CHIN MINTHANG HNA (2)
Hmasa bik Kawl le Lai remnak tuahtu Pu Lian Chum tuanbia
Kawl siangpahrang Mindung min a thih hnuah a fapa Tibaw cu 1878 kum ah siangpahrang ah a hung cang. 1885 kum chungah Bombay-Burma tlor kampani nih Kawlram chung tlorthing an fir caah Kawl cozah nih sualnak an pek hna ruangah Mirang cozah cu an thin a hung i Kawlram chaklei cu an tuk hna. Tibaw siangpahrang le a tlangpi vialte cu 1885 kum November 29 ni ah an tlaih hna i India ram Yatanakirih tikulh ah an chiah hna.
Tibaw siangpahrang nih Kawl ram chaklei a rak uk lio caan ah Zokhua a humhaktu bawi hna lakah Thanghmun chung Pu Lian Chum le Lungrualhlum chung Pu Bual Hniar zong an rak i tel ve. Zokhua mi cu atu le atu Nek hrawng (Kangaw peng) ah an rak kal i an caw le an naa an rak firpiak hna lengah an minung zong an tlaih hna i sal ah an zuat hna, a cheu cu an thah hna. Muicu khuami hoi hna cu Pu Ni Thang le a hawile nih an ṭhio hna i sal ah minung sawmriat an tlaih hna. An lakah Pa Za Uk a pam ruangah lampi ah sal sawmriat cu an thah hna. Mahka hmun cu Vaihaunak tiah an ti. Mah bantuk cun Kangaw peng (Nek hrawng) vialte lengah Mangkhua peng tiangin Zokhua mi nih cun um awk hngal loin an rak tuah hna. Cucaah Kawl bawi vialte cu an i tong i hna a kan hnawhtu Laimi hi zeitindah kan tuah hna lai, tiah khua an khang. “A kan uktu Tibaw siangpahrangsin ah mi i thlah u si law Laimi nih hna an kan hnawhnak vialte hi a dikthliar in chim u si law a ṭha bik lai,” tiah bia an chah. Mah bia vialte hi Tibaw siangpahrang sin ah Mangkhua bawi nih vung tong sehlaw, an ti.
Bia an chahningte cun Mangkhua bawi cu Tibaw siangpahrang ton ah cun Mandalay khua ah a vung kal. Tibaw siangpahrang he cun an i tong i Laimi nih Kangaw peng, Mangkhua peng le Ṭhilin peng chung i hnahnawhnak an peknak hna kong vialte a dihlak in a chimh dih. Tibaw siangpahrang nih cun, “A si ahcun hnahnawhnak an petu hna Laimi lakah hin an hruaitu bik ahodah a si, mah an hruaitu cu ka sin ah runpi law remnak kan tuah lai” tiah a chimh dih hnuah Mangkhua bawi cu a kir. A hung phan i Kankaw peng bawi, Ṭhilin peng bawi he tiah an I tong. “Hna a kan hnawhtu bik hi Zokhua mi an si caah Zokhua bawi i au sehlaw a autu ah Mangkhua bawi si seh,” tiah an ti i Mangkhua bawi cu sal sawmnga he Zokhua bawi ton ah a tlung. Zokhua cu a phan i Zokhua bawi he cun an i tong. Mangkhua bawi nih cun Tibaw siangpahrang he an i tonnak vialte tlamtlingte in Zokhua bawi vialte cu a ruah hna. Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi he i ton i remnak tuah a duhnak kong vialte zong a chimh hna. Nanmah lakah Tibaw siangpahrang he i tong dingin nan i thlah a hau lai, a ti hna.
Zokhua bawi vialte zong cu an i tong ve i ahodah Tibaw siangpahrang ton ah cun kan thlah lai, tiah an i ceih. Pu Bual Hniar kal seh, an ti. Pu Bual Hniar nih, a si lo, keimah nakin Pu Lian Chum kal seh, tiah a ti caah an dihlak in Pu Lian Chum kal ding cu an hna a tla cio. “Tibaw siangpahrang tong dingah Pu Lian Chum a si lai. Naa kenmi na sal sawmnga hi chia ta hna law amah hi damte in a hung kir ṭhan lo sual a si ahcun kan thah dih te hna lai. Damte in Pu Lian Chum a hung kir ṭhan a si le na salle cu na sin ah kan run thlah ṭhan hna lai,” an ti ve. Mangkhua bawi zong cu a hna a tla ve nain Pu Lian Chum nih, “Miṭhi le lalang sawmnga nan ka khanpiak lo ahcun ka kal lai lo,” tiah a ti hna caah amah zultu ah Thor sawmnga an khanpiak i Mangkhua bawi he cun Tibaw siangpahrang ton awkah an pok. An kete cun an kal lengmang i ni tampi hnuah Mandalay khua cu an phan i Tibaw siangpahrang he cun an i tong.
