Khristmas Sermon.

Christmas Sermon (1)

James Tin Kung

MIFIM TIAH KAWHMI MIFIM HNA

Bible: Matthai 2:1-12 

BIAHMAITHI: Mirang Bible cheukhat ah “Magi” tiah an ti i cheukhat nih “wise men” tiah an timi Lai Baibal nih mifim tiah a lehmi hi ka lung a tling tuk. Vawlei fimnak arfi zohnak bak in Messiah a chuak lai ti a hngalmi hna an si lengah Thlarau mit ngei in Jesuh Messiah a tongmi hna cu mifim tiah auh awktlak taktak an si.. Zeicahtiah arfi zohthiam lawng an si lo Messiah tongtu an si. Hi arfi zohthiam hna hi vancung arfi zohnak in vawlei ah a cangmi thil sining a chimtu an si. Hi mifim mi hna tuanbia kong ah ruahnak phun dangdang a rak um. Nichuahlei Khrihfabu nih, “Mifimmi hna cu hleihnih an si,” an ti. Nitlaklei Khrihfabu nih an laksawng phun thum zohchih in minung pathum an si, an ti i Caspar, Melchior le Balthasar an si, tiin an min tiang an rak chim.

Hi mifimmi hna hi Judahmi an si lo, Zentel mi an si. Lam-hla piin an ra i Messiah a kawltu, a hmutu le a biatu, laksawng tiang a petu an si. Bawi Jesuh chuahnak tuanbia rel tikah anmah bantukin Jesuh a rak kawlmi a hohmanh an um lo. Hi mifim hna nun in khrihfa nih cawn awk tampi a um. Cucaah tukum Christmas ah mifim hna sin in nun cawng ve hna usih tiah kan sawm hna.

Pakhatnak: Mifimmi hna cu a kong lawng an rak hngalhmi Messiah kha an ton khawh. Nichuahlei mifim hna sinah arfi nih a hngalhtermi hna cu vawlei khamhtu Messiah a chuak lai ti kha a si. Arfi nih lam a hmuhsaknak hna lam kha an zulh i Jesuh sin an phan. Arfi zohnak in Messiah a chuak lai ti an hngalh tiang lawng in an tuanbia a dih lo. Jesuh sin tiang hrimhrim kha an kal i an biak.

 

Khrihfa sinak hi thil ṭha hngalh tiang lawng hi a si bal lo, Pathian a um ti hngalh tiang lawng a si lo, Jesuh cu khamhtu a si ti hngalh lawng hi a si bal lo. Mah pumpak nun ah Jesuh Khrih cu keimah Khamhtu le Bawipa a si tiah cohlan tiang kha a si.

Phungchim thiammi nih hrinṭhannak kong an chimmi kan theihmi kha hrinthar ah kan ruah sual tawn. Hrintharnak kong theih le hngalh tiang lawng kha hrinthar a si lo. Khrihfa nun cu theih le hngalh tiang lawng siloin nifatin kan nunnak ah a langmi nun a si. Cucu nun cu mifimmi hna nih an kan cawnpiakmi nun cu a si.

 

Messiah a chuak ti cu siangpahrang Herod zong nih a theih. Mifim mi hna nih, “Judah siangpahrang a si dingmi cu khoika ah dah a chuah?” ti bia an halnak khan a hngalh. “Messiah cu khoika ah dah a chuah lai,?” tiah bia a halmi hna Tlangbawi upa hna le phungbia cawnpiaktu hna nih khan, “Judearam Bethlehem khua ah a chuak lai,” tiah bia an lehnak khan a hngalh. Tlangbawi hna le phungbia cawnpiaktu hna zong nih khan an hngalh ko. Zeicahtiah an Cathiang (Mikah 5:2) chungah a rak i ṭial cang i an rel lengmang mi le an theih lengmang mi a si. Jesuh a chuahnak Bethlehem in meng ruk lawng a hlami Jerusalem ah a ummi an si ko nain Jesuh kha an tong lo. Mifimmi hna nih khan cun Jesuh a chuah kha an hngalh lawng siloin Jesuh an hmuh tiang an kal.  Theihmi le hngalhmi kha nunpi kan herh ko. 

 

Kan L:aimi lakah Kawlram pumpi hngalh in hlasak thiam Sung Tin Par nih hlasaknak Stage show cungah Lai thil tete aa hruknak thawngin miphun dang, Laimi a si lomi hna nih Lai thil an tlaihchan ngaingai. Nihin ah cun Kawlram chungah Lai thil aa hrukmi miphun dang an tam ngaingai cang. Asinain Lai thil aa hrukmi paoh kha Laimi an si lo. Cu bantukin Jesuh Khrih a chuak ti tiang lawng a theimi le a hngalmi tiang lawng kan si ahcun Jesuh Khamhnak kan co lai lo. Jesuh a tongmi kan si a herh. Jesuh kong a theimi paoh khamh kan si lai lo. Nunnak taktak in Jesuh Khrih a tongmi lawng nih khamhnak kan co lai.  

Pahnihnak: Mifimmi hna cu miteirial le milungsau an si. Bible Hrilhfiah cauk rel tikah mifimmi hna hi lamhlapi in a rami an si. A cheu nih an laksawng zohchih in Arabia miphun an si lai, an ti. Arabia miphun an si ahcun thla khat in thla hnih karlak an rau lai. A cheu nih Babilon miphun an si lai, an ti. Babylon miphun an si ahcun thla li in thla nga karlak an rau lai. A cheu nih Persia miphun an si lai, an ti. Persia miphun an si ahcun a kum in an rau lai. Zeicahtiah, kha lio chan ah vanlawng a um rih lo, motor zong a rak um lo. Ke in kalnak le kalauk cit in rak kal chan a rak si. Nihin nicaan lam a ṭhat bantukin lam zong a um lo. Ni khat le ni hnih khualtlawnnak men a si lo. Riahcaw an iphorh a herh lai. These ram an tan caan a um lai, fing le tlang an zulh caan a um lai. Chuk an zuan caan, cho an kai caan a um lai. Lamhla piin an ra. Judah miphun khualipi Jerusalem an phan. Kan hmuh cang rua lai tiah an ruah. An hmu hlei lo. Jerusalem pin ah kal a hau ṭhan. Meng zeizat khi dek an kal cang hnga. An tha a ba tuk cang ṭheu lai. Asinain an lung a dong lo. Messiah hmuh tiang in an kal.

 

Nu le pa le hawile hna, kan hmuitinh kan phak tiang kan kal a herh lai. Kan zumhnak hi a dongh tiang kan kal lo ahcun Jesuh kan tong kho lai lo. Kan lam cu sau ko hmanhseh; Jerusalem zong phan ko hmanh usih, Jesuh kan ton ṭung lo ahcun Bethlehem tiang kan kal a hau lai. Jesuh ton tiang tei a mami kan si a herh ko. Teimak nun hi mifimmi hna nih an kan cawnpiakmi nun cu a si. Jesuh kan hmuh tiang, Jesuh kan ton tiang hmai ah a kal dingmi kan si. Cucu nun cu Paul nih, “Tlik zuamnak ah khan ka tha a dihumnak in ka chuah cang, zumhnak kha fek tein kaa tlaih zungzal. A tu cu teinak laksawng nih khan a ka hngah ko cang,” a timi nun cu a si (2Timote 4:7-8). Lungsaunak le teirialnak hi teinak petu an si zungzal. Mei-lung a rak sertu Thomas Edition nih, “Teinak cu lung donghnak phen (pin) te ah a um,” a rak ti. Peter le a hawile nih nga tampi an tlaihnak kha zan khuadei sur an cheh i an lung a dongh hnu, an bat tuk hnu i an hei ihneekmi teirialnak in a chuakmi a si.

