Friday, 2 December 2016

Khrihfa Sullam.

Khrihfa sullam
------------------

Khrihfa timi cu Bawi Jesuh bantuk in a nungmi tinak a si. Cun a pahnih nak a sawh duh chan mi cu "Khrih i a fa" tinak a si fawn. A hlan lio pi i Khrih zultu hna an nun hi zeitluk in dah a rak dawh tiah cun pakhat le pakhat an thil an ngeih mi chuun te kha pakhat le pakhat an i cheu an i pe i an pawng kam i a um mi micheu hna nih an zoh tik hna ah an khuruah a har tuk i cucaah "Khrih fa pei an si hi, khrih bantuk in pei pakhat le pakhat an i daw hi" tiah an ti hna i cucu khrihfa thawh kehnak a si. Cucaah cun Khrihfabu pakhat ah rem lonak a um chung paoh cu Bawi Jesuh a bau tinak a si ko.
LAIMI KHRIHFA THAWHKEHNAK
===========================
Laimi Khrihfa thawhkehnak cu Rev. Carson, Laura Carson le Dr. East, hi hna pathum chungah hin hram a bunh caah tlamtling deuh in an kong ttial tthan a si.
Arthur E. Carson
Rev. Arthur Carson cu August 6, 1860 ah a chuak. Tlakrawh inn sak le lunginn sak a thiam ngaingai mi lehtama zungthiam a si. A pa cu mi ngandam lo mi-ngor a si caah kum 16 a si ah innchungkhar nun pawcawmnak ttuanvo kha amah cungah a tla. Kum 17 a si ah a lung aa thleng I an khua Baptist Khrihfabu ah a lut. Ramdang I KHrihfa rianttuan ah Pathian nih a ka auh ti kha a lungchungah a um.
Kum 21 a si ah 1881 kum ah Carson cu Nebraska Baptist Seminary ah cacawn hram a thawk I June 1883 ah a awng. Shurtleff College ah Baibal ca cawn a peh. Baptist pastor si dingah August 29, 1885 ah Fidelity khua ah dotlaknak (ordination) an pek. June 1886 kum ah B.D. Degree Shurtleff College nih an pek.
Siangbawi Rianttuan Ah Kawlram Ah A Ra
April 6, 1886 ah American Baptist Missionary Union nih Kawlram thlanglei Prome ah siangbawi rianttuan an fial. October 14 ni ah Kawlram kal cu a thawh. December 13, 1886 ah Rangoon a phan I December 18, 1886 ah Laura Hardin he an I um. Fa pahnih Carl Hardin Carson le Max Howard Carson an ngei.
Laura Hardin
Laura cu September 28, 1858 ah a chuak. Kum 17 a si ah kum 1875 ah Cambridge Sianginn ah cachim rianttuan a thawk. Cu kum ah cun hrimhtthannak pumhnak a um I cu pumhnak ah cun a lung aa thleng. Jesuh Khrih kha a ka khamhtu le ka Bawipa a si tiah a colhlan I a kumvoi ah tipil a ing. Illinois I Berlin khua Baptist Khrihfabu pakhat ah a lut.
1881 ah Nebraska Baptist Seminary ah Baibal ca a cawng I June 3, 1883 ah a awng. July 9, 1883 ah Siangbawi rian an pek. September 29, 1883 ah Kawlram kal ah aa thawh I November 28, 1883 ah Rangoon a phan. Bassein khuapi I Ko Tha Byu, Sgaw Karen High School ah cachimh rian a ttuan, cu hnu kum 3 ah Carson he Bassein khua ah an I um.
Mission Rianttuannak Hmunlai Ah
Thayetmyo An Thim
American Baptist Missionary Union nih Rev. Carson le a nupi cu Laimi sin ah siangbawi rian ttuan awkah an thlah hna caah an I tthitum dih cangkate in Henzada ah an kal. March 1887 ah Henzada in Prome ah an I tthial. 1888 kum ah a hmasa bik Chin Mission cu Thayetmyo ah an bunh. Thayetmyo ah a ummi Laimi Chin cu “Asho Chin” tiah an ti hna. Cucu Kawlram thlanglei rawn ah a ummi Laimi Chin tinak a si. Asinain Thayetmyo ah Asho Chin sin I rianttuan kha Rev. Carson cu a lung a si lo, aa relh lo. Cucaah American Baptist Missionary Union Headquarter Boston ah hitihin ca a ttial I a kuat hna.
“Atu hika I kan um cu a khonh in America ah kan rak rat hlan I kan I lung si lo bantuk khan kan I lung si tthiamtthiam lo. Zeicahtiah kan pal rih lomi ram cu kan pin tu ah hin an um ko” tiah a ti.
Aho Khrihfabu hmanh nih siangbawi pakhat hmanh an thlah lonak le aho Khrihfabu siangbawi pakhat hmanh nih rian an rak ttuan bal lonak Lai tlang laicer ah mission rianttuannak hmun thar a hram thawk awkah Mission Board nih Boston khua ah khuakhan chungnak an ceihmai. A donghnak ah Laitlang ah mission rianttuannak hmunthar thawktu ah Rev. Carson le a nupi Laura Carson kha an thim hna.
