Pope Kong Theih aduhmi Hna Caah.

Pope kong a thei duhmi hna caah tuanbia ah a ummi phun (15)
______________________________________________________
Catholic Bupi nih kan zumhmi cu kan Bawipa Jesus nih Peter special nawlngeihnak a pek ti a si. Lamkaltu hna lakah Peter hi Pope ah thimmi a hmasa bik a si i Pope hna hi Peter changtu an si dih.
Pope nih hi Khrihfa hna zumhnak lei kalpi nakah siseh mit in hmuh khawhmi zumhtu hna pumkhat sinak ah siseh a biapi in a dirpitu a si. Tuni tiang pehzulh tein Pope 266 an phan cang. Pope an sining te hi pakhat le pakhat a dang cio in kan hmuh.
A tang lei (15) hi tuanbia ah kan hmuh khawh mi a si.

1. A tlawmbik ah Pope 5 hna hi Tlangbawi sinah (Holy Order) an ngah hlanah nupi a ngei mi an si. St. Peter cu Bible chungah nupi a ngei ti kan hmuh. (Matthew 8: 14-15). A dang 4 hna cu (1) Pope saint Felix (2) Pope Saints Hormisdas (3) Pope Adrian 2 nak (4) Pope John 17 nak (5) Pope Clement 4 nak (6) Pope Honorius 6 nak hna an si. Pope Adrian lawnglawng hi a nupi le a fanu he Pope umnak innpi ah a rah um bal mi an si.


2. A tlawmbik ah Pope 2 hna hi an no lio ah an thimmi an si. Pope John 12 nak hi kum 18 a si lio ah thim a si i Pope Benedict 9 nak zong hi kum 11 le kum 20 kar ah an thim mi  a si ve.


3. Pope a tawibik a si mi hi ni 13 chung lawng a si. Pope Urber 7 nak hi 1590 September 15-27 tiang lawng a si.
4. Pope John Paul (1) nak hi a tawibik Pope si lo in a tawibik a si mi 10 nak ah hmanh a tel lo. Pope John Paul 1 nak hi 1978 ah ni 34 lawng a tuan mi a si. A dang ni 33 a tling lomi Pope hna: (1) Pope Urban 7 nak (1590 September 15-27), (2) Pope Boniface 6 nak (896 Ni 16 chung), (3) Pope Celestine 4 nak (1241 25 October – 10 November), (4) Pope Theodore 2 nak (897 December Ni 20 chung),


(5) Pope Sisinnius (708 15 January – 4 February), (6) Marcellus 2 nak (1555 9 April – 1 May), (7) Damasus 2 nak 1048 17 July – 1 May), (8) Pope Pius 3 nak (1503 22 September – 18 October), (8) Pope Leo 11 nak (1605 1-27 April), (9) Benedict 5 nak (964 22 May – 23 June) hna hi an si.
5. Kum 34 chung Pope a si mi Peter rel loin, A saubik Pope a si mi cu kum 31, thla 7 le ni 23 a si i Pope Pius 9 nak (1846 – 1878) nak a si. Pahnihnak cu John Paul 2 nak hi kum 26 thla 5 le ni 18 chung a si.


6. Siangbawipa pakhat hi AD 752 ah Pope an thim nakin Bishop ordination a ngah hlan ah a thi. AD752 ah Fr Steven cu Pope ah thim a si ko nain Bishop ordination a ngah hlan, an thim hnu ni 3 chungah a thi tak. Mah pakhat lawnglawng hi father in direct Pope ah thim mi a si.
7. Pope 82 hna hi mithiang an si. Pope 266 chungah 30% lawng hi mithiang an sinah an pek.


8. Pope hmasa mi 54 chungah 52 hi mithiang an si. AD 530 hnu ah pope 30 lawng hi mithiang pekmi an si i 14% lawng nih AD 530 hnu ah an pek cang tinak a si.
9. A tlawmbik ah Pope 37 hi thah a ingmi hna an si. 31 hi zumhnak ruangah an thah mi a si i a dang 6 hi cu konglam dang hi an thah mi hna an si. Pope hna 14% hi zumhnak ruangah an lu a pek mi hna an si ti nak a si. A dang 14 zong hi thah a ingmi hna an si ti zumhnak an ngei i, hi hna he fonh ahcun 19% nih thah an in ti nak a si


10. Pope 38 hna hi religious orders hna an si. Benedictines 18, Ausgustinians 6, Dominicans 5, Franciscans 5, Sistercians 2, Theatine 1, Jesuit 1 ( a tu Kan Pope Francis) hna an si.
11. Pope 9 hna pope an si lio ah nu le pa sualnak kongah sualphawh a ton mi hna an si. An dihlak in zohthan ahcun 3% lawng hi sualphawt a tongmi an si.
12. Pope 41 hi a taktak mi an si lo antipope an si.  Catholic Bupi nih thim mi an si lo i chungkhar pehzulhnak a si mi le Rome cozah nih thim mi an si. 1500 hnu ah antipope a um ti lo.


