he cun aa lo deuh lo. Nungak le tlangval kan i duh kan i dawt cu, aruang a um peng. Aa dawh ruangah, a rum ruangah, a fim ruangah, a thiam ruangah tibantuk khi a um peng. Cu bantuk dawtnak cu a ruang a um ti lo tikah a ziam tawn. Aa dawh ruangah duh le dawt cu, aa dawh ti lo tikah dawt khawh a si ti lo. Cu ve bantuk in, a rum ruangah duh le dawt ahcun a rum ti lo tikah dawt le duh a si ti lo. Sihmanhsehlaw, Pathian dawtnak cu cu bantuk a si lo. Kan i dawh ti lo zongah, kan fim ti lo zongah, kan thiam ti lo zongah, a kan dawt peng.

A hmunmi dawtnak in a kan dawtu Pathian cu a zungzal in thangthat si ko seh.

Khristmas Thawngțha.

Bible Matthew 2: 1 – 12

“Inn chungah khan an vung lut i ngakchia kha a nu Mary sinah cun an vung hmuh. An khuk an i bil i an biak. Cun an zal chungah khan lawksawng an I chuah i an pek, cu an laksawng cu sui, frankinsen zihmui le Mura zihmui hna an si. Pathian nih an mangah Herod sin i kir ti lo ding khan a chimh hna i cu caah Lam dang in an ram ah khan an kir hna.”

Biahmaithi:

Zisuh chuahnak kong hi BC 700 hrawng in profet a simi hna Isaiah, Hosia, Jerimaih, Ezkiel hna nih biatak te in an rak au pi hna. Hi profet hna bia nih hin Izarel pawl hi ruahchannak tampi a pek hna. Hi lio can ah hin Izarel pawl cu Syria ram ah sal in tlaih an si. Judah pawl hi BC 579 hrawng tanglei ahhin Babylon sal ah an lut ve hna. Cun Zisuh chuah lio hrawng ah hin Izarel cu Babylon – Persia – Greece – in Rom cozah kut tangah a chanchan in an lut. An i ruahchan bantuk in Izarel cu si hin lo in Ramdang or Jentialmi hna cungah sal an tang caah an lung dongh lio can pi a si. Cu caah Zisuh chuah lai hi an i ruahchannak nganbik caan zong a si fawn. Zisuh cu David hrinsor Siangpahrang chungin a hrin lai ti cu an i ruahchan bik Isaiah 9: 6 – 7 ”Kan caah ngakchia fapa pakhat a chuak, a pennak cu zungzal a hmun lai i David siangpahrang tefa bantuk in ram cu a uk lai. Timi hi Izarel pawl cu hngak hlap an si i a hnung hrin taktak tikah cun an hmuh thiam ti lo. Cucaah Izarel hruaitu le Herod fim a timi pawl le Mihrut tiah hmuhmi Nichuahlei magi pathum hna kong hI i ruahti ta ding ka duh. Hi lak ah Nichuah lei in a rami Bible nih mifim Pathum hna a timi an Laksawng kong hi a si.

Achung bia

Paul nih cun, “ Vuleimi nih Mifim aa timi hna ningzah ter dingah kan mah mihrut hi Pathian nih a kan thim, “ tiah a ti. Penticos ni ahkhan Zisu hrinlai a ngaihtukmi pawl nih cun, “hi ti hin A zultu hna sin ah an chim, “ Zo hmanh uh, zu an ri dih cang hi,” tiah an ti ve. Cu pawl cu Farasimi le Sadusimi hna hruaitu mifim tiah a ruatmi hna kha an si lo maw? Herod hi Arab miphun hrinsor a si i Rome cozah nih Juda ram siangpahrang ah an chiah hna. Cu caah Judah phun chungin Siangpahrang chuahlai cu a tih tuk. Vulei lei ahcun Ram pakhat ukding mifim tiah thim a si nain, Pathian timhning ahcun hruh taktak a co ve.

Nikhat cu Nichuahlei Mifim pathum hna nih Van ah thil sining zoh in Pathian timhnak kha an hmuh. Pathian fa a simi hna cu, sermi thil zoh ahhin Pathian khamhnak le timhmi hi hmuh thiam ngai a si. Herod siangpahrang inn chungah an hung kawl tikah Herod Siangpahrangpa cu a lau tuk i, “Judah siangpahrang a chuah lai dingmi cu kawl uhlaw, nan hmuh a si le ka chim ve uh, kei zong ka biak venak hnga!,” tiah a vel in a ti hna. Mifim pawl nih Zisu kha Bethlehem cawinn ah an va hmuh tikah an biak i, Sui, Frankincen zihmui le Mura kha laksawng an pek hnu ah Vanmi hna bia thli chimh bang in Herod hrial in an ram ah an kir. An philosophy pakhat hmanh thlau lo in an rian an lim.