Tibaw siangpahrang nih, “Zokhua bawi Pu Lian Chum, keimah he i ton le bia i ruah awkah na run khawh caah kaa lawm. Kan hnulei ah Mangkhua bawi nih, Kankaw peng Nek hrawng, Mangkhua peng in Ṭhilin peng tiang hnahnawhnak na peknak hna kong a ka chimh i nangmah he bia i ruah duh ah kan cahnak a si. Kawl le Lai cu remte in umṭi awk kan si. Pakhat le pakhat i thah awk, i doh awk le sal ah i tlaih awk, thil i fir awk le hnahnawhnak i pek awk kan si lo. Na ram chung i a ummi Zokhua mi vialte cu hung chim hna law hmailei ah daw le remte in kan um cang ahcun a ṭha. Hnahnawhnak hung pe ti hna hlah,” tiah saupi tlamtlingte in a ruah. Pu Lian Chum nih, “Ka rammi vialte zong cu ṭhate in ka hung chimh hna lai. Atu hnu hin cun remte in kan hung um cang lai. Asinain hmailei ah Kawlmi nih an kan serhsat nakhnga lo Mangkhua bawi hi ka chimhpiak law ka duh” a ti ve. Tibaw siangpahrang nih cun Mangkhua bawi cu, “Hmailei ah Laimi cu zeitikhmanh ah na hung sertsat hna lai lo. An herhmi vialte ṭhate in na hung bawmh hna lai,” a ti. Mangkhua bawi zong nih, “Laimi he remte le dawte in kan hung um cang lai” tiah a leh. Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte ṭhate in nahung nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte òhate in na hung kilven hna lai, na hung humhak hna lai i khuachiah na hung lak hna lai. Inn khat ah pumbel, lapar cuai khat, cite cuai khat le thirfim na hung khawlh hna lai” tiah a ti. Mangkhua bawi zong cu, “Atu ka chimmi vialte hi khuachiah ah Zokhua bawi nan hung pek lengmang lai,” a ti i Mangkhua bawi nih, “Kan pek ko hna lai” tiah bia aa kam. A donghnak ah Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi Pu Lian Chum cu a tanglei thil hna hi laksawng ah a ṭhenh.
1. Lian Chum, Tibaw siangpahrang le tlangpi pawl zuk cuang feipi pakhat
2. Kawl nam saupi pakhat
3. Muko pakhat
4. Phungki nithawng pakhat
5. Ngun hrai pakhat
6. Awi-um pakhat le
7. Rangtum le a citdan
8. A zultu Thor sawmnga cu maimaw ludomh zun khat cio.
Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Fapa na ngeih tikah sawbua na hung sak te lai” a ti. Zokhua bawi Pu Lian Chum, Mangkhua bawi le Thor sawmnga cu an tlung i Zokhua an phanh tikah Mangkhua bawi a rak zultu sal sawmnga kha an thlah ṭhan hna. Tibaw siangpahrang nih khuachiah a pekmi vialte cu a tanglei bang hin a pek hna.
1. Thanghmun chung Pu Do Hnin nih Mangkhua in Ṭhilin chung khua vialte,
2. Khengmual chung Mang Zik nih Thawng chung vialte,
3. Siakhel (Lungrualhlum chung) nih Nek hrawng vialte khuachiah cu kum fate Japan ral tiang an khawlh lengmang hna.
Pu Lian Chum an phuahmi hla
1. Mang ngeih ran lo suiṭhi le suiṭha sui miang he,
Kai law kum tin thang law
Liangcungnung, Ti lai hna aan velngei nih.
2. Rulthau sir vang khawh le rawl farel,
Kawlram chuak cite tiangin,
Min tin cia ei kipkar kan rak si lio bia kha,
Zanmang lihchim cang ko tu Mirang chan cu.