13. Upa bikah Pope an thim cu kum 80 a si. Pope Clement 10 nak hi kum 79 ni 290 a si ah Pope ah an thim mi a si. Pope Benedict 16 nak hi  upa bik thim mi 5 nak a si i kum 78 le thla 3 a si ah an thim mi a si. Pope Francis hi 9 nak upa bik a si i kum 76 ni 86 a si lio ah thim mi a si.


14. Pope timi hi Greek holh in a lakmi a si i sullam cu Father ti nak a si. Siangbawi hna le Bishop hna hi father ti au a si i, Pope hi cu Holy Father/the Father au a si.
15. Pope an thimnak caan saubik cu kum 3 chung a si. Pope a thi hnuah/ a din hnuah Pope a thar thim a si ton i November 29, 1268 – September 1, 1271 tiang kum 3 chung an thim kholonak caan sau bik a si.

By Paul Berekhai.

Bawipa Na Țha Tuk Hringhran.

Bawipa Kan Caah Na Țha Tuk Hringhran.

1 Chanrelnak 16:34 "Bawipa cu lawm tuah u, zeitintiah amah cu a ṭha; Zeitintiah a fekmi a dawtnak cu zungzal in a hmun! "

Nihin le thaizing zongah aa thleng ballomi. A zungzal in. A kan daw i. A kan umpi zungzaltu. Pathian asi. Cucaah. Bawipa kan caah na țha tuk hringhran. Ka caah na țha tuk hringhran.

Nitin kan nunnak caah a herhmi thlithiang. Rianțuankhawhnak taksa damnak ţhawnnak a kan pek. Minung nih cun. Sifak rethei santlailo kha a daw hna lo sinain. Bawipa nih cun. Mizeihmanh thleidannak um loin a dawt dih hna.

Isaiah 41:10 "Na thin phang hlah — na sinah ka um ko, Keimah cu na Pathian ka si — zeihmanh ṭih hlah. Kan ṭhawnter lai i kan bawmh lai; kan huhphenh lai i kan khamh lai. "

Pathian cu zaangdermi hna thazaang petu a si  Lungdongmi hna ruahchannak petu a si.na thazaang a der lio caan ah khan. Bawipa cu au law amah nih. Țhawnnak an pek lai. Lung dong ngaiin na um lio caan ah khan. Bawipa sawm law ruahchannak nganpi an pek lai.

Matthai 11:28 "“Rethei le thilrit mi vialte hna, ka sinah ra tuah u, dinhnak kan pek hna lai. "

Retheimi hna dinhnak petu a si. A tu lioah. Zeidah na retheihnak bik asi. Zeidah na thilrit bik. asi. Minung hi kan i lo cio lo. A phunphun in. Retheihnak kan ngei cio. Thazaang retheihnak le thinlung retheihnak tiin kan ngei dih hna.sihmanhsehlaw kan van a țhatnak cu. Thilrit chang tu. Bawipa kan ngei. Bawipa min thangțhat siko seh!  Cu na retheih thilrit. vialte cu. Bawipa sinah țhum law. Na thilrit a zaang lai. Phandang in chim cun. Na thilrit vialte kha. Bawipa chim law amah nih.na thilrit a zanter lai.

Bawipa cu kan caah a țha bikin khuakhaangtu asi.Minung tampi nih kanmah khuakhaannak i rinh in khua kan sa tawn. A ngaingai tiah cun. Kanmah khuakhaan le lairelnak  hi san a tlailomi asi tawn. Bawipa khuakhaannak aa tel lo ahcun. Pakpalawng men asi ko. Cu nak cun. Bawipa kan caah zeidah na kan duh piakmi le na kan tinh piakmi asi tiin. Bawipa kha halding asi. Cu hnuah kan duhmi siseh kan herhmi siseh. Bawipa nih a khaan ko lai. Kan caah a țha bikin khuakhaangtu. Bawipa asi.