Ram Halh Ah Laitlang ah Rev. Carson A Kal
1898 October le November ah Rev. Carson le Rev. Baldwin kha ram halh ah Laitlang ah ni 23 rau in an kal. An hung palmi cu Kanpetlet peng hi si dawh bik a si. Rev. Carson nih January 20, 1899 ah Dr. Mabie sinah hitihin ca a kuat.
“Thlanglei Lai tlang ah ni 23 rau in khual ka hung tlawng. Umnak ding hmun ah chaklei tluk in a ttha lai tiah ka hmu lo. Thlanglei Lai tlang Zipeng zong kan rat cu a hna a tla lo. Cuka I hmun khuar dingah Pathian nih a kan hruai tiah kan zumh ahcun cucu kan I donhter lem hnga lo,” tiah a ti.
December 8, 1898 ah a rawlchuangpa Francis he Rev. Carson cu ram halh ah an I thawh tthan. Chaklei Lai tlang uktu Captain Sillery nih Kalemyo in Fort White tiang a zulh hna. Rev. Carson nih Tedim, Falam le Hakha ah a kalnak kong kha a hmuhning hitihin a chim. “A khua kipte in ka pal hna. Ni hnihthum cio ka cam, cozah bawi hna, civil bawi le ralkap bawi nih khan lunglawmte in an rak ka tlunter. Nawlngeitu paoh nih kan in bawmh ko lai tiah an ka ti I ka hna an ka ngamter. Zipeng bawipa Drary nih kan nawlngeihnak chungah a ummi kan tuah khawhmi paoh in kan I bawmh lai, vawlei zong kan in pek lai, a ka ti. Tthate in ka ngiatthlai cikcek hnu le hmun dangdang I a ummi hna an lungthin, ka hal hna hnu ah kan mission rianttuannak cu Hakha ah thawk dingin bi aka khiah, tiah a ti. Cuti a si caah Lai tlang ah mission rianttuannak kha tthial awkah Mission Board kha an hna a tla. “Lairam Siangbawi rianttuannak cu Hakha ah thawk siseh,” tiah bia an khiah.
Rev. Carson le a nupi Laura Carson
Hakha Ah An I Tthial
Thayetmyo ah kum kua rian an ttuan hnu ah Rev. Carson le a nupi Laura Carson cu February 2, 1899 ah Thayetmyo in Hakha lei kal an an pok. Semrel deuh in tangka hman a herh ti in an ruah caah a man a fawi deuhmi thilphor tilawng hmete in Irrawadi tiva hrawn in an kal I Minhla, Minbu, Yenanchaung, Salemyo, Pagan in Pakokku an phan. Pakokku cun an ttum I Chindwin tiva hrawnin a kalmi tilawng an I cit.
Chindwin tiva cu cho hrawn in tilawng cun an kal I Monywa an phan. Monywa cun an pok tthan I ni 16 ni ah Kalewa an phan. Kalewa in an ttum I Kalemyo lei ah a kalmi vokkuanglawng an I cit. Myittha tiva kha vokkuang lawng in cho hrawn in an hrawn I Kalemyo ah an kal Kelemyo cu mui hnupi ah an phak. Mirang bawi riahnak ah an sakmi bangla ah an riak. A thaizing zanlei ah zeital cawk awk a um hnga maw tiah chawdawr ah an I chok. Chawdawr hmai ah tarpi pakhat a tthu I Kawl Baibal ca a relmi kha an hmu. Cu pa cu Khrihfa a si. A khuaruahhar in a lau I Rev. Carson le a nupi Laura Carson zong an lau ve. Cu pa nih cun a thaizing ah facang, ar le arti a rak tthenh hna.
Kalemyo in an pok tthan I vokkuanglawng in Myittha tiva cu cho hrawn in an hrawn I Indin khua an phan. Indin ah cun cozah banglaa ah an riak.
An thil phortu ding kuli pawl kha March 6 zanlei ah an rung phan. An kuli pawl a rak hmuhning hna cu “Bia Hramthawknak” ah aa ttial cang. Indin cun Falam lei kal ah an I thawh. Falam cu an phan I Zipeng bawipa nih a inn ah a tlunter hna. Thadamte in an I dinh hnu ah Falam in Hakha ah an kal. Hakha cu Falam in nit hum lamka a si.
Rev. David V. Bik Nih Chin Bible A Chuah
Lai Bible A chuah tu hmasa cem hi Rev. Dr. David Van Bik a si i amah nih hin Chin-Dictionary zong a rak chuah. Lai bible thiang hi a mah nih a chuah hnu in kan pa le a simi tampi nih a hun remh pah ve. Dr. David Van Bik cu August 19, 2000 zing lei 9:05 ah a nunnak cu cancer in a liam.

No comments:

Post a Comment