Zophei, Senthang Peng, Sakta Le Khuapi Khuatlaknak

Zophei Ram Khuatlaknak
********************
Zophei ram ah khuahlun bik cu Leitak khua a si. Vuati khua in Thang Cem cu Leitak khua ah a ra i, Leitak khua in Leisen khua ah a t'hial t'han. Cu lio ah cun Hautheng ral nih an rak chim lengmang hna caah an um ngam ti lo i Khuacariat ah an i t'hial t'han. Khuacariat khua i an um lio ah ral a rungvengtu dingah Halkha Thang Ding fale Al Bik le Hlei Lian cu bawi ah an va puak hna.
Al Bik le Hlei Lian cu an hung tlangval i Hautheng ral le Tlanglau ral cu an tei hna i Tipi ral ah an zam dih. Al Bik le Hlei Lian nih Khuacariat khua cu saral runvennak ah a ṭha lo, atu Vuangtu ram khi ram ṭha a si caah tiah an t'hialpi hna i khua cu an tlak. Vuati miphun nih an tlakmi a si caah cun “Vuangtu khua” an ti.
Leitak khua in Hmun Tling le a nau Hrang Khar le Thangngan phun Van Thang nih inn 60 an i sawm hna i atu Khuabung khua khi an tlak. Saral runvennak ah an hna a ngam lo caah Vuangtu khua i Al Bik fa Hniar Kham cu bawi ah an va put. Hniar Kham nih miphun tling in inn 10 a ratpi hna i Khuabung khua cu inn 70 an si. Khuabung an tlak hi kum 1750 ah a si.
Vuangtu khua in Ngalang, Zephai le Tluangram an tlak ṭ'han. Leitak in Hlei Lian nih Hriphi khua a tlak. Leitak in Thangngan chung nih Aibur khua an tlak ve. Zophei ram ah a hma nung bik an tlakmi khua cu Zabung khua a si i, 1946 kum ah an tlak.
Hriphi khua ah Hlei Lian nih nuhrim fa ah Tin Kham a hrin i, nutlai sinah Van Thang le Mang Lian a hrin hna. Tin Kham nih Mang Hei a hrin i, Mang Hei nih Thawng Ling a hrin. Thawng Ling nih Khar Luai, Khar Luai nih Tin Kham, Tin Kham nih Thawng Ling a hrin. Hlei Lian in Thawng Ling tiang cu chan 7 a si caah Hlei Lian nih Hriphi a tlak hi kum 1810 hrawngah si dawh a si.
Senthang Peng Khuatlaknak
**********************
Senthang peng ah tlak hmasa bikmi khua cu Lungtin, Phaizawng khua thlang ah a rak si. Mangkheng khua in Pu Thian Hlun cu khua tlak awk ka kawl lai, tiah a tho i, Chuncung innlu Timit va hna a phanh ah arkhong pakhat kha sumkhal par ah a ṭemh i Bawinu va a fenhter. Mah ar hi ka zulh lengmang lai i a tannak hmun ah khua ka tlak lai a ti ti a si. A zulh lengmang ko i atu Phaizawng khuataw i Salung tili an timi ah a tang i arkhong cu tili cungah cun a khuang len ko. Arkhong a khuan caah cun a chak tlang ah cun khua cu a tlak i a min ah “Mangkheng” tiah a sak ve. Mangkheng cu hmunhma a ṭhat deuh lo caah Lungtin hmun ah an i ṭhial. Asinain cuka ah cun Lian Pia nih khua a rak tlak hmasa cang i, an pahnih in an i fonh lawlaw i atu Phaizawng
khua khi an tlak.

Phaizawng in Surkhua, Surkhua in Phaipha, Phaipha in Mau khua, Mau khua in Lungtar tiah Senthang peng khua hna cu an tlak chin hna. Atu ah cun Senthang peng tiah miphun phunkhat
in an um cang.

Surkhua hi hlanah sai(vui) a rak umnak hmun a si i, an rak kahnak khua a si caah Saikhua tiah min an bunh. Atu siizung le palek sang umnak hmun khi sai lu an tarnak hmun a rak si. Nihin ni tiang sailutar sang tiah an auh. Saikhua cu nihin ah cun Surkhua tiah a min thlen a si.

Thian Hlun nih Mang Sui le Thang Chin a hrin hna. Mang Sui cu a lianngan ngaingai i, khuang zong a rak a cawi. Sia tam tuk a thah caah siapum pakhat an thlau i, atu tiangin Senthang nih cun, “Mang Sui siapum thlau in,” tiah phungthluk an ngeih lan. Mang Sui cu Senthang ram ah cun fapa a ngeih lo caah a tefa an um ti lo.
Mang Sui nau Thang Cin nih Surkhua a tlak i Ṭial Mang a hrin. Ṭial Mang nih Thian Hlun II, Than Zual le Sang Cin a hrin hna. Thian Hlun II nih Phaipha khua hlun khi a tlak. Cun, Than Zual cu Phaizawng ah a kir ṭhan i Surkhua ah cun Sang Cin lawng a tang. Sang Cin nih Thla Ceu, Lian Kar le Za Heih a hrin hna. Thla Ceu nih Ṭial Kua a hrin i, Ṭial Kua nih Lian Chin, Lian Chin nih Lian Mawng, Lian Mawng nih Mang Kung, Mang Kung nih Van Kio a hrin.

Lairam khuazakip ah a um lomi chanlung cu Surkhua khuatlatu le ramukbawi hna nih an rak bunh. Chan hnih belte hi bunh lo a si. An bunhmi chanlung cu nihin ni tiang an khuachung ah a um ko. Cu chan lung in tuak tikah Surkhua cu Van Kio chan tiangah chan 13 a si i, Phaizawng khuatlaknak cu chan 16 hrawng si dawh a si.
Sakta Le Khuapi
**************
Thlanrawn khua hmun in khua tlak awk i an i ṭhen lio ah Zokhua pawl he hmunkhat ah an ra i, Rungtlang in an i ṭhen i Sakta khua khi an tlak. Asinain an tlak hmasami khua hi atu Sakta khua si lo in Riva tiva kam “Din” an timi hmun ah a si. Cuka cu sa ral runvennak ah a ṭha lo an ti caah “Sakta ah kan i thial lai” an ti. “Sakta” ti cu “Chakte” tinak a si. Kan chak te ah kan i ṭhial lai an ti i, atu Sakta khuahlun khi a si.
Khua a tla hmasatu cu Famcun, Mimhrin, Lailung le Sawmhal phun an si i Fam Cun pa nih cun a rak uk hna. A hnu ah Fam Cun pa cu bawi ah an duh ti lo i, Khuapi Sawmhal hrin Bawi Hal an va put i Sawmhal nih an uk lan hna.
‪#‎CACC‬