Genesis 22:14 "Abraham nih cu hmun cu, “ Bawipa nih a khaan ko,” tiah min a sak i atu chan tiang zongin mi nih, “ Bawipa tlang cungah cun Bawipa nih a khaan ko,” an ti tawn. "

Lungkuaimi hna mithli hnawhpiaktu asi. Nihin ni ah Ngaihchia mitthli tla in aummi kan um maw? Na ngaihchiatnak na lungkuainak vialte kha. Bawipa  chim law na lungkuainak mitthli an hnawhpiak lai. Zumtu kan nunnak ah. Kan philh theu tawnmi cu. Kan ngaihchiatnak lungkuainak vialte hi kan hawikom kanmah he naihniam mi kan chimh tawn hna. ASilo. Bawipa sin tu ah kan chim deuh ding asi. Bawipa sinah chim law na lungkuainak mitthli an hnawhpiak lai.

2 Siangpahrang 20:5 "“I let law ka mi hna bawi Hezekiah sinah cun, hi bangin Bawipa, na pu David Pathian nih, ‘Na thlacamnak kha ka theih i na mitthli kha ka hmuh; zohhmanh, kan damter lai;

Ngaktah hna caah pa can a si. Nu ngeilo pa ngeilo. Ngakțah. Nuhmei. Pahmei hna caah. Pa can in a dir zungzaltu le. Tilo rawllo in a chia ballotu. Bawipa asi. Minung tampi hna nihcun. Ngakțah. Nuhmei. Pahmei hna cu. Zeiah an rel tawn hna lo. Sihmanhsehlaw. Pathian nih cun. Santlailo sifak. Ngakțah. Nuhmei. Pahmei cu. A umpi zungzal hna a dawt hna. An caah. Pa can asi zungzal.

Salm 68:5-6 "A biakinn thiang chungah a ummi Pathian nih, ngakṭah le nuhmei kha an zawn a ruah hna. " Lungleng le umhar in a ummi kha umnak inn a pek hna i thongtla kha luatnak lawmhnak a pek hna,"

Santlailo le minauta hna cawisangtu a si. Minung kan sinak ah. Nautat. Zeirello tiin kan um țheu tawn. Minung nunning thinlung put asi. Minung nih cun. Mirum mingei kha an cawisan hna i.an bia an ngeih hna. Sinain Sifak le santlailo cu. An nau tat hna. Zeiah an rel hna lo. Sinain. Bawipa nih cun. Santlailo le minauta hna cu a cawisan hna. Minung nih cawisan lomi na si zongah na zeipoi lai cih. Cawisangtu. Bawipa na sinah aum kha philh hlah.

Salm 138:5-6 Bawipa cu hi tluk hin a sang hringhran ko nain minauta kha an zawn a ruah hna i miruamkai kha a hmuh lonak ah an i thup kho lo.

Hawi dawt. Pathian a țhatnak le dawtnak hi ruatțhan hmanh. Zeitlukin. A țhat le. A kan dawt kha. na fiang chin lengmang lai. Mitcaw kebei sifak santlailo. Nuhmei pahmei ngakțah eiawk dinawk ngeilo  cawmtu ngeilo a cawmtu le a umpitu  Pathian asi kha na fiang chin lengmang lai.

Pathian bantuk cu mizeihmanh an um hrimhrim lo. Dawt awktlak lo a kan dawt, zaangfah awktlak lo a kan zaangfah, zawnruah awktlak lo a kan zawnruah. Khamh awktlak lo a kan khamh.

Cucaah, “Bawipa cu lawm tuah u, zeitintiah amah cu a ṭha; zeitintiah a fekmi a dawtnak cu zungzal in a hmun!” (1Chanrelnak 16:34).

Avoi7nk CND Tuahnak

A Vui [7] nak CND Capt Mang Tung Nung i biacah
======================================
A hmun:Tedim
Ni-thla:Feb 20, 1957

CND hi atubantuk in hlunghlai taktak in kan hman nak cu Kawlrampi Chin ram le Chin miphun hi kanmahte nunphung le khuakhan lairelnak arak um zungzalmi cu miphunpi pakhat kan sizia langh fianter ringring nak dingah asi.Zeiruangah CND cu Upat sunhlawih he kan tuah ringring tiah cun Chin miphun hi Kawlram tuanbia chungah kha hlan piin a rak um ringringmi Miphun pakhat asi ti langhernak Chin miphun pawlnih khuaruahhar ramri kan ngaih philhlonak,Chin miphun pawlnih kanduhmi iham khawhnak holh le calei kan ngeih asi ti philhlonak caah tuahmi asi.

CND cu Chin miphun tampi nih zuamnak ruangah a rung chuakmi ni sunglawi asi.ruangah Chin miphun ka si aatimi le Chin miphun sinak aa theihpitu kan zate nih CND hi tunghmun le azungzal in kantuah khawhnak lai i zuam cio ding kan si.