 

Pathumnak: Mifimmi hna cu Messiah sin a hruaitu hna arfi an hmuh tikah an ilawm. Mifimmi hna kha Jerusalem an luh ah khan arfi an zulhmi kha a tlau. Jerusalem in an chuah tikah khan arfi kha an hmuh ṭhan. Arfi an hmuh ṭhan caah an ilawm hringhran tiah Bible nih a chim. Mifimmi hna cu Messiah ton khawhnak lam a hruaitu hna arfi an hmuh ah khan an ilawm. Siangpahrang Herod innchung i luh kha an ilawmhnak a si lo. Vawlei bawi an ton kha an ilawmhnak a si lo. U le nau hna, kan ilawmh tawnnak te kha ruat hmanh usih. Salm catialtu nih, “Na biakinn chungah a ummi cu zei tluk in dah an ilawmh. Nangmah thangṭhatnak hla a sami cu zei tluk in dah an tha a nuam. Nangmah sin in thazaang a lami hna cu zeitluk in dah an ilawmh, Zion tlang i va kal a duhmi hna cu zeitluk in dah an ilawmh” a ti (Salm 84:4-5). Kan nunnak cio hi izoh hna hmanh usih. Biaknak kong ah maw kan ilawmh deuh, zei dang kong ah dah kan ilawmh deuh?

 

Tukum Chrihmas ah zeidah kan ilawmhnak a si lai? Jesuh he tonnak dawntu vawlei thil ah kan ilawm tuk sual lai maw? Einak le dinnak ah kan ilawm tuk sual lai maw? Khrihfa kan ilawmhnak cu ei le din ah a si lo, hruk le aih ah a si lo, khuasak tintuk thatnak ah a si lo. Khrihfa kan ilawmhnak taktak cu Bawipa he kan itonnak ah a si. Bethlehem cawrawl einak kuang i kan caah a chuakmi Jesuh kong ah ilawm hna usih. Bible relnak ah ilawm usih. Thlacamnak ah ilawm usih. Mi bawmhnak le rian ṭha ṭuannak ah ilawm hna usih. Miphun ca i rianṭuannak ah ilawm hna usih. Jesuh he tonnak thil ah ilawm hna usih. Jesuh he a kan tontertu thil ah ilawm hna usih.

 

Palinak: Mifimmi hna cu an khuk an ibil i Jesuh an biak. Mifimmi hna cu innchung ah an vung lut i Jesuh kha a nu Mari sin ah an hmuh tikah khan an khuk an ibil i an biak. Khrihfa nun cu khukbil a si. Thlacam nun a si, toidor nun a si. Mi cheu nih cun hi mifimhna hi siangpahrang an si, an rak ti. Cucaah Khrihfa hlabu No. 93 ah, “Nichuahlei siangpahrang kannih, Pathum nih khual kan tlawn pah in, Lo le cerh le fing le tlang ah arfi kan zulh lengmang,” tiah hla zong an rak phuahnak kha a si. An minung sinak kha Bawi Jesuh kehram ah an ṭhumh dih, Jesuh hmai ah an kun, an khuk an ibil. Pathian a tongmi minung tampi hi an iṭhum. An khuk an ibil.

 

Naaman: kha thumh nun a ngeih hnu lawngah a dam. Naaman kha ralbawi a si, Siria ram teinak petu a si, vawlei mit in mi lianngan a si, siangpahrang hmanh nih hmaizahnak a pekmi a si. Mirum taktak a si: laksawng aa kenmi kha ngun talent 10, sui shekel thongruk, puai puan zun hra a si. Asinain mi thinghmui a si i damnak hmuh duh ah Profet Elisha ton ding ah a kal. Namaan cu a rang hna le a rangleng hna he Profet Elisha innka hram ah cun a va dir. Elisha nih cun leng chuak loin a lamkaltu pakhat a hei thlah i, “Va kal law Jordan tiva ah voi sarih in vaa kholh,” a ti. Namaan cu a thinhung tuk. “Ka sin ah a hung chuak lai i a dir lai i ka zawtnak zawn ah khan a kut a zao lai i a Pathian min kha a auh lai,” tiah a ruah.  A mawh lo: ralbawi a si, mi nih an upatmi a si, mirum a si. Profet nih upatnak he a ka ton rua lai tiah a ruah. Minung lei sinak vialte aa ṭhumh hlan cu a dam kho lo. Zei ah a rel lomi thil, zei ah a rel lomi hmun Jordan tiva ah khan, Pathian minung bia a ngaih i a tuah hnu lawng ah khan a dam (2 Siang 5). Naa ṭhumh lo ahcun thlarau damnak na hmu lai lo. Na khuk naa bil lo ahcun thlarau damnak na hmu lai lo.

 

Paul zong nih, “Judah miphun thiang ka si, Benjamin hrin ka si, phung zulhnak ah farasi ka si,” a timi vialte kha Jesuh a ton hnu ah cun a thumh dih. Bawipa hmai ah cun kan khuk kan ibil a hau. Cu phun ka si e, kha phun ka si e, anih ka si e, kha kha ka si e, ti vialte kha kan ṭhumh a herh. Uah le midang zeirel lo te hna hi midang ca nakin mah sunghnak tu a si deuh. Johan: Nu hrin vialte lakah a ngan bik hmanh nih, “Kei cu ka zor lai, anih cu a thangcho lai,” a ti. Kan minung sinak kan iṭhumh lo ahcun kan thlarau damnak tiang kan sung lai. Pathian minung hna hi an iṭhum dih. Johan nih, “Bawipa caah lam rak remh u, lam rak sial u,” a timi hi kan thinlung ko hi dah kaw remh a herhmi a rak si cu. Mifim mi hna khukbilnak hi tukum Christmas ah cun icawn hna usih.

 

Panganak: Mifim mi hna nih Jesuh cu laksawng an pek. Mifim mi hna cu Jesuh an hmuh i an ton tikah khan an biak hnu ah an zal chung khan laksawng an ichuah i an pek. Cu an laksawng cu: sui le frenkinsen zihmui le mura zihmui an si. Khrihfa biaknak hi peknak in aa thawk i peknak in a dongmi tuanbia a si. Pathian nih a Fapa kha zuah loin vawleimi kan caah a peknak in aa thawk i Jesuh Khrih nih vailam cungah a nunnak aa peknak tiang a si.

