Saturday, 5 November 2016

Union of Burma Ram Ser Ning
:Mirang nih Kawlram cu voithumnak atuk 1885 November 29 ni ah a tei. Hi caan cu Konbaung Dynasty tiah rak timi Kawlram tuanbia i ahnubik Siangpahrang Thi-Baw Miin (Min-Dung Min fapa) chan kha arak si. Hi lio caan i Kawlram timi cu Thi Baw Min  nih arak ukmi ram a si; Kachin, Karen, Chin, Shan, Kareni ti bantuk tlangcungmi ( ram) tampi cu an rak itel lo. Mirang nih Kawlram an lak khawh hnu kum 10 a rauh ah atu i Tlangcung cheukhat hna cu an rak tei ve hna. Karen le Karenni ( Kayah) bal cu Kawl Siangpahrang Tharrawaddy Min fapa Siangpahrang Min-Dung Min le Mirang nih 1875 ah min an thut i, a luatmi ah an pom hna ( Panglong minthut zong ah an itel lo). Mirang nih Myanmar ( atu i Myanmar ram) ram vialte alak dih tik ah Kawlmi le Chinmi (Tlangcungmi) cu adang te in a uk hna. Chinram ca ah “ Chin Hills Regulation” timi Uknak Phunghrampi (Constitution) cu 1896 ah an rak suai, i cu ning cun uk kan si. 1945 Sep. 2 Vawlei ralpi pahnihnak a dihkaa ah England ram ah thimnak an rak tuah i, Labour Party in Mr. Attlee nih Kawlram ara latu Winston Churchill cu ahun tei.Tikah, Attlee nih , “ Ukmi ram luatnak pek ding,” tiah  arak chim cia bang India le Kawlram cu luatnak pek ding si, asi. Cu he pehtlai in Kawlram in “Aung Sang te hruaimi Pah-Sah Pah Lah” cu London an phan i, “ Shan, Kachin le Chin hna he luatnak ( Independence) nan kan pek `i lai,” tiah an rak ti. Cu thawng cu Shan Saw Bua pawl nih an rak theih ca ah “ kan duh lo” tiah London ah ca an kuat ve. Cucaah, Atlee nih cun Aung San cu athawh i, “ Thi-Baw Min ukmi Kawlram kan lak lio ah Kachin, Chin le Shan hi kan la chih lo ca ah Independence dang te in pek kan duh hna,” tiah a rak leh. Aung San nih cun, “ Asi. Adik ko. Kawl Siangpahrang pen lomi an si ca ah lak `inak nawl cu kan ngei lo. Sihmansehlaw, la `i ding in kan sawm hna lai i, an duh ahcun nanmah ( Mirang) zong nih nan thlauh hna lai lo,” arak ti hna i, “Ee” tiah 1947 January 7 ahkhan an rak leh ve__ Aung San le Attlee biakam ( download: aungsan-atlee-agreement). 1947 February 12 ah Panglong Conference ah Shan, Kachin, Chin le Bamar (Aung San te group) nih Mirang sin in Independence hmunkhat te  lak t`i ding bia rak tiam arak si (Karen, Rakhaine le Mon cu Panglong hnathlaknak ah an itel lo. Kareni cu independence hmumi ( Mirang uk lo) arak si ca ah tel aherh lo). “Independence hmuh tikah ser tharmi “Ramthar” ah ram ngei hna nih mah le ram cu mah le duhning in hruai khawh siseh,” ti zong kha Panglong cathluan number 5 rak telh chih arak si ( Panglong Biakam download link: Panglong Agreement). 1948 January 4 ah Indenpedence rak hmuh tikah Union of Burma timi ram thar cu arak chuak. Phundang in chim ahcun Myanmar tiah `hlen asi cangmi Burma i a kum cu kum 68 asi cang ti khi asi ko. Sihmansehlaw, Myanmar Army arak dirh thawktu Aung San thah hnu cu   n Kawlmi nih hlen in rak uk asi tikah tlangcungmi tampi cu an lung arak fak. Cucaah, U Nu nih a rak hruai hna lio 1962 ah khan “ federal” in i ukding ah an rak hal hna nain General Ne Win nih kan ram aa cheu lai tiah arak phan ca ah uknak ara lak. Cu thawk cun ralkap nih uknak cu an thlah duh tilo 2010 tiang.