Chinmi pawlnih CND hi upat tukin kan hman ruangah miphun dang pawl kan upat hna lo tinak asi hrimhrim lo,Cubantukin CND kan hmannak hi Chinmi pawl nih Chinmi kan upat  kan sunhlawih lawng si loin, Chinmi pawl nih miphun dang pawl zong upat sunhlawihnak pek he aa lo mi asi,Chin Miphun zaten rualrem tein kan i funtom duh nak zong a langh tertu pakhat asi, Mah miphun CND sunhlawih hmanh a thiam lo tu cu, Miphun dang pawl a upat timi cu um zia ngeilo asi,Miphun zate lungrualnak zong aum kho lai lo,Miphun dang pawl zong anmah le an miphunpi ni cu sunhlawih ter dingah farhfial kaduh hna,

CND sunglawi takin kan hman ruangah pi thawng suh a chiatchuah tiah a chumtu le a zumtu zong anum tiah theih asi,Hi bantuk bia chim nak le zumhnak hi thilsual asi,Rampihuap rualremnak chiatchuah tertu pawl cu miphun dawtnak ngeihlo ramhuap thinlung ngeilo lungput tha lo pakhat le pakhat thleidannak rualrem lonak hi an si,kan tuanbia kan zoh tikah Chin miphun pawl cu lungrual tein arak ummi kan si,cu bantuk rualremnak in,Mirang le Japan dohnak rampi zalennak,rampi humhimnak ah miphun dang pawl hen nunnak  pekin kan rak i zuam ve.Hihi miphun dang pawl zeitlukin dah kan dawt timi cu hmuh khawh asiko,

A rak chuaktu mipi nan zatein NCD ahung chuah ning chimh kan duh ko hna,1948 January 4, zinglei suimilam 4:20 ah kawlrampi cu British ramnor kut tang in zalennak kan rak hmu asi ti cu ho paoh mi theih cio mi asi,Cutiin zalennak kan hmuh hnu ah Khuabawi pawl cu Yangon an vung kal i CND tuah ding ni le caan pawl kha an vunghal hna,asinain acozah nih anduhlo ruangah an hungkir than avuihnihnak an vungkal than i acozah nih lungtlinpi hna,cutikah hmai sabik ah cozah ti Tedim ah an hungtlung i mipi sin ah khan an anruahnak anhal hna cu hnu ah Falam le Hakha ah anruahnak cu anhal hriam


,asinain Dimokarasi phung in akal mi kan si caah mipi duhnak in kan in tuah piak hna lai tiah anti hna i,Falam khua ah vote lak nak antuah cuka i vote lak nak antuah nak ahcun Minung 5000 chungah 17 lawngnih anduhlo i 4983  pitam deuh lungtlin nakin lungrual tein an fehter ,cu ruangah Febuary 20 cu Chin uknak atha lomi rak hrawh in Dimocakasi uknak phung ahram aa thok nak ni asi,cu ruangah vawlei pumpi theih awkin hmaisabak ah Mindat khua ah 1950 CND cu Falam Hakha Tedim Kanpalet Matupi Palewa Yangon tiang acozah bawmhnak in rak tuah zungzal asi,

Ruat!

Ruahphak lo khuaruahhar

* Nupi pasal felmite kan duh nain kanmah kan rak fel ve lo cuh.
* nupi pasal caah zeithil thalo hmanh a ei ding lo mi te kan duh nain kanmah tu kan ei  dinh hoi.

* nupi  pasal caah. mikong ceih hmang lo mi te kan duh nain kanmah tu kan rak zual chin hoi.

*Nupi pasal zuuding lo te kan duh nain kanmah tu chimh khawh hmanh si loin zuu kan ding.

*nupi le pasal thathu lo mi te kan duh nain kanmah tu rianțuan kan huam hoi lo.
* nupi le pasal khuasak thiam mi kan duh nain kanmah tu nih Nikhat kan țuan i kanmah hmanh kan i za hoi lo.


*Nupi le pasal a kan dawmi te kan duh nain kanmah tu nih kan daw hna lo
*Nupi le pasal Pathian aa bochanmi te kan duh nain kanmah tu pumh cu chim lo thlacam hmanh kan zuam hoi lo.


             Zeitin dah kan duhmi cu kan co khawh lai????? Nu nih zei si lo Pa zong nih zei si lo.
Kan lo ko cang!!!!!!!!!!!!!!

Dawt Mi Ni. Tuanbia A Kong.