Paul nih, “Pathian nih a kan zangfahnak a nganmi ruangah hin Pathian sin ah a nung in pekchanhmi raithawinak bantukin i pe tuah u,” a ti (Rom 12:1). Pathian nih a kan pek bantukin kannih zong amah sinah ipek ve kha a kan fial. Kan lungthin pek a kan fial. Chawva le thawhlawm pek a kan fial.. Cheuhra cheukhat hrimhrim hi cu Pathian nih, ‘Keimah ta’ a ti, ‘Nan ka pek lai,’ a timi a si (Malakhi 3:6-12). Bawi Jesuh nih, “Nan chaw a umnak ah nan lung zong a um ve lai,” a ti (Matt 6:21).

Johan Thawngṭha cauk chung i Bawi Jesuh nih a tuahmi khuaruahhar tuanbia pawl hi zoh tikah minung tel loin Jesuh nih khuaruahhar thil a tuah lo. Mitsur hang a cantermi ti kha sinum hna nih lung ralca chungah an than i an rawnmi ti a si (John 2:7). Mi thongnga khim lakin a pekmi hna changreu kha ngakchia pa nih aa funhmi le Jesuh sin ah an rak pekmi kha a si (John 6:9). Lazaruh thawhṭhannak tuanbia ah khan thlan a khartu lungpher kha Jesuh nih thawn a fial hna (John 11:39).

Nangmah peknak a um ve lo ahcun Jesuh nih na khrihfabu ca le na miphun caah thil lianngan a tuah lai lo. Jesuh nih nangmah le keimah a kan herh. Mifim hna laksawng nih khan Jesuh siangpahrang a sinak a langhter, tlangbawi a sinak zong kha a langhter. Na ti khawhmi thil na tuah ve lo ahcun Jesuh nih thli lianngan a tuah lai lo. Biakinn sak aa timmi hna nih na pek ve lo ahcun Bawipa nih rian a ṭuan lai lo, Biakinn cu aa sa lai lo. Bawipa sin ah laksawng pek hi mifim hna nih an kan cawnpiakmi nun a si. Midang kan pek hna ve tikah petu kan dam tawn.

 

Paruknak: Mifim mi hna cu lam dang in an kir. Mifim mi hna nih Jesuh an va ton tikah khan an mui aa thleng lo. An thilthuam zong kha aa thleng lo. An kirnak lam tu cu aa dang. Bawi Jesuh zaam ko i a tuahtu Herod sin cu an kir ti lo. Kum hnih tang ngakchia a that i chungkhar tampi lungkuai le ngaihchia in a ṭahtertu Herod sin ah cun an kir ti lo. Lam dang in an kir. Pathian nih an mang ah lam dang in kir a fialmi hna a zultu kha an si. Khrihfa kan si ruangah kan muisam hi aa thleng lem lai lo. Kan nundan tu cu aa thlen awk a si. Bawi Jesuh nih Kana khua nupiṭhitnak ah khan thlennak a tuahmi cu ti an rawnnak ralca kha a si lo. A chung i rawnmi ti kha a si. Ti sawsawh a si nain mitsur zu ah a canter, din awk ṭha ah a canter i mi nunnak caah khimnak le riamhnak a pek.

 

Khrihfa cu kan nun in Pathian ngaihchiatnak a tuah lengmang mi kan si awk a si lo. Kan minung hawi ngaihchiatnak a tuah lengmang ding kan si lo.. Bawi Jesuh kha lungtak in a kawl i a tongmi hna paoh cu nunthlennak an ngei. Na hrinthar hnu ah thil ṭha lo na tuah lengmang ko ahcun na hrintharnak cu lunghrinh awktlak a si. Na hrinthar hnu ah na hawinu na hawipa ngaihchiatnak na tuah peng ko a si ahcun na hrintharnak cu lunghrin awk a phu. Hrintharmi cu an nun aa dang tawn. “Vancung pennak a nai cang, nan sualnak kha mer tak cang u, nan nun ithleng u,” (Matt 3:2; 4:17) timi kha tukum Christmas ah cun kan nun ah lang hram ko seh.   

Tukum Christmas cu a kong kan theihmi Jesuh kha lungtak tein kan kawl caan, Jesuh kan ton caan, Jesuh kan biak caan, kan nun kan ipek caan, vawlei sining hnulei chit in Pathian lei ah kan nun kan imer caan si ko seh tihi kan sawm hna.  Bawipa nih thluachuahnak kan pekpiak ko seh!

 

 

Christmas Sermon (2)

James Tin Kung

KAN THINLUNG CU BETHLEHEM SISEH

Bible: Matthai 2:1-8 

Biahmaithi: Vawleicung ah khua minthang tampi a um nain mi tam bik nih an theihmi khua pahnih cu Jerusalem le Bethlehem a si. December le Christmas kan phak tik paoh ah cu khua pahnih min cu kan lung chungah a hung chuak zungzal. Nihin kan relmi Matthai 2:1-8 chungah cu khua pahnih cu an lang veve. Siangpahrang pahnih an um i pakhat cu Bethlehem ah a chuak, pakhat cu Jerusalem ah a bawi thutdan he a thu. Siangpahrang pahnih kong kan ruah hlan ah khua pahnih kong kan zoh hmasa lai. 

 

1:1: Bethlehem Tuanbia: A hmasa deuh ah Bethlehem khua tuanbia zoh ti hna usih. Bethlehem ti cu Beth le lehem biafang pahnih aa fonhmi a si. Beth cu inn tinak a si, i lehem cu changreu tinak a si. Changreu inn a siloah rawl inn tinak a si. Kan Baibal ah Bethlehem min a langh hmasa bik nak cu Genesis 35:19 ah a si. Jacob nupi Rachel kha a fapa Benjamin a hrin ah khan ah a thi, i Bethlehem ah an ruak cu an rak vui.

 

1:2: 1Samuel 16:1-13; 17:12-58: kan zoh tikah Bethlehem cu David chuahnak a si, i siangpahrang caah chiti an rak thuhnak khua zong a si. Ruth tuanbia kan rel tikah Naomi kha a va thih hnu ah Moab ram in a rak kir ah khan Moab minu Ruth nih a rak zulh i Bethlehem ah a ummi mirum pa Baoz kha a rak vat. Ruth le Boaz nih cun Obed an hrin, Obed nih Jessie a hrin i Jessie nih cun David cu a hrin ti kha Ruth Baibal nih a kan chimhmi a si. Messiah cu khoika ahdah a chuah lai tiah an rak ti tikah Bethlehem ah a chuak lai tiah an rak zumh. Cucaah Mikah 5:2 kan zoh tikah, “Maw Bethlehem, khua hme bik pakhat na si nain nangmah chungin Israel uktu a chuak lai,” tiah profet biaphuan a rak um cang. Cu ti cun Bethlehem cu Bawi Jesuh chuahnak a si caah khua hmete a si nain vawleicung pi nih hngalhmi khua a si.