Arfi pakhat le NLD: “Aung San” timi a pa min, “Kyi” timi anu min le “ Suh”  timi min fonh in Aung San Suh Gyi tiah rak timi Aung San fanu cu Kum1988 lio ah England ram Oxford khuapi in Nelpel ram le India ram hna ah Myanmar Ambassador arak `uan balmi a nu Daw Khin Gyi dam lo ruang ah Rangon a hun phan. Cu lio cu Socialist cozah  Saw Maung chan rammi nih uknak duh lo ruang ah an au lio caan a si. Cu ti i mipi an temh tuarnak kha a hmuh tik ah ram ca ah pumpek in rian t`uan a hun thok beh. September 27, 1988 ah National League for Democracy ( NLD) cu Tin Oo ( Ral Bawi hlun) le Sayaci Win T`in ( Ca`ial thiam le Kawl ralkap nih kum 19 thong thlakmi; 2014 ah athi)  he an rak dirh. Ralkap cozah nih Burma timi cu Myanmar tiah an t`hlen kumkhat atlin 1990 a phak tik ah Kawlrampi thimnak cu tuah asi i, NLD nih ram pumpi thimnak ah a ummi `hutnak 492 lakah 392 bak te an rak hmuh nain ralkap cozah nih uknak an rak pe duh lo. Biadang ah kal ta ning:- Hi `luk in mipi nih an uarmi NLD dirhtu lak i an uar khunmi kong te langhter ta ka duh 😀 .
Suh Kyi, Inn Thong an thlak lio zaanlei sang nitlak laiSuh Kyi, Inn Thong an thlak lio zaanlei sang nitlak lai
Suh Kyi cu 1988 in 2010 kar tiang ah kum 15 t`luk ralkap cozah nih innthong ah an rak hren. Athi cu thah an rak timh. A `a ngeihchunh Engineer Aung San Oo hna in an tlaih hnik nain a pa thisa a ngeih ruang ah an tawng kho lo. An pa Dr. Micheal Aris le afale pahnih Myint San Aung @Alexander Aris le Thein Lin @ Kim Aris nih 1995 ahkhan voikhat cu Yangon i Innyak an inn ah an rak t`lawn bal. Suh Kyi nih a nu thlop ding a rak kal ahhin a fahniang Kawl min in Thein Lin tiah auhmi hi kum 11 lawng arak si rih. Kawl cozah nih Suh Kyi cu ramdang ah chuah khawhnak nawl an rak peek nain, Democracy ruang ah nunnak apeemi ka minung hawi hna ca ah democracy kan lak ahau arak ti ruang ah chungkhar sin zong rak kal loin mipi ca ah a thin arak khuai. A vapa cu Suh Kyi Noble Peace Prize ahmuh hnu kum 8 atlin 1999 ahkhan amah kum 52 arak si ah cancer zawtnak in arak thi. Kum 10 chung ah a dawtmi Suh Kyi voikhat te lawng tonnak caan t`ha a rak hmuh. Suh Kyi ton ding arak i tim lengmang ko nain Kawl cozah nih an rak sianh lo ca ah lung siaherh bu in a dawtmi bia te hmanh thei manh lo in arak thi ko__ Ngaihchia taktak asi. Senior GeneralThan Shwe nih uknak cu a kut in a duhnak paoh ah azaam i, a ngawih hnu November 3, 2010 ahcun Suh Kyi cu Innthong in luatnak pek a hun si. Mipi nih an i lawmnak an langhter. “ Kan nu, na ngandam ko seh! Kan in dawt tuk. Kanmah zong na sinah kan um zungzal lai,” tiah mitthli rual he bia an tiam. Cu `luk i mipi nih tlaichanmi Suh Gyi le ahruaimi NLD cu 2015 thimnak tei ding ah ralkap cozah nih  covo 25% cu an ilak cia; goal hnih in zuamnak tuah hlan ah an tei cia hna, kan ti lai.