CACC (2009)
Hmasa bik Kawl le Lai remnak tuahtu Pu Lian Chum tuanbia
Kawl siangpahrang Mindung min a thih hnuah a fapa Tibaw cu 1878 kum ah siangpahrang ah a hung cang. 1885 kum chungah Bombay-Burma tlor kampani nih Kawlram chung tlorthing an fir caah Kawl cozah nih sualnak an pek hna ruangah Mirang cozah cu an thin a hung i Kawlram chaklei cu an tuk hna. Tibaw siangpahrang le a tlangpi vialte cu 1885 kum November 29 ni ah an tlaih hna i India ram Yatanakirih tikulh ah an chiah hna.
Tibaw siangpahrang nih Kawl ram chaklei a rak uk lio caan ah Zokhua a humhaktu bawi hna lakah Thanghmun chung Pu Lian Chum le Lungrualhlum chung Pu Bual Hniar zong an rak i tel ve. Zokhua mi cu atu le atu Nek hrawng (Kangaw peng) ah an rak kal i an caw le an naa an rak firpiak hna lengah an minung zong an tlaih hna i sal ah an zuat hna, a cheu cu an thah hna. Muicu khuami hoi hna cu Pu Ni Thang le a hawile nih an ṭhio hna i sal ah minung sawmriat an tlaih hna. An lakah Pa Za Uk a pam ruangah lampi ah sal sawmriat cu an thah hna. Mahka hmun cu Vaihaunak tiah an ti. Mah bantuk cun Kangaw peng (Nek hrawng) vialte lengah Mangkhua peng tiangin Zokhua mi nih cun um awk hngal loin an rak tuah hna. Cucaah Kawl bawi vialte cu an i tong i hna a kan hnawhtu Laimi hi zeitindah kan tuah hna lai, tiah khua an khang. “A kan uktu Tibaw siangpahrangsin ah mi i thlah u si law Laimi nih hna an kan hnawhnak vialte hi a dikthliar in chim u si law a ṭha bik lai,” tiah bia an chah. Mah bia vialte hi Tibaw siangpahrang sin ah Mangkhua bawi nih vung tong sehlaw, an ti.
Bia an chahningte cun Mangkhua bawi cu Tibaw siangpahrang ton ah cun Mandalay khua ah a vung kal. Tibaw siangpahrang he cun an i tong i Laimi nih Kangaw peng, Mangkhua peng le Ṭhilin peng chung i hnahnawhnak an peknak hna kong vialte a dihlak in a chimh dih. Tibaw siangpahrang nih cun, “A si ahcun hnahnawhnak an petu hna Laimi lakah hin an hruaitu bik ahodah a si, mah an hruaitu cu ka sin ah runpi law remnak kan tuah lai” tiah a chimh dih hnuah Mangkhua bawi cu a kir. A hung phan i Kankaw peng bawi, Ṭhilin peng bawi he tiah an I tong. “Hna a kan hnawhtu bik hi Zokhua mi an si caah Zokhua bawi i au sehlaw a autu ah Mangkhua bawi si seh,” tiah an ti i Mangkhua bawi cu sal sawmnga he Zokhua bawi ton ah a tlung. Zokhua cu a phan i Zokhua bawi he cun an i tong. Mangkhua bawi nih cun Tibaw siangpahrang he an i tonnak vialte tlamtlingte in Zokhua bawi vialte cu a ruah hna. Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi he i ton i remnak tuah a duhnak kong vialte zong a chimh hna. Nanmah lakah Tibaw siangpahrang he i tong dingin nan i thlah a hau lai, a ti hna.
Zokhua bawi vialte zong cu an i tong ve i ahodah Tibaw siangpahrang ton ah cun kan thlah lai, tiah an i ceih. Pu Bual Hniar kal seh, an ti. Pu Bual Hniar nih, a si lo, keimah nakin Pu Lian Chum kal seh, tiah a ti caah an dihlak in Pu Lian Chum kal ding cu an hna a tla cio. “Tibaw siangpahrang tong dingah Pu Lian Chum a si lai. Naa kenmi na sal sawmnga hi chia ta hna law amah hi damte in a hung kir ṭhan lo sual a si ahcun kan thah dih te hna lai. Damte in Pu Lian Chum a hung kir ṭhan a si le na salle cu na sin ah kan run thlah ṭhan hna lai,” an ti ve. Mangkhua bawi zong cu a hna a tla ve nain Pu Lian Chum nih, “Miṭhi le lalang sawmnga nan ka khanpiak lo ahcun ka kal lai lo,” tiah a ti hna caah amah zultu ah Thor sawmnga an khanpiak i Mangkhua bawi he cun Tibaw siangpahrang ton awkah an pok. An kete cun an kal lengmang i ni tampi hnuah Mandalay khua cu an phan i Tibaw siangpahrang he cun an i tong.