 

2:1: Jerusalem Tuanbia: Jerusalem khua kong le tuanbia kan zoh rih lai. Jerusalem tihi a sullam cu “Daihnak hram” (foundation of peace) ti a si. A hmasa bik ah a min hi URUSALIM tiah an rak ti. BC 1400 lio ah Joshua hruainak in Israelmi nih Kanaan ram an rak lak ah khan a min hi a rak um cang. David chan ah khan Jebus mi pawl an rak um. David le a ralkap pawl nih Jebus mi cu an rak tei hna. Salem timi khua fate le Zion timi hmun zong kha an hun lak tikah David nih cu hmun cu khuapi ah a ser, dawh ngai in vampang in a hun kulh i khualipi ah a hun ser.

 

2:2: : Bawi Jesuh chan ahhin Rom miphun nih an uk. BC 62 in Pompey timi ralbawi pa hruainak in Rom miphun nih Jerusalem cu a lak i Biakinn chungah rai a thawi cuahmahmi tlangbawi pawl cu a thah dih hna, kum khat ah voikhat te lawng tlangbawi ngan bik a luhnak le rai a thawinak hmun zong kha a lut i a thurhhnomh ter dih.. Bawi Jesuh chan ah Jerusalem ah Herod cu siangpahrang a si. Jerusalem cu Messiah a chuak e tiin mi vialte an ilawmh lio ah messiah thah ding in a kawl i kum hnih tang ngakchia thattu siangpahrang a thutnak khualipi a si.

 

3:1: Bawi Jesuh Tuanbia: Jesuh cu Bethlehem ah a chuak. A chuak tikah hrinnak hmun a ngei lo i caw inn ah a chuak. Nichuahlei mifim hna cu an ram an chuah tak i Bawi Jesuh cu Bethlehem ah an ra biak. Ram lak ummi tuukhal pawl zong kha vanmi nih Messiah a chuak e tiah a chimh hna i ramlak ah an tuu kha an ngol tak hna i caw-inn ah cun an va kal i Jesuh cu an biak ve. Jesuh cu duhsah tein a hung thang i, “Toidornak le nemnak hi kei ka seihnam cu a si, ka seihnam hi ibei ulaw nan thil a zaang lai,” tiah mi kha a cawnpiak hna.

 

3:2: “Mi nih ka cungah tuah hna seh ti na duh bantuk khan mi cung zong ah va tuah ve u; cucu Moses nawlbia le profet hna cawnpiaknak an sullam cu a si” tiah a cawnpiak hna. A dam lomi kha damnak a pek hna, thinghmui pawl kha a thianter hna, a zengmi kha a damter hna, rawl a tammi kha rawl a pek hna, mithi a thawhter hna, sual tuah ruangah Judah nawlbia ning in thih a tlakmi kha a ngaihthiam hna. Hawikom a ngei lomi kha a komh hna.

 

3:3: Jesuh cu a sual lo nain misual mi hna sualnak kha aa phorh i vailam cungah an thah. Vailam cungah an thah hnu ah cun a tuanbia a dong lai tiah an ruah nain a tuanbia a dong lo. Thihnak a tei i a tho than. Ngaihthiamnak le toidornak aa tlaih i kum 2000 a rau cangmi a thih hnu zong ah a uknak a dih kho lo. Mi thinlung chungah ram a ngei i a uknak cu nikhat hnu nikhat a kau chin lengmang.

 

4:1: Herod Tuanbia: Herod cu Jerusalem ah a siangpahrang thutdan he a thu. Herod hi Judahmi sinak le Idum mi sinak aa cawhmi kahpia miphun a si nain mi uktu Rom miphun lungton kha aa zuam caah Rom Acozah nih Palestine ram uktu ah an sermi a si. BC 40 (a cheu nih BC 37 ah an ti) ah Rom miphun nih “Siangpahrang” min an rak pekmi a si.

 

4:2: Herod hi nupi pahra a ngei. Herod cu sualnak ah minthang le minngei a si. Mi cungah lunghrinhnak thinlung a ngei i amah a dotu le a raltu a si tiah a ruahmi paoh kha a thah lengmang hna. Cucaah a nupi Mariamme cu a thah, Mariamme i a nu zong a thah, a unau pakhat zong a thah, i a pu zong a thah. Miriamme he an hrinmi fapa pahnih: Alexander le Aristobulus zong a thah hna. Cucaah, Rom siangpahrang pakhat nih, “Herod fapa sinak in Herod vok caah himnak a um deuh,” a rak ti. A thih lai ah Herod cu Jericho khua ah aa thial i kum (4) a nung. A thli tein nawlbia pakhat a chuah. “Ka thih tikah mi kha an ilawm sual lai,” ti a phan caah ilawm hna hlah seh, an mitthli tla hrimhrim seh ti a duh caah a kut tang i bawi pawl le minthang pawl vialte hna kha ka pawngah um dih hna sehlaw ka thih lecangka in thah dih si ve hna seh, tiah nawlbia a thli tein a chiahtak hna.

 

4:3: Cu bantuk lungput a ngeimi minung a si caah hi vawlei ah Bawi Jesuh a rat tikah aa lawm kho lo. A awlok tu a chong. Khoika set ahdah a chuah lai ti kha awlokchong in a ruat. Judahmi phungbia cawnpiaktu le tlangbawi pawl kha a auh hna i ruahnak a hal hna. “Khuazei ahdah Messiah cu a chuah lai?” tiah a hal hna. Annih nih, “Judea ram Bethlehem khua ah,” tiah an leh.

 

4:4: Nichuahlei mifim pawl kha a auh hna i, Ngakchia kong kha a hal hna. “Va kal ulaw ngakchia kong kha tha tein va hlat u; cun nan hmuh tikah rak ka chim than ulaw kei zong amah cu ka va bia ve lai,” a ti hna. Ngakchia a chuakmi va hmuh le va biak ve cu a tha tuk nain a ka lawng a si, a lungthin ah a sem lo. Mifim hna nih an ka hlen cang ti a theih tikah cun, “Kum hnih tang ngakchia vialte, that dih hna u,” timi nawlbia a chuah i ngakchia an thah hna ti kha kan Baibal nih a chim.

 

4:5: BC 19 ah Jerusalem Biakinn pi remh kha a thawk i a thih tiang ah an dih rih lo. A chan chung Biakinn pi cu a hun remh nain a cungah Pathian aa lawm kho lo. Biakinn aa dawhnak kong le lung thatha in an saknak kong kha an chimh tikah, Bawi Jesuh nih, “Mah vialte hi nannih nih nan hmuh, sihmanhsehlaw hika i lung vialte hi pakhat te hmanh a taan lo caan kha a phan lai,” a ti (Matt 21:5-6). AD 70 ah Rom miphun nih Biakinn pi cu an hrawh dih cikcek. Herod cu thil tha a tuah ko nain a nunnak taktak ah Pathian tihnak a um lo caah a thil tuahmi Biakinn pi cu sau a hmun lo. Biakinn sak cu a tha tuk ko nain Herod cungah Pathian aa lawm kho lo.

 

4:6: Messiah thah a duhmi lungput cu zeitindah Pathian nih a lawmh khawh lai?. Herod thinlung hmutu Bawipa cu zeitindah aa lawmh khawh lai? Aa lawm kho lo. Mah nupi a thatmi, mah fapale hmanh a thatmi, Messiah hmanh thah a duh i a kawlmi lungput cu zeitindah Pathian aa lawmh khawh lai? Jerusalem cu mithat lainawng pa Herod thutnak a si, Bawi Jesuh an thahnak khua a si. Chiatnak lei in khua minthang a si.