Herod cu a thin a hung i Ngakchia hna nunnak diamond sunglawi zia hmuh lo in Kum 2 tang ngakchia a thah dih. Zeitluk a hrut ti ah cun, Ngakchia a thang i siangpahrang si tiang nun ding ai ruah chan nain zisu chuak kum thawk in AD kum 4 ah a thi ve cang. Vulei lei fimnak cu Pathian fa hna hmaiah hruhtaktak a rak si.

Sui hi siangpahrang hna thutdan pennak an lak tikah laksawng sunglawibik ah i pek tonmi a si. Solomon fimnak kha Nitlaklei Bawinu nih a rak zoh ve tikah Sui kha laksawng in a rak pek ve. Mei in thil vialte hneksak tikah thil dang vialte cu an sining a lo dih. Asi nain sui cu mei in hneksak tik ah a deunak in a takah a chuah lengmang. Cu caah vawleicung Siangpahrang no hna nih thutden an lak tikah an siangpahrang pennak zungzal hmunmi a sinak langternak ah an i pek ton. Asinain an pennak cu zungzal a hmun hlei lo.

Judah pawl an hngakhlap ngaimi zungzal Zisuh pennak cu an sin a phan nain an rak theih ti lo. Cu caah Biakinn saknak ah a herhlo tiah an hlawtmi a kil lung te cu kan mah krifabu hna caah mansung bik a hung si. Nichuah lei Mifim pawl nih Pathian fa taktak cu an hmuh fiang i Zungzal siangpahrang a pennak a hmunnak ding hmelhchunhnak ah an pekmi sui cu a dikmi Zisu lei le van karlak cungah bawi lakah bawibik a sinak kha an hung langhter ngaingai. Herod nih cun kha mifim hna kha mihrut a ti nain pennak ram cotu pa hna caah cun khiahkhawh lo cawkkhawh lo mansung bik ah a chuah.

Frankincen zihmui hi Izarel pawl sual ngaithiamnak ah voikhat kumkhat a thiangbik hmunah Tlangbawi ngan nih a lut tikah pekchanh tonmi khangh thawi rimhmui a si. Vulei lei in Pehchanh raithawinak cu kum fatin in tuahter lengmang a si i, sual ngaithiamnak si lo in sualnak chinchiahnak “register” book bau raithawinak tu a rak ai. Asi nain Hi zihmui nih a langtermi cu Zisu zungzal Tlangbawi ngan, Pathian a tlangthiang ah a mah lila thisen put in voikhat sual thawinak thawngin zalak zungzal ngaithiam kan sinak kha a langhter.

Mura zihmui hi Mithi hna caah pek tonmi a si, Mary nih Zisu ke ah a raktoihmi mura kha Zisu thihnak chimchung a si i Zisu nih, “a sunglawiter” hi vawlei in thlir le tar ka si hnuah vuleimi vialte cu kan sin ah ka hnuh dih lai,” taih a ti. BC 3000 – 2000 kum kar lak ah Egyptmi nih Pyramid ah mithi hna an chunh i ni hin ni tiang an thu kho ti lo. Cu caah Naite ahkhan USA sibawi pawl nih an va kal i Pyramid ah mithi an chiahmi hna kha operation an va tuah khawh, zei caah tiah, an thi kalnak tissue le an cell tiang kha a tu tiang thate in a um rih. Hi si hi zimen ram ah lakbikmi a rak si tiah, mifim hna nih an chim.

Hihi nih a langtermi cu Zisuh Kalvaritlang ah an thah hnu in mithi khua nih a nunak a tlaih khawh tilonak le Zisuh cu zungzal nunnak a sizia kha a langhter ngaingai. Cu caah U le nau hna Zisuh nih hi thil pathum hi a tuah dih cang caah nang le kei nih thihnak leiba kan ngei ti lo. Hlaphuah tupa nih,”Lomhnak thlam kan lung chungah a um, Zisuh ceunak caah,” tiah ati. Lawmhnak thlam cu na ngei taktak cang maw?

Biatlang komhnak

U le nau hna nang le kei nih vancung pennak kan phan khawhnak hnga! Zei rian hmanh kan ngei ti lo. Zisu tuahnak cungah a tling dih cikcek cang, kan nih cu zumhnak in co hlan i Tuufa tthangtthat lawnglawng kha kan rian a si. Zei caah tiah Zisu chuahnak in thihnak tiang nih sual leiba kan ngeimi vialte kha a cham dih cang. Cu caah Nihin nang le kei nih tuanvo kan ngeimi le laksawng nau te chuahding kan ngeimi cu, Zisu tlangcung cawnpiaknak, Mi harsa, Mi sifah, Nu hmei, pahmei, Ngaktah buangro hna hnangamter le kan thil hrawmter ding lawnglawng hi lei kan bat. Vuleicungah remhnak le daihnak tuah le kan ram ah dingfelnak hmunter hna hi Krismas Naute Laksawng nih bual paih a kan zuammi cu a si. Vawleimi hmai ah Hruh cu, Fim tak in a ruatmi Herod le Judah Tlangbawi hnanak in a ttha sau mau deuh. Mi tihal pa sinah ti hraikhat na pekmi cu vancungah rosung nai khon kha a si.