Chan Kar Lakah Kawlram Mipi Mitthli he Teinak: Logo ah Awtaw aa sermi NLD Party nih  amah he aa  zuam kho lai tiah ruahmi USDP cu teng lak in a thongh ko. Ram pumpi kusale thim khawhmi 644 lak ah 390 zat a tei. Upper House (Amyota Hluttaw) ` hutnak 224 lak ah 135 le Lower House ( Pyituh Hlawttaw) `hutnak 440 lakah `hutdan 255 teinak ahmuh. Tikah, Phunghram ah Pyitaung Suh Hluttaw ( Amyota Hluttaw + Pyituh Hluttaw) `hutnak 644 lakah `hutnak 333 a hmumi cozah aser khawh lai ti asi ca ah NLD nih cozah ser khawhnak power a hun ngei. USDP bal cu covo an ngah ciami `hutnak 166 ( Ralkap; Pyitawsuh Hluttaw i 25%) le thimnak in an hmuhmi `hutnak 41 fonh ah 207 lawng an `lin ca ah cozah ser kho lo in an thiang. Sihmansehlaw, Phunghram ah ralkap nih President ca minung pakhat chuahpinak nawl a ngeih ca ah U Myint Shwe cu chuahpi a si i, Pyituang Suh Hluttaw nih President ca an thim tik ah vote tambik pahnihnak ahun si. Vote a tambik pahihnak timi sullam cu phunghram ning in President khual a`lawn kar lak, siloah adam lo/ athih ti bantuk ah ni 25 chung President a t`uan kho ti asi­_ sorri ka pial deng 😀 . Kum 27 chung harnak a ingmi NLD nih President ca ah U Htin Kyaw le U Henry Van T`hio cu an chuahpi ve. Ramdang bang in mipi nih thim asi lo i, Pyitawngsuh Hluttaw ahcun final ah Htin Kyaw, Henry Van Thio le ralkap lei in U Myint Shwe hna cu an hun i thongh taktak tikah U Htin Kyaw timi pasang nawn nih thimnak meeting kaimi 652 lakah vote 360 ahmuh i, Myint Shwe nih 213 le Henry Van Thio nih 79 tiah an hmuh ca ah U Htin Kyaw cu kum 5 chung President si ding ah ahun i fiang. Avoi 9nak Myanmar President at`uan te ding Htin Kyaw nih teinak ahmuh lengkaa in, “ Hi teinak hi cu Suh Kyi ruang in hmuhmi a si ko,” tiah a chim.Cozah An Ser: NLD nih President athimmi hna pahnih chung i pakhat cu President dirhmun a fian hnu ni 10 arauh March 20, 2016 ah USDP chan i Ministry zung 36 an rak hmanmi cu 21 in a t`humh leng ah Ministry pakhat ah Deputy Minister ( Duh Vuanci) um ti lo in Minister pakhat lawng um ding a remh rih; USDP chan ah Deputy Minister cu 72 an rak um. Ministry of Ethnic Affairs timi pakhat bal an ser chap. Hi Ministry zung 21 lak ah Minister 18 cu NLD nih a thim i, atangmi pathum cu ralkap bawi Myin Aung Hlaing nih a thim ve. An thimmi cu March 23, 2016 ah an thanh ( Hmanthlak zoh).
Kum tampi harnak atong nain President a si kho lomi Suh Gyi te a hruaimi NLD nih zeidah an tuah kho lai timi biahalnak bal cu lehding atuan rih_ zoh hmasa ahau. ‘Sa kaah hlan hnahchawl phah hlah’ tiah Lai phung a um bang chim chung ding cu tawk sum pah i hen ta. Sihmansehlaw, Phunghram ah President cu President thim thawk in Party he pehtlainak ngei ti hlah seh ti asi. Suh Kyi nih Senior President ka si lai atimi cu tah asi tak ne kho lai lo tih? Mah kaa zawn hi cun big headache asi ko. Minister thimnak ah Ministry of  the Preisident Office ah Suh Kyi cu a hun i tenh ko ai.  Amah nih Ministry pali atlaih ca ah aa biatak ngaingai ti hmuh  khawh a si, Phundang in cun Minister li ( vuanci ci li) asi lai cu.! Zei khom si ah, Ministry pawl ser hmanh ah USDP chan i kum nga ah Sing 136,800 Minister lahkhah an rak hmanmi cu NLD chan ahcun sing 32,400 in an ruahchung hi uar a um tuk, Deputy Minister lahkhah vialte cu kan miak cang fawn. Kar khat lawng a ke a kar rih nain Ram pumpi caah hloknak a tuah colh tikah NLD cu mipi lungthin ah hring dildel in hring didel… 😀 . Phundang in cun NLD cu honeymoon an kal lio asi.

No comments:

Post a Comment