 

4:7: Mark 11 kan rel tikah Bawi Jesuh nih theipikung chiat a serhnak kan hmuh. Laimi Khrihfa tampi nih hi theipikung chiatserhnak hi theipikung taktak ah kan ruah sual tawn.. A ngaingai ahcun theipikung kong a chimmi a si lo. Theipikung nih a sawhmi cu Judah miphun kha a si. Judahmi hna cu biaknak phung le lam le raithawinak ah cun an tang tuk. Sihmanhsehlaw Biaknak nih a chuahpimi nun muru: dinnak, zawnruahnak le zangfahnak cu an duh lo. Jerusalem ah langsar ngai in raithawinak cu an tuah tung. Zawnruahnak le zaangfahnak tu cu an ngei lo. Cu bantuk nun cu hnah lawng hring thei tlai lo theipikung sullam cu a si. Biaknak ah an cawlcang ngai nain biaknak nun muru an ngei lo. Cu bantuk nun an ngeih caah, Pathian nih, “Nan raithawinak hi ka fih,” a ti.

 

4:8: Hosea 6:6 ah, “Ka duh bikmi cu nan raithawinak hi a si tung lo, keimah nan ka hngalh hi pei a si cu, khanghthawinak nan ka pek hi a si tung lo,” a ti. Hosea 8:13, “Annnih nih raithawinak tuah le sa ei kha an duh ngaingai. Sihmanhsehlaw an cungah ka lung a tling lo. An sualnak kha ka philh lai lo i dan ka tat hna lai; Izip ram ah ka kalter than hna lai,” a ti. Amos 5:21ff ah, “Nan puai hna cu ka huat hna i zei ah ka rel hna lo, nan sunhsakmi pumhnak hna cu ka duh hna lo. Nannih nih nan raithawinak hna le nan thawhlawm hna kha nan ka pek tikah ka cohlang hna lai lo, raithawinak ah nan hmanmi satil zong kha ka cohlang duh hna lai lo, nan hla aw kha ka theihter ti sawh hlah u; nan thanglawi aw kha ka celh hna lo,” a ti.

 

4:9: Nahchuahnak, nekngeihnak, le ziarngeihnak thinlung ah Pathian cu ram a ngei lo. Thil tha lo ruahnak le khuakhannak ah Bawi Jesuh cu ram a ngei kho lo. Vawlei siangpahrang thutdan umnak zong si ai kun, inn thatha zong um ai kun, milian le mithawng zong um hna ai kun, lungput tha lo a ngeimi siangpahrang thutnak Jerusalem ah Bawi Jesuh cu chuahnak hmun a um lo. 

 

4:10: Salm 1:1-2 ah, “Mi thalo hna khuakhannak aa tel lo i misual hna lam zong a zul lo i Pathian a nihsawhmi hna sinah a thu lomi cu thluachuakmi an si. An ilawmhnak cu Bawipa nawlbia tu ah khan a si,” a ti. Pathian thluachuahnak taktak hi suingun chawva le inn thatha ngeih hi an si lo, mi thalo mi hna khuakhannak ah itel lo te hna tu hi a si, misualmi hna lam zulh lo te hna hi a si, Pathian zei ah a rel lomi hna le Pathian a nihsawhmi hna sin itel lo hna hi thluachuahnak taktak cu an si.

 

Herod cu thil tha lo khuakhannak a ngeimi, ziarngeihnak, nahchuahnak le lainawn duhnak thinlung a ngeimi a si. Cu bantuk lungput a ngeimi nunnak ah Bawi Jesuh cu ram a ngei lo, hmun a ngei lo.

 

4:11: Sualnak hi a thangmi a si ve. David nih horduhcuainak a ngeihmi kha Bathsheba sualpinak ah a thang, Bathsheba sualpinak kha Bathsheba pasal Uriah thahnak tiang a thang. Kain nih nakchuahnak a ngeihmi cu a nau Abel thahnak tiang a phan. Herod nih nahchuahnak a ngeihmi kha a thang i lainawnnak le mithahtnak tiang a phan. Sualnak hi a thazaang a der lio ah kan tei khawh lo ahcun a thang i Pathian he ithennak tiang a chuahpi, vanram sunghnak tiang a chuahpi.

 

Tlangkawmnak: Kan lungthin ah Pathian nih Herod thutter a duh lo. Kan nunnak ah Pathian nih Bawi Jesuh chuahter a duh. Pathian nih kan nunnak hi Herod a bawinak Jerusalem siter a duh lo. Pathian nih kan nunnak hi Bethlehem siter a duh. Na nunnak ah Herod a bawi ahcun Jesuh cu hmun a ngei lai lo. Pathian nih kan lungthin, kan nunnak hi Bethlehem siter a duh ko, Bawi Jesuh chuahter a duh ko.

 

Pa Pawl Caah Nupi Ding Saduhthah.

Nupi dingih Mipa lam Saduhthahnak: ..........

1. A pakhatnak ah nupi ding ahcun nunau diktak si phot sehla.
2. Nupa sinak tlamtlingten a hmanpi thiam/thei ding.
3. Rualtha zet vekih mi kom thiam a si ding.
4. Mi hip theitu nupi, pasal upat thiam, mi ngaihsak thiamtu a si ding.
5. Sumpai tenren zetih hman hna a thiamtu a si ding.
6. Innsang ngaihsaktu le kilhim theitu a si ding.
7. Pasal tirhfial zutzo hmang lole phunzai hmang minung a si lo ding.
8. Pasal thusimmi ngai poimawhsak thiamtu le rinsan zettu a si ding.
9. Pasal le innsang hrangih mi rinum a si ding.

** Thubet: Solomon Siangpahrang cun nupi ngai 700 le nusun 300 a nei. Pathian siarlo ah nunau ziaza theifiang biktu a si men ding; ziangtin a rel....??

1. Nunau fim pawl in an inn an sak. Asinan a aa pawlin anmai’ kut lalain an balsiat – Bible Thufim.
2. Nupi thathum khi ziangtlukin ngah a har. Ruby lungvar mankhung hnakin man a nei deuh – Bible Thufim.
3. Nupi tha cu a pasal ih hrangah suilukhuh a si – Bible Thufim
4. Nunau tampi cu nupi tha an si cio nan, nang hi a tha hleice na si – Bible Thufim
5. Bawipa a tihzahtu nunau cu lom le porhtlak a si. A tuahmi thil hmuahhmuah ruangah amah cu thangthat uh. Mi hmuahhmuahih upattlak nunau a si. – Bible Thufim
6. A phunzai ringringmi nupi cu catbang loin a sur ringringmi ruah bangtuk a si. Bible Thufim.
7. Pasal tlunih ningzahnak thlentu cu a pasal ruh sungih cancer natnak thlentu vek a si.
8. Nupi nei leh ding siningla Pathian thu le ka thu in ngaisak theitu a si ahcun lungpi sungih um a si hmanah ka coihsuak thotho ding – Luther
9. Nunau fim cun a pasal a kilkhawi thiam ih thazang a pe theu. Asinan nunau sual le aa cun a phunhran a ngaiter ringring. – Leo R. Kinsell
10. Nunau fim le tha ih thiltitheinak cun tawp cin a nei lo. – R.H. Benson

Suhrawnnak: Ruahsannak timi thu sunglawi, mifim pawl ih anka pek zik bang ningla tha kan ti tlangmaw?
Credit:::::

Nunnak Sullam.