Hi thawngttha a relmi nan dih lak cungah Pathian thluachuah um hram seh. AMEN.

Khristmas Thawngțha Bia

Luka 2;7 Puan in a zual i caw rawl einak kuang chungah khan a thlim,

 Zisuh chuakcamtuak caantha kan hung phan than i lawmh a um hringhran. Hi caanlio ah hin micheu cu mah le chuahkehnak khua cio ah tlun cio a si i chungkhar cio hmunkhat ah i tawn khawh bik caan le i nuam bik caan a si. Cun mi cheu cu tleicia zunngai in caan a hmangmi kan um tawn. Mi cheu cu hawi bang thilthar kan izalh khawh lo tikah ngaichiat le beidong ngai in kan um tawn. A ngaingai ti ahcun Zisuh Khrih chuakcamtuak caan sunglawi hna ahcun i lawmh tuk ding le i nuamh tuk ding deuh kan si. A ruang cu Zisuh Khrih cu a mi hna an sualnak chungin khamh dingah a ra mi a si. Kan sualnak horthuk chung in mah tein a khamh khawh lomi khamh dingah a ra mi Messiah cu thangthat si ko seh. Remnak le daihnak zong a kan phorh chihtu a si caah lawmh chinchin hna u sih.

Pathian nih a fapa ngeichunh a kan pek cu Dawtnak le zawnruahnak a sangbik a si. Christmas caan ah mitampi kan i lawmh i kan in nuamh lio ah hin khat leiah fapa ngeihchun a kan petu kan Pathian lungput kan philh sual loding hi i ralrin tha a si. Christmas kan ti lengmangmi hi Zisuh Khrih nih a mah nunnak humhak lo bak in a nun a kan hrawmh caan le a nunnak dihlak, a singning dihlak a kan pek caan a si. Cu caah Christmas caan ah hin Khrih zultu tha hna nih cun midang caah kan sining le kan nun kan hrawmh hleikhun caan ah kan hman awk a si.

Socrates hi thongah an thlak i thah ding a si lioah a fim tuk caah thah taktak an sian lo le an ngamh lo caah a thattu lila nih zaam an fial i an hnek kho lo. Cu caah an thah taktak ve. A thih hnu kum 200 ah Epictatus nih a timi cu, “Socrates nih a thihnak in a nunnak taktak a khamh. Zeicatiah tlik in a taksa nunnak cu fawite in a khamh khawh ko nain rak tli sehlaw a pum nun a humhaktu pa sawhsawh a si hnga i Socrates taktak cu a thi diam cang hnga. Asinain a pum nun humhak loin bia dik tu a tanh caah a thih hnu nihin tiang Socrates cu a nung peng ko”, a ti. Mah nun humhak lo pa a sinak nih nihin tiang a nun ter tiah kan ti khawh.

Chim duhmi cu Zisuh Khrih chuakcamtuak ahhin mah caah si loin midang ca tuah i pek caan tu kha a si deuh. Cucu Zisuh Khrih vawlei a ratnak sullam pakhat a si. Dawtmi Khrih zultu hna tu kum Christmas caan ahhin na caan, na sining le na ngeihchia chawva in na Khirhfabu, na hawikom, na innpa chakthlang hna cungah zeitluk in dah nun na sian i na pek khawh. Mah nunnak humhak rihmi kan si sual ahcun le, pek lei i timh loin hmuh lei lawng kan awrh rih ahcun Christmas sullam he kan in hlat tuk rih tinak a si hnga.

Herod siangpahrang nih Siangpahrang thar a chuak lai, ti a theih tikah; a thin a phang i kum hnih tang ngakchia tampi a thah ter hna. Nawl ngeih i cuhnak nih hin Christmas naute cu hmunhma a pe kho ballo i, buainak le ngaichiatnak lawng a chuah ter tawn. Nawl ngeih duh tuknak nih a chuak termi lungput a si tiah kan ti khawh. Zeicatiah mah nih nawl ngeihpeng kha a duh caah a si. Hi bantuk Herod lungput nih Messiah cu tawn khawh lo in a tlolh tawn. Sihmanhsehlaw lungnemnak le toidawrnak tu nihcun Christmas naute cu hmunhma a pek i an caah Khrihchuakcamtuak sullam a ngei.

Ca reltu Khrih zultu hna kan dihlak in Naute Zisuh Khrih he kan in tawn khawh i, Khrih ratnak sullam ngeiter chintu kan si cio naklai mah nun humhakmi si loin le Herod bantuk lung put si loin lungnemnak le toidornak lungput sining he Khirhchuakcamtuak caan sunglawi hman ti cio hna u sih tiah kan sawm hna.

Nan dihlak cungah Christmas daihnak le remnak leng cio hram ko seh!