Tibaw siangpahrang nih, “Zokhua bawi Pu Lian Chum, keimah he i ton le bia i ruah awkah na run khawh caah kaa lawm. Kan hnulei ah Mangkhua bawi nih, Kankaw peng Nek hrawng, Mangkhua peng in Ṭhilin peng tiang hnahnawhnak na peknak hna kong a ka chimh i nangmah he bia i ruah duh ah kan cahnak a si. Kawl le Lai cu remte in umṭi awk kan si. Pakhat le pakhat i thah awk, i doh awk le sal ah i tlaih awk, thil i fir awk le hnahnawhnak i pek awk kan si lo. Na ram chung i a ummi Zokhua mi vialte cu hung chim hna law hmailei ah daw le remte in kan um cang ahcun a ṭha. Hnahnawhnak hung pe ti hna hlah,” tiah saupi tlamtlingte in a ruah. Pu Lian Chum nih, “Ka rammi vialte zong cu ṭhate in ka hung chimh hna lai. Atu hnu hin cun remte in kan hung um cang lai. Asinain hmailei ah Kawlmi nih an kan serhsat nakhnga lo Mangkhua bawi hi ka chimhpiak law ka duh” a ti ve. Tibaw siangpahrang nih cun Mangkhua bawi cu, “Hmailei ah Laimi cu zeitikhmanh ah na hung sertsat hna lai lo. An herhmi vialte ṭhate in na hung bawmh hna lai,” a ti. Mangkhua bawi zong nih, “Laimi he remte le dawte in kan hung um cang lai” tiah a leh. Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte ṭhate in nahung nih Pu Lian Chum cu, “Kankaw peng Nek hrawng vialte Mangkhua in Ṭhilin peng vialte òhate in na hung kilven hna lai, na hung humhak hna lai i khuachiah na hung lak hna lai. Inn khat ah pumbel, lapar cuai khat, cite cuai khat le thirfim na hung khawlh hna lai” tiah a ti. Mangkhua bawi zong cu, “Atu ka chimmi vialte hi khuachiah ah Zokhua bawi nan hung pek lengmang lai,” a ti i Mangkhua bawi nih, “Kan pek ko hna lai” tiah bia aa kam. A donghnak ah Tibaw siangpahrang nih Zokhua bawi Pu Lian Chum cu a tanglei thil hna hi laksawng ah a ṭhenh.
1. Lian Chum, Tibaw siangpahrang le tlangpi pawl zuk cuang feipi pakhat
2. Kawl nam saupi pakhat
3. Muko pakhat
4. Phungki nithawng pakhat
5. Ngun hrai pakhat
6. Awi-um pakhat le
7. Rangtum le a citdan
8. A zultu Thor sawmnga cu maimaw ludomh zun khat cio.
Tibaw siangpahrang nih Pu Lian Chum cu, “Fapa na ngeih tikah sawbua na hung sak te lai” a ti. Zokhua bawi Pu Lian Chum, Mangkhua bawi le Thor sawmnga cu an tlung i Zokhua an phanh tikah Mangkhua bawi a rak zultu sal sawmnga kha an thlah ṭhan hna. Tibaw siangpahrang nih khuachiah a pekmi vialte cu a tanglei bang hin a pek hna.
1. Thanghmun chung Pu Do Hnin nih Mangkhua in Ṭhilin chung khua vialte,
2. Khengmual chung Mang Zik nih Thawng chung vialte,
3. Siakhel (Lungrualhlum chung) nih Nek hrawng vialte khuachiah cu kum fate Japan ral tiang an khawlh lengmang hna.
Pu Lian Chum an phuahmi hla
1. Mang ngeih ran lo suiṭhi le suiṭha sui miang he,
Kai law kum tin thang law
Liangcungnung, Ti lai hna aan velngei nih.
2. Rulthau sir vang khawh le rawl farel,
Kawlram chuak cite tiangin,
Min tin cia ei kipkar kan rak si lio bia kha,
Zanmang lihchim cang ko tu Mirang chan cu.
CACC (2009)
No comments:
Post a Comment