Nunnak Sullam.

Hmaisa bik ah caantha caan sunglawi a kan petu kan Pathian a min thangthat in um ko seh. Hmunkip ah. Aummi dawtmi zumtu nulepa ulenau hna nan umnak cioah. Bawipa nih thluachuah in pe ko hna seh. Thawngtha tawitein i hrawm hna u sih. Nihin cu chun nitlak a tanglei i baibal cacang rumro hi ka thinlung ah a chuak i chim loin ka um kho lo. Thazaang nan rak la ve cio theo lai tiah zumhnak ka ngei.

Marka 8:36-37 "Mi pakhatkhat nih vawlei hi a ning piin co seh law, a nunnak sung ṭung seh law, zeital a miak hnga maw? Miak hlah! " Cun a nunnak cu zeital in a caw ṭhan kho hnga maw? Caw ṭhan kho hlah. A ti. Hihi Jesuh nih a zultu le mizapi  sinah a chimmi a cawnpiakmi hna asi.

Minung kan nun chungah zeidah a sunglawi bik. Zeidah na duh bik tiah bia i hal u sihlaw zeitin dah kan chim cio hnga? mitampi nih cun rumnak thilti khawhnak fimthiamnak kan i thim sual men lai. Hihi nunnak sullam kan nun hnawhchan asi ko kan ti men lai. A rak si naisai lo. A sunglawi bikmi cu kan nunnak hi asi. Mi pakhat nih khualipi pakhat chung i aummi thilri le chawva vialte a ti lo. Ram pakhat chung i aummi ngeihchiah thilri vialte zong a ti rih lo. Vawlei pumpi hi co sehlaw a nunnak hei sung tung sehlaw zeital a miak hnga maw? Miak hlah. Zeicahtiah a nunnak cu zeihmanh in a caw than kho lo ati. Nunnak a sunlawining le zeitlukin man a ngeih timi fiang tein a kan cawnpiak.

Nunnak cu zeihmanh in cawk khawh le thlen khawh asi lo zia le kan nunnak cu. Tha tein zohkhenh le dawt a herh zia fiang tein a kan cawnpiak. Cucaah kan nunnak cu man a ngei lo. Chim duhmi cu a man khiahkhawh asi lo. Vawlei cung sibawi thiamthiam hna nih nunnak cu. Khamh an timh nain an khamh kho lo. Mirum mi lianngan pawlnih an chawva dih umnak hmangin an nunnak cu. Sauter khamh an timh sinain an  sauter kho lo. An i khamh kho lo. Cunih cun zeitlukin dah nunnak a sunlawi i. A biapit timi a langhter. Nunnak cu zeizong vialte nakin a sunglawi bik i. Nunnak cu duhduh in suaksam awk ah a pam tuk.

Chim ka duhmi cu. Nunnak caantha kan ngeihmi hi nang.?Zeitin na hman tawn. Na nunnak ah. Nuamhnak in caan na hmang kho maw? Lawmhnak in tah. Na hmang kho maw? Na hman khawh rih lo siahcun atu thawkin nuam tein le lawm tein hman i zuam cang. Nunnak cawlcangh khawhnak caantha Bawipa nih. an pekmi ah. A duh bikmi cu lawm tein le nuam tein um seh ti hi asi.

Vawlei ah na tonmi harnak tampi zong um ko hmanh seh. Na lungre i theihpi hlah. Mah nakin. A phenah aummi A biapi deuhmi cu. Nunnak na ngeihmi kongah i lawm ko ti hi asi. Vawlei ah Zeican kan nun lai hngalh asi lo. Na caantha a lakin maw hmang lai cih! Naa nuamhpi khawh chungin i nuamhpi ko. Vawlei ah voihnih i nawlh in a hohmanh a nung ding kan um lo. Atu lawng hi. Nunnak caantha caan sunglawi kan ngeihmi cu asi ko. Zingka ah a par i. Zanlei ah a uai thanmi. Pangpar bantuk kan si timi philh loin. Kan nunnak cu man a ngeimi si ter cio hna usih. Tampi kaa lawm. Bawipa nih thluachuah in pe ko hna seh..#Amen

Nu nih an i chawr bikmi cu

Nu nih an i chawr bikmi cu an pumrua muisam le an taw hna hi an si bik zeidang nakin pa nih kan uar hna seh tiin an i uang bikmi asi. Ziah hmanthlak chungah hitihin an i langhter khun hnga tiah tampi nih a ruah awkah kan hngalh piak tawn hna lo.

An duhnak cu pa tampi nih kan hmu hna seh ti asi lo. Nu nih zoh hna seh ti khi asi lem lai lo.

Nupa Sinak Kong.

Nupa sinak ah hin biapi ah ruah lem lomi pakhat aum cucu zeidah asi tiah cun. Nu an ta a hmetngan nih pa diriamnak tampi achuahpi khawh ve. Muidawh pumtuatha asi nain a ta a hmete tampi an um. Mirang nu pawl khi kan zoh hna tikah an pumrua a nganpi nain an ta a hmete an chim tawn an ta a ngannak ram pawl cu asian nu hi an si an ti.

Nu ta ngannih pa tampi cu thensiang loin a lem khawh hna ti asi. Hiti ruah ahcun aa khat dih ko kan ti men lai nain a rak si naisai lo. Nu taw uak pawl cu an va le nih khual an tlawntak siang hna lo an ti.

Nu taw ngan pawl hi anmah zongnih an i uang ngai i hitihin an taw a thluamthlam in an langhternak tampi zong hmuh khawh asi.

Malaysia Ka Umnak Kong

Malaysia Um Laimi Nupa Thitumnak Kongah Keimah Tein Kalung Re A Thei.

Malaysia ah aummi laimi nungak tlangval  nih thitumnak kong he pehtlai in fak deuh in khua kan ruah a herh. Hlan deuh lio bantuk asi tilo fawite in nupi pasal kan ngeih lo dingah forh fial le thazaang pek kan duh hna.

Kamit nih a hmuhmi tampi an um cang. Cheukhat cu. UN card ngeih veve lo bakin aa thiummi an um. Khua caan a hung sau i nau an pawi nau ngeih ding an si. Atu lio sizung nau ngeih cu a tlawm bik. Rm 5000 ngeih hnuah. Ralrin in. Rm 2000 tal i chiah rih a hau cu lo ahcun nau ngeih khawh asi lo. Zeitluk in dah a har ti cu kanmah tein i ruat ko u sih.

Cheukhat cu 2013 hnu UN card a hmumi an si hna. Atu lio ah. Hi hna pawl caah. Bawmhnak aum lo. Ramthumnak kalding ah ruahchannak aum lo tluk a si. Hmailei belte ah zei a can lai cu theih asi lo. Hihi kan theiko bu ah. Kan i thit kan i um lengmangmi hi karuah lengmang tikah kan i palh deuh ko rua tiah ka ruah. Fianhnak i thi i um hlah u sih ti ka chim duhmi asi lo.Zeicahtiah kanmah le kanmah harsatnak i pek he ka lawhter.

Cun a hung um rihmi pakhat cu. Nau ngeihnak tangka harsat ruangah. Kan nupi le an pawpi he kan tluntermi hna hi. Laimi chungah an tam taktak cang. A cheu cu khuadang pipi aa thiummi an si bik cutikah a pasal nulepa panh loin hringtu  nulepa a panh i Lailei chinchap liam le pal lungretheih kan phorh hna pinah aa then lanmi tampi kan um cang.

Atu lio te ah hin Nu sining law ramthumnak kal khoding dirhmun a si lomi cu ka vaa  lai lo. Cun tlangval sining law ramthumnak kal khoding dirhmun a phan lomi Nu cu ka thi fawn lai lo. Ramthumnak kalding lawng thit vatding ti ka chim duhmi a si lo. Malaysia ram ah. Zeitlukin dah Card ngeih lo. Sizung um a har timi kha ka chim duhmi asi. Zeicahtiah kachim cang bang. Mah le mah lungretheih i pek le harsat i pek he aa lo ti chim nolh ka duh.

Hi ca a relmi Laimi tampi nun hrin a kanchimhtu ah cang seh law nulepa nun ko tungah fanu fapa hna ngaktah kan si termi hna ka ruah ah ka ngeih a chia i a ho palh zongah ka chia lo sinain fak deuh cun Nupi pasal kan ngeih lai ah. Khuaruat deuh ko usih ti hi ka saduhthah asi.

Biathli.

Kadawt Kahawi Biathli Kanchimh Hmanh Lai.

Zungzal na va caah. Mizeibantuk pa dah naa thim awk asi. Zing fatin zan fatin aum tiding chiatnak thatnak aa hrawm ding kan si caah timh ciammam tein thih hlan lo  pasal caah pa tampi lakah naa thimding hi kan duh piak. Va ngeih ka zacang ti phun in maw silo le duhnak pakhat mit lawngin maw pasal ngeih i tim citcet lai cih. Nan si hlan ah. Zeibantuk lungput a ngeimi dah asi ti kha tha tein hlat dih cikcek cu hnu lawngah um ee ti te..

Nu cu pa bantuk kan si lo kha tha tein thei zungzal. Voikhat kan par dawhnak a ziamh cang hnu cun pa tampi nih zeiah an kan rel tilo ti kha philh hlah. Na theih setsai lomi sinah tluangtlam tukin um duh hlah. Tum ruhnak ngei thih hlan lo umti dingah mi tuata na vat sual pingpang ahcun nun chung nuamhnak na caah aum ti lo.

Zungzal na pasal caah muidawh mifim mirum a hau lo an dawtu ding kha i thim deuh. An dawtu kha na caah mansung bik vawlei chawhlawn tampi nih cawk khawh lomi asi kha philh hlah. Mirum fapa na vat ahcun sinum bantuk dirhmun na phan kho mitampi sinin hmuhkhawh asi cang.

Mifim tuk na vat ahcun an nek khawh fawn pinah zeiah an rel lo kho. Muidawh pumruatha na vat ahcun mi lakah an zohpi khawh fawn pinah chanchung an umpi lo kho men. Zeicahtiah muidawt hi kan zoh hna tikah an mit a par.lungrep an ngei lo.

Nu cu pangpar he tahchunh kan si. Pangpar hi a par lioah cun minih an zoh duh tuk i tlantu zeltu tampi a ngei sinain a par a ziamh cang hnu cun zoh tu tlantu vialte khuaika ah dik an lo dih tawn. Cubantuk cu kan si ve. Va voikhat kan ngeih cang hnu cun kan pumrua kan muisam kan tungtai kan hmetngan vialte an zor dih. Fa kan ngei chinchin hoihna cun kan cunglei he kan tanglei he an rawk cat dih. Punghman kan sining an siti lo.

Cucaah nu cu pa nakin chungkhar dirhnak kongah fak deuh in khua kan ruah a hau. Kan i palh sual lonak caah. Sau nawn nungak si zong a poi hrim lo. Nu hi pa nakin va kan ngeih lai ah a sang bikmi dirhmun le a niam bikmi derhmun ah kan i umter chung a hau i zeipaoh siseh hi pa hi cu ka vat cang ko lai timi bia i khiah hnu lawngah ciammam tein va ngei hna usi tihi thazaang pek le forh fial kan duhmi hna cu a si.

Pu Van Kio Tuanbia.

Chief “Pu Van Kio” tuanbia tawi, Surkhua Tribal Area.
====================================
By - Pu F. Lai Len.
Ramukbawi Chief Van Kio cu Thianhlun phun, Thlaceu chung, Tial Kua hrin, Surkhua bawi Pu Mang Kung le Pi Cer Cin (Halkha, Zaathang, Sangpi chung Zahmung hrin Pu Ngun Tlung fanu, ata ah Mang Chum) hna an fapa fangkhat a si. Pu Van Kio a hringsortu hna cu a changchang in: Mang Kung, Lian Mawng, Lian Chin (Lian Sun), Tial Kua, Thla Ceu, Tial Kheng, Ri Hlung, Thang Cin, Tial Mang, Ri Hlung, Sang Cin asiloah Van Lian, Thian Hlun ti in an si. A chuah kum cu 1892 ah a si. Amah hi a mihring hrimhrim ah mifim a si.
A sianginn kainak cu: Halkha American Baptist Mission sianginn in tang 4 a awn hnu ah, Sagaing khua ah tang 5 a awng. Tang 6 a kai lio 1910 ah ramukbawi tuan dingin a pa nih a auh i 1948 kum tiang kum 38 chung ramukbawi a tuan. Mirang acozah nih Surkhua Tribal Area Chief an rak pek i, a ukmi khua 10 a rak si. (Maukhua, Lungtar, Cangva, Leium, Chawncum, Keizuan, Dumva, Pangva, Fahau, Lungrang khua) hna kha a rak uk.
A nun lio ah sa a kahmi 1555 a si i, fungtum, cakei, ngalhriang le vomkhuai tiin sahrang phuntling a rak kah i, sawm a rak tuk dih. Cakei voi 4 a fim, sa sawmtuk, rawl sawmtuk, fanu ah, puanpar phah a tuah dih. Khuang voi 3 a cawi, lawng voi 2 a thlak, khuang voi 4 nak cawi aa timh lio ah a ngandamnak nih a phak ti lo caah a tuah manh ti lo. Khuang voi 1 a cawi ah sia 30 a thah. Cucaah a hla hmanh ah:
Ngun khing ee thlai ee, sia sawm ee thum, hreng ci chung, kam lo ee mang Thianhlun .. ti le, Khua dawh run sak le tual cung hreng sia sawm thum, Mang zaraan nih an tum ngam awk lo than lio ah ee….. ti in a rak i phuah phah.
Nupi 7 a ngei. A nupi tak hmasa cu Halkha, Zaathang phun bawi fanu a thit i, fanu Tial Ceng (Ngaphaipi khua ralkap CSM Ral Ki nih a thit) a ngei nain, roco fapa a ngeih khawh lo caah, an i then i, Surkhua Thianhlun phun, Liankar chung, Tial Thang fanu Ngun Cawi a thit than i, fanu 3 le fapa 1 (rocotu Pu Tung Lian Tin) a hrin hna. Fa a ngeihmi pohpoh hi 35 an si nain, amah Pu Van Kio a thih lio 1972 (amah kum 80 a si lio) ah a nungmi fale hna cu; fapa 7 le fanu 11 an zate 18 an rak si.
Pu Van Kio nih, a thih lio ah a roh ta mi cu: Innpi le thinthang, lawng le va awr, caw 100, naa 20, sia 30, rang 16 le treasury bank ah tangka Ks 42,000 a si. Cu lio 1972 kum hrawngah Halkha khuapi chungah inn pakhat a man cu a sang bik ah Ks 2,000 a rak si.
A fale lakah fim cawnnak lei le acozah rian a tuanmi hna cu: Than Nawl (Japan uk lio chan ah ralkap sen 3 a rak si i, bestman pakhat a rak ngei); Sui Zung (sianghleirun kai in siibawi rian tuan aa timmi, uni. a kai laite ah a thi); Ni Uk (uni. tang 12 tiang a kai lio ah vuanthok in an auh caah a tuan i, Director of Chin State People’s Council Office a tuan lio ah a thi); Rosy Zing Men, B.Ed (Credit) (SMS Headmistress a tuan lio ah a thi); Chan Peng @ Di Lang, B.Sc., (Timber Corporation Assistant Manager a tuan lio ah a thi);
Sung Hnuan @ Tin May Win (Sister a tuan lio ah a thi); Ram Phawng (Nurse); Tawng Ki, B.A., (SAT); Ngun Cung (PAT, pension hnu ah a thi), Sun Ting (Midwife) hna hi fim a cawngmi le acozah rian a tuanmi an si. Atu lio a fale a nung rihmi cu: Pi Ram Phawng,
-2-
Pi Sawng Tial (Sang Tial), Pi Tawng Ki, Pi Sun Ting, Pi Tial Ceng ( Ram Thawng Nu) le rocotu Pu Tung Lian Tin (Ngun Za Ting pa ) an tang rih.
Chief Van Kio nih hin fimcawnnak a duh tuk ve caah, khuami he tanrual in 1922 kum ah Surkhua ah sianginn (National Primary School) a rak serpi hna. Cun, amah hi tang 6 tiang a cawngmi a si caah, Kawl holh le Mirang holh hi a thiam hna i a diary hi Kawlca in a tial. Mirang kut in luatnak hmuhnak in mirang nih Laitlang kha uk rih ko i, Laitlang thanchonak tuah dih hnu ah, hmailei i luatnak hmuh ding tu kha a rak duh. Zeicatiah, amah hrimhrim hi cathiam a rak si caah, fimthiamnak um lo, ngeih lo buin Laitlang le Lairam sersiam ding a har tuk rih mi kha fiangte in a rak tuak khawh. Cucaah Panglong Agreement min thut ding a rak duh lo zia kha, Shan sawbua Sao Shwe Thaik zong nih a rak theih. Asinain, Kawlram luatnak a hmuh lai 19 – 20 April 1947, Maymyo ah tuahmi Frontier Areas Committee of Inquiry (1947) ah, Halkha - MiE Chief Pu Kio Mang, Tlangpi Chief Mang Ling, Halkha Chief Mang Kio te hna he meeting tu cu a rak kai ve.
Sagaing ah sianginn a rak kainak thawk in Kawl pawl lei an thuanmi kha a rak hmuh caah, Surkhua ah 1920s hramthawk in leikuang a rak ser ve. Cucaah a hla hmanh ah:
“Kawl lei thuang, Bawinu hrawng, Van Kio se, a zungza ta ee..” tiah hla an rak phuah.
A nun lio ah minthatnak a hmuhmi hna
1.1914 kum ah Mirang nih Surkhua Tribal Area Chief an rak pek.
2. 1934 kum ah Governor of Burma sin in minthatnak laksawng ah meithal phir an rak pek.
3.May 1935 kum ah George King V & Queen nih minthatnak Medal an rak pek.
4. Ngun nam le sui roca
5.B.E.K.C.M, G.D. B.B.L.G.
6.G.S.C. minthatnak
Chief Van Kio cu kum 80 a si lio, 27.8.1972 ah a thi i, April 1973 ah nithum chung lamserh zong sunglawi taktak in an rak tuahpiak. Surkhua le Lungtar kar Bawipa tlang cungah lungdonh le kap 4 hoih thlalang ngan pipi tar in lung an rak bunhpiak. Khua chingchang sahlawh rualchan zong an rak kawh dih hna.
References:
1.Thianhlun Tuanbia le Nunphung, Thianhlun Research Committee 2010, Yangon, Myanmar, June 2010.
2.Pumpak theihmi le kawlsuatmi
By
F. Lai Len
Melbourne, Australia.
21st April 2016.
================================
Hi Pu Van Kio tuanbia tialtu F. Lai Len (Freddie Lai Len) cu Halkha peng, Phaizawng khua ah, tleicia Pu Dar Kham le Pi HLawn Ci nih an ngeihchunmi fapa a si i, 9th November 1952 kum ah a chuak. A phun Thianhlun (Thangtin Hrinthlak) a si.
A ca cawnnak le a awnmi hna cu, B.A. (Mandalay Arts & Science University – 1973), B.R.E. (Myanma Institute of Theology, Insein, Rangoon – 1996) le, Diploma of Interpreting (RMIT – 2011) hna an si.
A riantuannak hna cu, Chin State Law Office, Halkha; Chin State Cultural Officer, staff member of Malaysian Embassy, Rangoon hna a si. Halkha a rak um lioah, Halkha Township People’s Councillor kum (12) chung a rak tuan bal. A cunglei rian vialte hna cu kum (25) chung a rak tuan. Rangoon Lai Baptist Church (LBC) a um lioah LBC Nunphung le Zatlang Thanthonak Bu –NZTB (Culture and Social Development Board) ah Director saupi a rak tuan lengah, Muko Mekazin ah a hmasa ah Editor kumthum (1997 – 1999), cu hnu ah Board of Editors chungtel in kum 10 lengkai a rak tuan. Atu cu, VSL ah Laica chimtu rian le, Caleh le Holhleh a tuan.
1987 kum January thla ah Halkha khua, Khuathar sang, tleicia Capt. Tlau Dawn (B.G.M.) le Pi Hlawn Lo an fanu hniangbik Hniang Ki he an i um i, fapa Bawi Hmung Lian le Bonny Cung Chin Mang an hrin hna. Melbourne khua ah khua an sa lio. Carel le catial khi a huamci phun (hobby) a si.